Насыпны мурдору – бир бирни хурметлеудю

 Тырныаууз да  жашагъан Ботталаны Ибрахим бла Роза ахшы юйюр къурагъандыла. Ибрахим Сейдуллахович намысы жюрюген, аты жамауат ишде айтылгъан, «Элбрус районну сыйлы инсаны» деген атха да тийишли болгъан таматаларыбыздан бириди. Жашау нёгери Роза бла 4 къыз бла 14 туудукъ ёсдюредиле.  
Бу юйюрде къонакъда болуп, аланы насыплы юйюр жашауларыны жашырынлыкъларын бизге Темуккуланы Асият ачыкълагъанды.

– Биригиз - Къыргъызда, башхагъыз Жемталада жашап, бир биригизни къалай бла тапхан эдигиз?

Ибрахим: Анамы эгечлери Огъары Жемталада жашай эдиле да, анам бла биринчи кере алагъа школну бошагъанымдан сора келген эдим. Андан сора уа хар эки жылдан бир кере жокълап тургъанма. Бир жол экиге айланнган къарындашым къонакъгъа элтиригин айтады. Барабыз. Ма анда кёреме Розаны. Андан сора тюбеше-тюбеше турабыз. Ол мени жашау нёгерим болса, насыплы этеригине ишексиз болама. Алай, къарындашы уа бир да ыразы болмайды, узакъгъа жиберирге унамай эди. Болсада, той этип, жашагъан жериме алай алып кетген эдим.

Роза:  Къадарым алай болур эди: жашны сёлешгенине, оюмларына тынгылап, жашауда манга нёгерлик этерин ангылагъан эдим. Узакъгъа барлыгъым да бир жангы сезим, сейир этдире эди мени.

– Эки сюйгенни араларында насыплы юйюр къуралып, кёп жылланы жашар ючюн сизни оюмугъузгъа кёре не керекди?

Ибрахим: Биринчиден, ол экеулен бир бирни сыйларгъа керекдиле. Сюймекликни мурдору олду. Роза бек аламат юйюрде ёсгенди. Эгечлери, къарындашлары да кёп болуп, хунерли, намыслы ёсгенин саулай эл да биле эди. Мен а эрке ёсгенме. Жашауумда хар зат да сыйдам эди, деп айталмайма. Терс-тюз кезиулерим да болгъандыла. Алай жашау нёгерим, хар затны да бармагъына чулгъап турмай, аз затдан къаугъа чыгъармай, сабыр, чыдамлы болгъаны ючюн, юйюр сакъланады. Мен да, аны алайлыгъына уллу хурмет этгенме не заманда да. Бир бирибизден бир жангы затлагъа юйрене жашай келгенбиз.

Роза: Жашауда кёп тюрлю зат болады. Бир тукъумгъа бардынг эсе, аны жашау турмушларына сингип, тапсызыракъ затла болсала да, аланы да тюз ызгъа бурургъа кюрешип, жашаргъа керекди. Мен хар кимде да иги жанын кёрюрге кюрешеме. Ол манга болушады.

– Жашауда кёп тюрлениуле бола турадыла. Мени оюмума кёре, жаланда чынтты юйюр сакъланады бузулмай. Сиз ангылагъандан, тутхучлу юйюрню  тутуругъу недеди?

Ибрахим: Мен ёсген юйюрде эки сабий болуучу эдик. Бирибиз эртте окъуна ёлюп кетген эди (жаннетли болсун), атам - къара ишчи, сёзню аз сюрген. Анам а кючлю тиширыу болгъанды - бир ишден да къоркъмагъан, айтырын билген. Ала манга юлгю эдиле да, аланы ызлары бла барыргъа кюрешгенме.Энди бир къысха юлгю келтирейим. Биз юйюр къурагъан кезиуде Къыргъызда Дмитриевка элде жашай эдик.  Кесим ишлеген колхозну активи бизни чакъырып, той саугъагъа уа Розаны ишге салыргъа, бир уллу финанс бёлюмге таматалыкъ этерге дейдиле.

Алай анда келинлени ишлетмей эдиле. Ол ыспассызлыкъгъа санала эди. Атам, анам да ыразы боллукъ тюйюл эдиле. Къолайлы жашагъаныбыз себепли, аны ишлетир кереклиси да жокъ эди. Алай кеси уа бек сюе эди ишлерге. Аны ангылап тургъанлыкъгъа, кеси арабызда оноулашабыз. «Кел андан эсе, сабийлерими ёсдюр, юйге къара» – дегенимде, ол, сёз къайтармай, айтханыма сыйынып къалгъан эди.

Роза: Мен гитчеликден да ишлерге юйреннгенме. Сегиз сабий болгъанбыз. Анабыз мен гитче заманда ауушханды. Мен аны сыфатын эсиме окъуна келтиралмайма. Бизни тамата эгечим Маржанат бла къарындашым Мустафа ёсдюргендиле. Маржанат хар заманда да бизге: «Тюзлюкге, игиликге итинигиз, атыгъызны ахшы бла айтдырыгъыз!» – деп айтыучу эди. Къарындашым Мустафа бизни бир затдан керекли этмегенди. Аланы насийхатларын унутмай ёсгенме. Ишден къачмай, къолумдан келсе, кимге да болушургъа кюреше. Юйюрюмде баш иеме намыс, хурмет этип жашагъаныбызны юйюрюмю мурдоруна санаяллыкъма.

