Кеслери иш къурагъанлагъа себепликле

Быллай инсанлагъа налог эсепге турургъа онг берилип башланнганлы талай жыл озгъанды. Ала предприниматель болмай, организация неда предприятие къурамай ишлейдиле, налог тёлейдиле, къыралдан да болушлукъ кёредиле. Ол къаллай болгъаныны юсюнденди бу материал.

Не бла билеклик этиледи:

• налогланы бир кесегин къайтарыргъа болады;
• ахча бла болушлукъ этиледи;
• адамланы иш бла жалчытхан арала дотацияла бередиле;
• башха тюрлю болушлукъ бериледи.

Хар бирини юсюнден энчи айтайыкъ.

Налог вычет (къайтарыу)

Кеслери иш къурагъанланы хар бирине да бериледи аллай онг. Аны бир кере хайырланыргъа жарайды. Аны алгъандан сора ишин тюрлендирип, артда дагъыда бу (самозанятый) даражагъа кёчгенликге, ол жангыдан бериллик тюйюлдю.

Аны алырча бу затланы этерге тийишлиди:

• самозанятый болургъа, налог службада ол даражада турургъа
• ол халда бир жылны ичинде ишлерге
• налогланы толусунлай эмда заманындан кеч къалмай тёлерге
• налог службагъа борч этмезге.

Къыралдан ахча болушлукъ

Бу халда уруннганлагъа жыл сайын жангы тюрлю онгла бериледиле. Себеплик этиу программала да кёпден-кёп бола барадыла. Аланы хайырындан товарла алыргъа, жумушланы багъасын тёлерге, кезиулю ишлени этерге боллукъду.  

Быйыл эмда келир жыл эки программа ишлейди:

• «Инвестициялы» программа. Аны чеклеринде ким да (кеси иш къурагъан) 50-500 минг сом кредит алыргъа боллукъду. Кесин да онбир процент ставкасы бла. Ахчаны жангы оборудование сатып алыргъа, производствону кенгертирге, къоратыргъа жарайды. Кредитни болжалы 36 айды.
• «Оборотная» программа. Ол а орта бизнесге тийишли кредитле бериудю. Аны ёлчеми 500 минг сомдан башланады, ставкасы уа 13,5 процентге жетерге боллукъду. (Гитче эмда эм гитче бизнес бла кюрешгенлеге уа ол андан да уллуракъды – 15 процент). Бу программа сатыу-алыу, промышленность производство, жумушла бла жалчытыу бла кюрешгенлеге игиди. «Гитче эмда орта предпринимательство, дагъыда энчи предпринимательство башламчылыкълагъа себеплик этиу» миллет проектни чеклеринде да бериледи болушлукъ.  

Субсидияла

Быйыл аны эм уллу ёлчеми 350 минг сомду. Аны эмда ол къалай бериллигин жер-жерли власть органла кеслери тохташдырадыла. Асламысында аны бизнес-планнга кёре тергейдиле.

Субсидия къоллу болургъа сюйгенлеге бу жумушланы толтурургъа тийишлиди:

• Арада эсепге турургъа. Ары паспортну, алгъан билимни юсюнден документни, урунуу китапчыкъны, алгъын ишлеп кетген жерден справканы кёргюзтюрге тийишлиди.
• Энчи курслада окъургъа. Кесин предпринимательствода сынаргъа сюйген хар адам да тийишли курсну ётерге керекди. Анда окъуу жаланда эки ыйыкъны аллыкъды.
• Бизнес-план жарашдырыргъа. Предприниматель къурагъан проектде хар ыз туура белгиленирге керекди: ахча, къоранчла, борчла.
• Бизнес-планны къоруулау. Аны толуракъ жарашдырыргъа керек эсе, аны да этип, ызы бла кёргюзтюрге, соруулагъа да шарт жууапла берирге керекди. Ызы бла комиссия субсидия бериуню оноуун этерикди.
• Банкда счёт ачаргъа. Ишде ансыз жарамайды, ол жокъ эсе, ачаргъа тюшерикди.
• Ахчаны алыргъа. Аны ючюн счётну реквизитлерин кёргюзтюрге керекди. Ол а тёрт кюнден артыкъ заманны алмайды.
• Келген ахчагъа къарау. Тохташдырылгъан жорукълагъа кёре келген ахчаны 90 кюнню ичинде хайырланып, отчёт кёргюзтюрге тюшерикди. Субсидияны жаланда келишимде эмда бизнес-планда кёргюзтюлген жумушлагъа къоратыргъа жарайды.
• Келишимни излемлерин толтурургъа. Асламысында ол налогланы заманында тёлеу бла эмда берилген ахча неге къоратылгъанын билдириу бла байламлыды.

Эсигизде болсун: кеси иш къурагъан адамны ишлеген ахчасы жашау этерге жараулу ахчаны мардасына жетмей эсе, социал келишим этерге эркинди. Ол документге кёре, адамгъа хакъсыз субсидия бериледи, аны болжалы юч айдан бир жылгъа дериди. Аны кезиуюнде субсидияны юлюш-юлюш этип алай бередиле.

Къошакъ болушлукъ

Кеслери иш къурагъанлагъа дагъыда кёп жаны бла болушлукъ бериледи: льготала, энчи кредит программала, окъутуу, кёрмючлеге эмда тендерлеге чакъырыу, субсидияла. Андан сора да, жер-жерли власть органла аланы продукцияларын сатаргъа себеплик этерге, мекямланы учуз багъасы бла ортакъгъа берирге боллукъдула.