Хауаны тазалыгъы - хар кимни да борчуду

Узакъ тау элледе жашагъанладан къайсына тюбесенг да, биринчиден,ол тёгерекни къуршалагъан къаяланы, хауаны тазалыгъыны, череклеринде шорхулдап саркъгъан ариу кёк сууну юслеринден уллу ёхтемлик бла, ким да сукъланырча айтып башлайды.  Аллай жерледе ёсген жашла бла къызла предприятияла, уллу, гитче да заводла, лабораторияла, цехле   хауаны къалай кирлендиргенлерин, аланы къатларында жашагъан адамла уа аны бла  къалай солугъанларын  сезалмайдыла. Тауладан тюшюп, шахаргъа келселе  уа, къыйналгъан окъуна этедиле.  

Битеу ол затланы Габоланы Магометни жашы Юра  кимден да уста биледи десем, терс болмаз. Ол бир талай жылны   республиканы хар къалайында да хауа, черек сууларыбыз тазалай сакъланыр ючюн  уллу иш бардырады.

-Мен кесим Яникойда туугъанма. Алай атабызны Хушто-Сырт колхозну председателине салгъанларында, юйюрюбюз бла ары кёчген эдик. Кертиди, къайсы жаш адамгъа да шахар тийресинде тургъан хычыуун болур, алай мен, бюгюн-бюгече да бир амал табып, Нальчикден элге къачаргъа кюрешеме,-дейди Юра.

Юрий  Гагарин  космосха учхандан сора туугъаннга ата-ана да  биринчи космонавтны атын атайдыла. Школда окъугъанында уа энди жашха осал окъургъа жарарыкъ тюйюлдю деп, юйде, дерследе да эсгериучю эдиле. Аны себепли ол да, аны абадан къарындашыча, эгечлерича, бек къадалып билим алыргъа  кюрешгенди. Алай бла юйюрде бек кичи эмда бек эрке болгъанына да къарамай, айып келтирмегенди.

-Бизни аппабыз былай айтыучусу эсимдеди: бир жол Энейладан бир тенги бла бара болгъанларында, жауундан сора кюн тийип, тейри къылыч чыгъады. Аны кёргенлей, экиси да сабийлерине тилек этедиле. Нёгери  ала окъуулу болурларын излейди,  атабыз  а биз   билим бла бирге къолайлы да болсакъ сюйгенди. Аны тилеги толгъан да этгенди. Алтыбыз да- тёрт къыз бла эки жаш- барыбыз да бийик билим алгъанбыз, бирерибиз бирер жерде ишлейбиз,  арабызда, Аллахны ахшылыгъындан,   къолайсызла да жокъдула,-деп хапарлайды Юра.  

Ол, школну бошап, аскер борчун да толтуруп къайтхандан сора, шахарда эл мюлк техникумгъа кирип, аны да жетишимли бошайды. Анга окъуу женгил бериле эди, энчи орта  билим бла чекленип къалмай,  ол замандагъы Агромелиоратив академияны агрономия  факультетине  кирип, бийик билим да алады.

Бир ауукъ заманны Яникойда тамата агромелиоратор болуп ишлейди. Алайдан аны  республикада Урунуу эм социал  болушлукъ бериу министерствогъа чакъырадыла. Анда уруннган адамны къоруулау жаны бла бёлюмде баш специалист  болады. Ма ол заманда эллеге кёп жюрюгенди, кёпле бла тюбешгенди, сёлешгенди, табийгъатыбыз аяусуз бола баргъанын кёрюп, жюреги къыйналгъанды. Анга не мадар деп сагъыш этгенди.  

Алай бла Юг федерал  округда Лабораториялы анализни бла техника тергеулени арасыны Къабарты-Малкъарда бёлюмюне ишге тохтайды. Кюн сайын тинтиуле бардырады. Къудуретни кирлендирген заводла, фабрикала, цехле, лабораторияла тазалаучу сооруженияла салырларыны къайгъысын этеди, болмаз къалса уа, ишлерин тохтатырча мадарла излейди.

