Малкъар тилни айныууна тийишли юлюш къошханды

Ташлы-Таланы жангы школу хайырланыргъа берилгенли тёрт жыл да болмайды,  ол  шёндюгюлю излемлеге келишген, аламат ариу  мекямды. Байсыланы Сагид Исмаилович  элни мектебинде эки жыйырма бла беш  заманны малкъар тилден бла литературадан дерслени береди.  1978 жылда Къабарты-Малкъар къырал университетни  тарых факультетини малкъар бёлюмюн бошап келгенли, сюйген ишинден айырылмайды, сайлагъан усталыгъына сокъуранмагъанлай, билимин, сынауун да сабийлеге берирге итинеди.

 «Шёндю мени жарсытхан неди деп сорсагъыз, бек биринчиден, ана тилден бла адабиятдан дерслени жылдан-жылгъа къысхарта баргъанларыды. Сёз ючюн, тамата классланы бир-бирлеринде адабиятдан ыйыкъгъа бир дерс бериледи, ол неге ушайды?» - деп, ыразы болмагъанын билдиреди ушакъ нёгерибиз.

Дерслени санына къошулмай былай барса, школда сабийлени малкъар тилге, адабиятны сюерге юйретген къыйындан-къыйын боллугъу шартды, дейди ол. Сынаулу устазны айтханына кёре, битеу миллет тилледе дерсле аздыла деп, республиканы бирси школларында окъутханла, бийик билим берген окъуу юйледе ишлегенле да айтадыла. Ташлы-Таланы устазлары, ол болумну ангылап,   берилген сагъатланы къыйматлы ётдюрюрге кюрешедиле. «Башха не амал барды. Сабийле кеслери да юйлеринде кёл салып окъусала, ата- анала да ол затлагъа эс бурсала, болум тюрленирикди, алай болмаса тилибизни тас этерге къоркъуу барды», - деп къайгъы этип айтады Сагид Исмаилович. 

Белгилерчады, бу мектепде окъуучула  ана тилден бла адабиятдан бардырылгъан республикалы конкурслагъа тири къатышханларын. Республикалы олимпиада да озгъан, буруннгу жылда да тогъузунчу, онунчу  эм онбиринчи класслада окъугъанла,  юч номинацияда  биринчи, экинчи, ючюнчю жерлеге тийишли болуп,  тогъуз  саугъа къоллу болгъанларын.

Сагид Исмаилович школчула артыкъда бек Нальчикде малкъар жазыучуланы бла поэтлени эсгериу кюнлерине жораланнган жыйылыулагъа, неда маданиятыбыз бла байламлы башха тюрлю жумушлагъа иги къатышханларын белгилегенди. Не десенг да, аллай тюбешиуледе окъуучула   бир сейир затны кёредиле, жангы шуёхла да чыгъадыла. Насыпха, школну кесини жангы автобусу барды, аны хайырындан республикабызны кёп ариу жерлерине барыргъа да онг чыгъады, дейди ол.

Андан сора Байсы улу бюгюнлюкде кёп ёмюрледен бери келген къарачай-малкъар тилни сакълау хар инсаннга да уллу борч эм миллетни уа харкюнлюк къайгъысы болгъанын айтханды. Школгъа келген сабийлени бир-бирлери ана тиллеринде сёлеширге сюймегенлерин, ала асламысында заманларын Итернетни толкъунларында ётдюргенлерин  жарсып айтханды. Тилибизни байлыгъын сакъларгъа, айтхылы эм битеу дуниягъа белгили жазыучуларыбыз къаллай ёмюрлюк чыгъармала къоюп кетгенлери уа халкъгъа уллу насыпды, дейди ол. «Школчула аны ангылап, ол чыгъармаланы окъуп, тиллерин, сёз байлыкъларын ёсдюрселе, келир тёлюлеге да бир зат къаллыкъды, ол битеу миллетни ишиди. Мектепде устаз берген дерсле жетишмейдиле окъуучулагъа, ол себепден, келигиз ана тилни сакъларгъа, аны байыкъландырыргъа уллу кёллю болмайыкъ», - деп Байсы улу газет окъуучулагъа оюмун билдиргенди  эм аланы ол соруулагъа уллу кёллю болмазгъа чакъыргъанды.

 Дагъыда ол Ташлы-Таланы школунда бир кезиуде директор болуп ишлеген, артда уа «Заман» газетни баш редактору болуп кёп жылланы тургъан Гузеланы Исхакъ Исмаиловични  атын иги сёз бла эсгергенди. Ол чынтты оноучу эди, школда тизгин, билим бериу да бийикде эдиле. Миллетибизни ахшы уланы  эди  ол, деп белгилегенди.

Байсы  улуну юсюнден школну директору Цаколаны Жамиля Тахировна былай айтханды: «Сагид Исмаилович тынгылы, ишни эбин да билген, сабийлени да сюйген устазды. Ол ала бла кеси жазгъан пьесалагъа кёре «ачыкъ дерсле» да этиучюдю, барыбыз да школчуланы анда кёргюзтген сыфатларына сейирсиниучюбюз. Дагъыда ол назмула жазады, аланы  кеси айтса уа, ич дуниясы алай таза, фахмулулугъу да терен болгъаны белгиленеди. Чынтты таулу устаз».

Билим бериуге кёп жылланы ахшы ишлегени ючюн ол «Россей Федерацияны жарыкъландырыууну отличниги», КъМР-ни Жарыкъландырыу, илму эм жаш тёлюню ишлери жаны бла министерствону эм Урван районну администрациясыны сыйлы грамоталары бла саугъаланнганды.

Сагид Исмаилович юй бийчеси Суанланы Налжан бла бирге юч къыз бла эки жаш ёсдюргендиле. Ала барысы да юйленнгендиле,  жашауда жерлерин табып, хар бири бирер жерде урунадыла.