Жангычылыкъла жолда низамлыкъны жалчытыугъа бурулупдула

Быйыл 1 сентябрьде «РФ-де адамланы эм жюкню женгил таксиде жюрютюуню  эмда бир-бир законланы болумлары кючлерин тас этгенлерини юсюнден» федерал закон кючюне киргенди. Ол 2022 жылла 29 декабрьде къабыл кёрюлген эди. Документ  бу бёлюмде низамны жалчытыугъа бурулупду. Жангычылыкъ бла байламлы биз жылны аллындан бери  жолда жюрюуню жорукъларына энтта къаллай  тюзетиуле кийирилгенини юсюнден  КъМР-ни прокуратурасыны федерал законланы толтуруугъа надзор жаны бла бёлюмюню тамата прокурору Ирина Маденова бла ушакъ этгенбиз.

-   Ирина Петровна, башында белгиленнген законнга тюзетиулени ангылатыудан башларгъа сюеме ушагъыбызны.   

- Кертиди, «РФ-де адамланы эм жюкню женгил таксиде жюрютюуню  эмда бир-бир законланы болумлары кючлерин тас этгенлерини юсюнден» федерал закон 2022 жылла 29 декабрьде къабыл кёрюлгенди. Айтханыбызча, быйыл 1 сентябрьде киргенди кючюне эмда  бу сферада низамны жалчытыугъа бурулупду.

Алай бла энди такси таксометр бла жалчытылыныргъа керекди. Дагъыда водительлеге излемле да къатыланнгандыла. Сёзге, ол жолда жюрюуню жорукъларына бузукълукъла этип, алай тазирлени тёлемесе (ючден аслам), анга ишге чыгъаргъа эркин этиллик тюйюлдю. 

Такси служба водительлени солуу эм ишчи заманларын сакъларгъа, ала бузулсала заказланы бермезге керекдиле.  Пассажирге таксиде саулугъуна заран салыннганда жууаплылыкъ да тохташдырылгъанды.

  РФ-ни Правительствосу бир-бир усталыкълагъа ишге алгъанда инсан сюдню оноуу бла жууапха тартылгъаныны бла къалгъаныны, неда  уголовный иш ачылгъаныны  юсюнден справканы кёргюзтюрге борчу кезиулени къабыл кёргенди. Анга пассажирлени жюрютюу бёлюм да киргенди. Энди  женгил таксиде, автобусда, ол санда туристлени, экскурсияланы да жюрютген водитель сюд этилмегенини юсюнден документни кёргюзтюрге борчлу этилгенди. Ансыз ол, энчи предпринимательча, эсепге салынырыкъ тюйюлдю. Закон кючюне быйыл 1 мартда киргенди.

Адамла кёп сакълагъан закон - электросамокатлада, алача башха транспортда жюрюуге энчи жорукъла тохташдырыу бла байламлыды.

-РФ-ни Правительствосу былтыр 6 октябрьде чыгъаргъан 1769-чу номерли бегимге тийишлиликде,   электросамокатла, электроскейтбордла, гироскутерле, сегвеи, моночархла,  алача  башха затла – адамны жюрютюуде хайырланнган транспортха саналгъандыла. Алада энди 25  километрден терк барыргъа жарамайды,  тротуарлада жаланда ауурлугъу 35 килограммдан озмагъан   ток транспортну хайырланыргъа эркин этилгенди. Алагъа деп энчи жол белгиле кийириледиле. Айтырыгъым, жаяу адамгъа тюбегенде, электросамокатны водители анга жол берирге борчлуду.    Дагъыда жолдан жаяу  ётерге эркин этилген жерледе да электросамокатдан  тюшюп барыргъа керекди.

Жолда самокат  онг жанын тутаргъа тийишлиди. Аллай ток бла ишлеген транспортда жаланда 60 километрден терк жюрюрге жарамагъан орамлада барыргъа эркин этилгенди, аны водители 14 жылдан тамата эсе.  Бу кезиуде уа ала тормоз эмда акъ эм къызыл чыракъла бла жалчытылыныргъа керекдиле.