Тогъуз жыл мындан алгъа ол бёлюм, битеу кёрюмдюлерине кёре, Россейни Юг жанында болгъан онбир лабораторияны тизмесинде бек ахырында эди.  Алай бла Юра директор болуп  ишлеген биринчи жылдан сора филиал  ючюнчю жерге чыгъады, дагъыда бир жылдан а- экинчиге. Бусагъатда ала Ингушетияда да кеслерине бёлюм ачхандыла.

-Республикада онтёрт сыра завод ишлей эди. Аладан чыкъгъан кир суула череклеге къуюлгъандыла. Бизни лабораторияны тирилигини хайырындан бусагъатда аланы хар бири да тазалаучу системаларын жангыртхандыла. КъМР-ни Башчысына  «ГИПСЭЛЬ» завод Бахсан черекни кирлендиреди, анга бир мадар этигиз деп тарыгъыу къагъыт келгенди. Бизни лаборантларыбыз аны бла байламлы тинтиу ишле бардырадыла.

Бизни Нальчикден Кенже элге баргъан жолда «Гидрометзавод» артыкъда бек тынгысыз этдиреди. Ол, алгъынча, толу кючю бла ишлемей эсе да, хауаны кирлендиреди. Анга жууукъ жерледе жашагъанла, биз да прокуратурагъа бек кёп письмола жиберебиз, алай андан хайыр чыкъмайды. Нек? Предприятие уулу затларын къуруда жиберип турмайды. Аллай кезиуню билир  мурат бла кече-кюн  да аны къатындан кетмей окъуна тургъанма, аллай такъыйкъаны туталмагъанма ансы,-дейди Юра.

Ол кесине ышанмай,  Пятигорскден, Ставрополь крайдан, Север-Осетия- Аланиядан да лабораторияда ишлеген специалистлени чакъырып, алагъа да сюздюргенди. Ол да хайыр бермегенди.  «Андан сора да, закон бла къайсы предприятие да юч жылны ичинде тинтилмезге керекди. Болсада биз ол ишни бир такъыйкъагъа да эсден кетермейбиз»,-дейди директор.

Юра башчылыкъ этип башлагъан онбир жылны ичинде лаборатория республиканы казнасына кёп ахча къошумчулукъ этгенди. Бусагъатда анда онтогъуз адам ишлейди. Аланы хакъларыны да регионнга кёре хатасы жокъду. Махкеме  жангы  компьютерле, техника, керекли оборудование  бла да тынгылы жалчытылыныпды. Росприроднадзорну планына кёре,  Краснодарны республикада филиалы жылгъа жюзге жууукъ  предприятияны ишине къараргъа тийишлиди. Ол борчларын да аны ишчилери тынгылы тамамлайдыла, Арадан махтау, саугъала да аладыла. Озгъан жылны итогларына кёре да филиал биринчилени санындады.

Иши  кёпдю, алай солуу кюню болса, Юра элге анасына бармай къалмайды. Эгечлери, къарындашы бла да тюбешип,  ала къалай тургъанларын биледи, керек болса,  билеклик да этеди. Кеси да мюлк ишле бла кюреширге бек сюеди,элде анасы жашагъан жерде 200 алма терек орнатып, алагъа бир тюрлю дарман сепмей, уллу тирлик алгъанын да айтыргъа тийишли кёреме.  

Бу юйюрню адамлары барысы да ма алайдыла. Аны ючюн болур, элде аланы  намысы-сыйы да уллу жюрюйдю. Аталары Магомет  колхозгъа башчылыкъ этип тургъанды. Аналары Трамланы Рахиматны  аты уа алгъышлада айтылгъанды,  айтылады.Тукъумгъа келин келсе, аны юлгюге салгъандыла,  аныча намыслы, адетли болсун, дегендиле.

Габоланы жаш, къуру кеси юйюрюне къайгъыргъаны бла чекленип къалмай, миллетибизде не иги башламчылыкъгъа да себеплик этмей, юлюшюн да къошмай къоймайды. Юйдегиси бла бирге жашчыкъ да ёсдюреди. Юра алыкъа эр киши ортасына жетмегенди, аны бек иги муратлары, жумушлары да  алдадыла.