Узакъ ёмюр сюйгенле арыкъ болсунла

Алимле айтханнга кёре, семиз адамланы араларында кёп жашагъанла аздыла.Белини базыкълыгъына бла иничкелигине кёре да болады адамны жашау ёмюрю, деп шагъатлайдыла тинтиуле. Аны юсюнден врач Биттирланы Асият  бла ушакъ этгенбиз.

- Алимле бардыргъан тинтиуледен сора бир мардала чыгъаргъанмыдыла?

- Тиширыуну белини ёлчеми - 80 сантиметрден, эр кишини уа  94 сантиметрден кёп болмазгъа кереклисин айтадыла врачла да, алимле да. Артыкъ эт адамны санларына бирча къошулмайды. Бирлени жан сюеклеринде жыйылады эмда санларын кертмеге ушатып къояды. Башхала уа, быдырлары бери чыгъып, беллери уа билинмегенлери себепли, бишген алмача боладыла.  

Шартла шагъатлыкъ этгеннге кёре, санлары алмагъа ушагъанла диабетден,гипертониядан бла атеросклероздан башхаладан эсе кёп ауруйдула эмда орта эсеп бла жети жылгъа аз жашайдыла. Кертме санлы тиширыула ишемия жюрек ауруудан «алмалыладан» эсе  сексен алты процентге аз ауруйдула,башха жюрек-къан тамыр аурууладан а – къыркъ алты процентге. Ма аллай оюмгъа Данияны Профилактика медицина институтуну алимлери он жылны ичинде бардыргъан тинтиуледен сора келгендиле.

Ала ачыкълагъаннга кёре,  белинден ёргеси семирген адамны чархы инсулинни сезмейди,ол а метаболический синдром деген халгъа келтиреди. Ол синдром а хар тёртюнчю адамда барды,деп кёргюзтедиле шартла. Жыл санлары келген тиширыулада жаш адамладан эсе - беш кере,эр кишиледен эсе уа  юч кере терк тюбейди. Кеси-кесинги аллай болумгъа жетдирмеуню амалы уа бирди – белинги не къадар иничке этерге итиниу.

-Бир-бирлени, семиз да болмай тургъанлай, беллери жокъду. Аланы юслеринден а не зат айтады илму?

- Белни ёнчелеу бла чекленип къалыргъа жарамайды. Бек алгъа организмигизде жауну проценти къаллай бир болгъанын билигиз. Аны уа шёндю хар район поликлиникада да тинтип тергерге боллукъдула. Андан сора да, диабетден, атеросклероздан аурургъа, къаныгъыз юйюшюрге боллугъуна къоркъуу бар эсе, жокъ эсе да, билгенни хатасы жокъду. Аны къой, хайырлы окъунады.  Нек дегенде врачла метаболический синдром семиз адамланы барысында да болмай къалмайды, демейдиле.

Мында тукъумда, юйюрде къаллай ауруула чыгъа туруучуларын да эсге алыргъа тийишлиди. Уинстон Черчиллча бек семиз адамла окъуна гым-гым къартла болгъунчу, жыл саннга сау-саламат жетиучюдюле.

-Ачыкъ айтханда, арыкъ болургъа кюрешебиз, болалмайбыз. Эки кюнден сора конфетлеге, жаулу, унлу ашлагъа къайтабыз.

- Аны ючюн жюрегигизни къыйнамагъыз, нек дегенде терк арыкъ болургъа жарамайды. Ауурлугъугъуз бла бирге «хайырлы» холестерин да кетип башлайды.Ол а саулугъугъузгъа бек къоркъуулуду: килограммла кетедиле, халигиз а осалланады.Жюрекни ишлеу болуму тюрленеди.

Ашагъаныгъызны терк азайтыргъа жарамайды. Алай этип кёп чыдарыкъ тюйюлсюз. Чыдасагъыз да, ауурлугъугъуз азайып къаллыкъ тюйюлдю. Организмигиз аяулукъну низамына кёчерикди. Дагъыда диета тутханланы асламысында эт шаугютлери эрийдиле да, жау запаслары уа жерлеринде къаладыла.

- Аяусуз тренировкала уа? Тренажёрла болушурукъ болурламы?

- Алада да мардасыз жарау этмегиз. Артыкъда эр кишилеге тёреди ол. Алгъа спортзалгъа жюрюп,эт шаугютлерин «кёпдюредиле», артда уа тынчаядыла да къаладыла.Сора  этлерин биягъы жау алып къояды.

Алгъа  хар кюнден 40 минутну жаяу жюрюгюз,ыйыкъгъа 2-3 кере уа  бассейнни неда спортзалны жокълагъыз, аэробика, пилатес бла кюрешигиз, кардиотренажёрланы хайырланыгъыз. Ауурлугъугъуз азая башлагъан эсе, алай алыкъа сиз сюйген ёлчемге жетмеген эсе,ол заманда физкультура, спорт мадарланы кючлендиригиз. Бизни борчубуз артыкъ килограммладан къутулуу тюйюлдю,этигизде жауну азайтыуду,белигизни иничкертиудю эмда ма ол хал сакъланырча этиудю.

Алай элли жылдан сора бир килограммны кетерир ючюн бек кёп кюреширге тюшеди.

-Жашаргъа сюйген не амалланы да хайырланады. Илму литератураны окъугъуз, ол да бек болушады.