Тюрк дунияда малкъар тил бек ариуду

Биз кесибизни тилибизни багъалаялмайбыз, башха миллетлени адамлары уа анга бек бийик багъа бередиле. Нальчик шахарны тёртюнчю номерли школунда устаз болуп ишлеген Юлия Бекузарова  кёп тиллени биледи. Малкъар тилге да юйренип башлагъанды, бизни фольклорну тинтеди. Ол манга ингилиз тилден бир талай дерсле да бергенди. Биз Ю. Бекузарова бла тюбешип, ушакъ этгенбиз.

- Белгили Дмитрий Петров ингилиз тилни мурдорун оналты сагъатха билликсиз дейди. Ол кертимиди?

- Оналты  сагъатны ичинде башха тилни билаллыкъ тюйюлсюз, эки затны уа этерге боллукъсуз: бек алгъа,  къоркъгъаныгъызны къояллыкъсыз. Нек дегенде къоркъакълыкъ тиллеге юйренирге чырмаулукъ этеди. Андан сора тилни базовый структурасы бла аллай аз сагъатланы ичинде танышаллыкъсыз, сёзлени билликсиз, ала болушурукъдула башха тилде сёлеширге.

- Устазла оналты сагъатны юсюнден айтыргъа бек сюедиле. Некди алай?

- Он сагъат азды, жыйырма сагъат а  асыры кёпдю – адам бир кесек эригеди, ишге эс буруу азаяды. Курс эки ыйыкъдан кёп заманны алмазгъа  керекди. Солуудан сора уа башха блокга кёчерге боллукъду.

-Юлия, сен окъуучу бла ишлеп башлагъанынгда, биринчи дерсинги неге жоралайса?

- Тил сёз  къауумладан эсе иги да уллуду. Ол менталитетди, культурады, халкъны тёресиди, халкъ аны бла сёлешеди. Дерследе мени  биринчи сорууум: «Тил сизни эсигизде къаллай сыфатла эм эмоцияла туудурады?».

-Не зат айтадыла сохталарыгъыз?

- Асламысында ала  тарыхны  эсгериу бла байламлыдыла. Курсну  бардыргъанда, ол сыфатланы иги образла алышындырадыла. Бирле музыканы эсге тюшюредиле, бирле архитектураны, башхалары уа  табийгъатны.

Дерслеримде къыйын затны да мен женгиллетирге кюрешеме. Грамматикалы жорукъланы ангылатыргъа кюрешип, артда аланы тап хайырланнган а бек къыйын болуучуду. Андан эсе, элементлени жыйышдырып, аладан кёп комбинация  этсенг игиди. Дагъыда  керекли зат: абстрактный адамланы юслеринден айтыргъа кюрешгенден эсе, кесинги юсюнгден айтсанг игиди.

-Мени школда тыш къыраллы тилден дерслерим болмагъанды. Бусагъатда сабийле окъуйдула, алай ала да сёлешалмайдыла. Нек болады алай?

-  Тыш къыраллы тиллени билиу жаны бла артха къалгъан къыралла эм халкъла да бардыла. Сёз ючюн, битеу да Россейде тыш къыраллы  тиллеге школда, университетде да юйреннгенликге, кёребиз – эркин сёлешген а жокъду.Анга чырмаулукъ этген эки зат барды: терс болурма эм «эки» алырма деген къоркъуу. Биз жашауубузда  бир затха да  юйреналмай барабыз, терсликле этмей эсек да. Къысылып турмай, жашау этген халкъла уа тыш къыраллы тиллеге юйренирге иги тартынадыла.

-Тыш къыраллы тилни билирге кюрешген адамланы асламысы осал акцентлери болгъанлары ючюн сёлеширге уялгъан этедиле. Сора  акцент  проблемамыды?

- Къуру немис тилде окъуна барды бек кёп акцентле эм диалектле.  Алада сёлешгенле бир да уялмайдыла, тилни мардасы бар эсе да. Алайды да, биз  тилибиз ангылашыныулу болурча сёлеширге керекбиз. Акцентинг бар эсе да, аны ючюн буюкъма.

Тюрк тилле манга бек сейирдиле. Малкъар тилни билген кесине уллу тюрк  дунияны ачарыкъды. Биз барыбыз да орус тилни да иги билебиз. Орус тил къуру Россей Федерацияны тили тюйюлдю. Ол байламлыкъланы кючюдю, илмуну эм культураны байлыгъыды. Кёпле орус культура бла шагъырейленирге итинедиле, башхалагъа уа иш бла байламлы контактла керекдиле. Бизнес бла  кюрешгенлени  уа къуру Россейде угъай, алгъыннгы совет республикалада да орус тилсиз ишлери барлыкъ тюйюлдю.

Мени акъылыма кёре, бусагъатда орус – ингилиз – малкъар сёзлюкле, видеодерсле бек керекдиле. Аланы юсю бла кеслерини ана тиллерин билмегенле да сейирлик, ариу малкъар тилге юйренип кетерикдиле. Сёзсюз, тюрк дунияда бек ариу  малкъар тилди.