- Жолда жюрюуню жорукъларына бузукълукъла этгенлени машиналарын сыйырыргъа эркинлик кийирилгенди. Ол а къалай ишлерикди?

- Ол жаны бла тюрлениуле РФ-ни Уголовный кодексини 104.1-чи статьясыны 1-чи кесегине кийирилгендиле. Анга «д» пункт къошулгъанды.  Анга кёре, РФ-ни УК-сыны 264.1-чи, 264.2-чи неда 264.3-чю статьяларына бузукълукъла этгени ючюн жууапха тартылгъан инсанны  транспорту къыралны иелигине сыйырылыргъа боллукъду. 

Башхача айтханда,   административ жууапха тартылгъан водитель  эсирип жолгъа чыкъгъанда, неда аны правалары сыйырылып, ол руль артына олтургъанда, сюд бузукъчуну машинасын къыралны иелигине берирге деген оноуну этерге боллукъду. 

   Андан сора да, РФ-ни Правительствосуну бегими бла водительни эсиргенин тохташдырыу жаны бла медицина тинтиулени низамы да тюрлендирилгенди. Ол кючюне быйыл 1 мартда киргенди эмда 2029 жылда 1 мартха дери ишлерикди. Жангычылыкълагъа  кёре тинтиулени бардыргъанда эки шагъат болургъа тийишлиди, неда битеу жумушланы видеогъа алдырыргъа боллукъду. Шёндюгю низамгъа кёре уа видео алдырылмагъанды.

Адамны ауузундан ичги ийис чыкъса, аны жюрюшю, халы, сёлешгени ишеклик туудурса, алача башха кезиуледе инсанны медицина тинтиулеге ашырадыла инспекторла. Солууда этил спирни болгъанына бла къалгъанына алгъынча мадарла бла сюзерикдиле.

- Машинадан кир-кипчикни эркин этилмеген жерледе атып кетгенлени жууапха тартырыкъдыла деген оноу кёп даулашла, ушакъла туудургъандыла. 

- Ол   жаны бла тюзетиуле РФ-ни Администартив бузукълукъланы кодексини 8-чи статьясына кийирилгендиле.  Энди багушну машинадан эркин этилмеген жерде атып кетген инсан административ жууапха тартыллыкъды.  Закон низамлылыкъны сакълар, тёгерекдеги къудуретни къоруулауну кючлери мурат бла хазырланнганды. 

 Жууаплылыкъны юсюнден айтханда, быллай бузукълукъну биринчи кере этген бек аздан 10 минг сом тазир тёлерикди. Кир-кипчикни ауур жюклю машинадан, трактордан тёкген инсан а 40 минг сом берлигин билирге керекди. Тазирле организациялагъа да тохташдырылгъандыла.

Быйыл 1 январьдан ишлеп башлагъан тюзетиулеге кёре, эркин этилмеген жерледе багушну тёкген кезиулени автоматизацияланнган халда ишлеген видеокамерала эсепге аллыкъдыла.

- Полициячылагъа водитель удостоверенияны электрон амал бла кёргюзтюрге жарайды. Бу жангчылыкъны юсюнден да айтсагъыз эди.

- Быйыл 13 январьда Цифралы айнытыу министерствону башламчылыгъы ба Госуслуги порталда водитель правала электрон халда басмаланадыла. Аны бла уа интернет болмагъан кезиуде да хайырланыргъа боллукъду. Ол къалай ишлегенин ангылатыргъа сюеме. Госуслуги порталда «Документлени кёргюзт» деген бёлюмню ачсанг, QR-код басмаланады. Аны полициячыла энчи программаны болушлугъу бла тинтедиле. Тийишли шартла Къырал автоинспекцияны базасындан ачыкъ этилликдиле.

Болсада пластик праваланы биргегизге жюрютюрге керекди. Инспектор аланы да излерге боллукъду.