Тынгылауукъ келин

Улбашланы Саният газет бла байламлыкъны эрттеден бери жюрютеди, аны редакциягъа жиберген материалларын окъуучуларыбыз сюйюп сакълайдыла.  Бюгюн Саниятны жашау халланы юсюнден жарашдыргъан материалын изданиябызны сайтында басмаларгъа тийишли кёребиз.   

Бизде келинле кюндюз къалкъымаучудула, къыйналсанг да, тёзерге кюреш», - деди Кермахан къарыны бурунуна жете тургъан тиширыугъа. Жатып тургъан тапчанындан тылы ийлей тургъан келинчигине къарап сагъышланады. «Бир айдан къутуллукъ болур. Билдирмезге кюрешеди, ансы къыйналып турады. Тёзсюн, шёндюден эркинлик берсем, башыма минип къаллыкъды. Халы аман кирсизди, алай тынгылауукъду. Тынгылауукъну уа ичинде не болгъанын къайдан билгин?

Не иссиди кюн, биширип къояды да. Келиннге уа аз къыйын болмаз бу къызыуда. Билмеймеми, тиширыу тюйюлмеми. Зат айтырыкъ тюйюлме. Тынч кёрюннгенликге, анда бир гынтты барды. Бир да унутмагъанма, келе-келгенлей, соргъаны-оргъаны да болмай: «Ана, жашынгы юсю аман эди да, айлыкъ къыйыныма анга кийимле алгъанма», - дегени. Алай юсюне къутурдум: «Бу жолдан сора экинг да келтирип жалнагъызны къолума тутдурлукъсуз», - деп, юйде мен оноу этгеними билдирдим.

Мен, тели, аны бир жанындан тюшген файдасы иш хакъындан эсе кёп болгъанын къайдан биллик эдим. Иш айлыкъларын манга берип, экиси да аны бла къутуладыла. Энди келинни бир жанындан тюшген ахчасына уа не айтып оноу этейим. Кертисин айтсам, ол келгенли юйюм берекетли болгъанды.

Жугъ а айтырыкъ тюйюлме, ёхтемленип тохтарыкъды.

Гюняхын да ала болурма жарлы жаныма. Мени къызыма да къара, анга да къара. Ма къоюлуп келип, сабийин да къоюнуна къысып жукълайды. Окъургъа да унамай, эртте-кечден эрге чыгъып, энди уа мени сыртыма жюк болуп тюшгенди. Келинни анасы уа эки сёлешсе, къызымы окъутхан этгенме, къуллукъчу болуп ишлейди, деп махтанады.

Охо, сабий бир тапсын да, аны къоз къабугъуна кийирирме. Сабийиме къарарыкъды деп бир да ышанмасын. Аллахны хакъына, табада гыржыны кюе турса да, сютю къайнап тёгюлсе да тылысы ачый турса да, къарамам. Бешикге къолуму да салмам. Эрге бара билген, юй тута да билсин. Бизге уа ким болушханды.

Жашым иги жашды. Къарынчыгъын аурутурукъ тюйюлдю. Окъууу болмагъанлыкъгъа, тютюн, аракъы ичгени жокъ. Ары элт, бери келтир десем, угъай демейди. Ол да ёсдюрсюнчю аллай жаш. Ма мени Жамилямы эри - ичгичи, ичи кюерик. Къайын анасы да эринчексе деп, къанын ичип турду харип сабийими. Тынчайсын энди ата юйюнде. Мен болушмасам, ким болушурукъду. Сёз нёгерлик да этеди».

Кермаханны бу сагъышларын жукъудан тоюп отоудан чыкъгъан къызы Жамиляны тауушу бёлдю. Ол къалам болуп тургъан хычинледен бирини къыйырын юзюп къапды да: «Келин, былагъа бишлакъны асламыракъ къошсанг эди уа, къуру картошду ичлери», - деди.

-Бишлакъны болгъанын къошханма, ол а аз эди, - деп жууаплады келинчик.

-Къалай аз эди? Не болду да ол къадар бишлакъ? - деп секирип къопду Кермахан.

Жамиля эринин къапды. Не этерик эди, аны эрттенликде саудюгерчи тиширыугъа сатханын айтды. -Да санга мени юйюмде оноу эт деп ким тилеген эди, эр юйюнгде оноу этсенг эди уа?

-Памперслеге ахча керек эди.

-Оу, мени жаууму да юйюнде къоюлгъан къызы болсун. Ол сабийинг да нек жиляйды, аны тойдуруп, алай ашасанга. Башым да ауруду. Сени сабийинге, келин къутулуп, аныкъы да къошулса, ох этдирликсиз къартлыгъымда жарлы жанымы.

Ол заманда келинчик, сёзге къошулуп:

-Анабыз, жарсыма биз шахаргъа кетерикбиз, - деди.

-Не зат дединг? - деп, ёрге окъуна секирди Кермахан. - Ол оноуну сизге анангмы этгенди? Хоу, анга деп ёсдюргенме жашымы. Ол шахарда къубулуп тургъанлыкъгъа, мен къара жерде тырнакълап, тахталада ишлеп алай ёсдюргенме сабийлерими. Къуллукъда ишлейме деп, сен, ананг бла бир тилли болуп, мени жашыма оноу этерча ким болгъанса? Энди чыгъарлыкъ кёреме сен ишлени.

Алайлай жашы арбазгъа кирип келеди. «Анам, не къычырыкъды бу, жолда ётгенлеге эшитиледи хар сёзюнг, кюлюп барадыла. Сизге не болгъанды биягъы? - деп, тиширыулагъа къарады.

Кермахан олсагъат тюрленди.  «Къорунг болайым, балам, олтур, ауузлан. Келинчик, жаным, къошчу бери исси хычинледен. Сууукъ айран да келтирчи. Жамилягъа къычыра турама, балам, ол сабийге къара деп, гыз-гыз этип, тынчаймай турады. Тиш чыгъармай эсе».

- Охо да, анам, алай да болады, андан башха сылтауугъуз жокъ эсе. Айран къуйчу, деп, жаш юй бийчесине гоппанны узатды. Сора: «Элтирик хапчуклени жыйышдыра тур, бюгюн кёчмесек, ишден берген фатарны башхалагъа берип къоярыкъдыла»,-деди. Анасына айланып: «Барыбызгъа да алай иги боллукъду, анам, сизге тарлыкъ этип турабыз. Къасболат юйде эсе, жюк машинасын бир тилейим», - деп, арбаздан чыгъып кетди.

Кермахан а, келинине огъурсуз къарай, айтырыгъын артха салмады: «Да сен этерни этдинг, жашымы юйюмден суууруп элтесе, - деди, ал ботасы бла жилямукъланы сыйпай. - Къаллай юй болгъанынгы кёрейик. Бек иги жашымы береме санга». Сора, бираз жумушап, былай айтды: «Келин, ол сизге ишден саугъагъа берилген кюзгюню Жамилягъа къойсанг эди, кёзю бир бек къарагъанды. Юсюне атар заты жокъду, ол жангы жууургъанынгы къоя бар. Дагъыда акъсыл шифон жыйрыгъынгы да бир бек жаратхан эди...»