– Сабийле туугъаны бла къаллай сезимле сынагъансыз!

Ибрахим: Аламат сезимле. Мен колхозда айырмалы ишлегенме. Онтёрт сагъатны уруннган кезиулерим да болгъандыла. Алай, солургъа да табыла эди заман. Жашауум бек зауукълу эди. Кеч  келген кюнлерим да болгъандыла. Алай биринчи сабий, Мадина,  туугъанда уа, бютюнда мени таный, ышара башлагъанында уа, арталлыда заманымы тышында къоратыргъа сюймегенме. Ишни бошагъанлай, юйге тартыла эдим.

Сабийле бир бири ызларындан туугъан эдиле. Барысы да – къызчыкъла.

Роза: Бу айтханыма айып этме, алай, дунияны башына былачала жаратылмагъандыла деригим келеди. Хар бирчиги уллу насып юлюш болуп келгендиле бизге бу дуниягъа. Бет жояр ишлеге алданып, жаныбызны бир кюн да къыйнамай, ёсюп кетгендиле.

– Сюймеклик дегенни сиз къалай ангылайсыз? Заман оза баргъаны бла аны тюрлениуюн эслеймисиз?

Ибрахим: Бюгюнлюкде аны юсюнден кёп айтхандан, ыспассызыракъ этип къойгъандыла. Мен ангылагъандан а, жашауда бир кере сюйюп, сора ёмюрюнгю ахырына дери ол сезиминге къул болуп къалыргъа керексе. Бу сёзню мен айтып ойнамагъанма. Айтмагъыз деп кишиге да буюралмайма, алай мени оюмума кёре, эр киши сёзле бла жырлап турмай, харкюнлюк ишлери бла ачыкъларгъа керекди.

Дагъыда бу сезимни мурдорунда сый бериу барды. Жашагъан адамынгы сыйлау, хурмет этиу. Ма аны себепли сюймекликде кёп излем болады. Аланы толусунлай жалчыталмам деп да къоркъама.

Роза: Мен да сюеме деген сёзню эшитирге итинмегенме, алай хар заманда да сезгенме. Аны ючюн баш иеме ыразыма. Жашаууму энчи жырыды бу адам, деп айталлыкъма. Аны билир, билдирир ючюн да быллай сёзню айтып туруу кереклиси болмаз.

– Кесигизни насыплы адамгъа санаймысыз?

Ибрахим: Бек насыплыма. Жаланда бир  жарсыуум барды - къарындашым болмагъаны. Андан къалгъанында уа, бир адам къалай умутлай эсе, жашауум да алай къуралгъанды. Хар муратым толгъанды, дерге боллукъма.

Роза: Жашауумда бир зат мудах этеди – анадан ёксюзлюгюм. Алай, айтханымча, сау болсунла, эгечим бла къарындашым, бизге ол ёксюзлюкню сездирмегенлери ючюн. Маржанат къолдан бек уста болгъанды. Тизгинибизге бек ариу къарагъанды. Гитчелигибизде, школда бизни линейкагъа чыгъарып, юлгюге салыучу эдиле. Тиширыу ариу кийинирге, чачын тап жарашдырыргъа керекди деучю эди.  Ол мени ёмюрюме жорукъ болуп къалгъанды. Тиширыуча, анача да бек насыплыгъа санайма кесими.

– Туудукъла ёз сабийледен эсе татлыдыла дейдиле. Сиз ол оюмну тюзге санаймысыз?

Ибрахим: Ол кертиди, туудукъла бек татлыдыла. Ёз сабийлерибизден алгъа салабыз.

Роза: Биринчи туудугъум Алмазаны  жанымдан да бек сюеме. Анга артыгъыракъ байланыпма. Сюйген барын да этеме, алай аны энчи кёреме…

– Жангы къуралгъан юйюрлеге, жаш адамлагъа къаллай насийхат бераллакъсыз?

Роза:  Юйюрню халы кёбюсюнде тиширыугъа кёреди. Уллуну, гитчени, къайынны да кётюре билирге керекди. Бизни биреуню арбазына кирген эсенг, аны излемлерине келишип жашарыкъса деп юйретгендиле да, биз ол акъылгъа сыйынып жашагъанбыз. Хата да кёрмегенбиз. 

Сабийлерибизни да алай юйретгенбиз. Абаданыбыз Мадина Хаджиладады, баш иеси Мурат бла юч аламат жашчыкъ ёсдюредиле. Фатима Аликаладады, юч балачыгъы барды. Зарема уа эки къызчыкъ ёсдюреди. Гитчебиз Аминат да Жаболада эрдеди. Юч сабийчикге ата-ана болуп келедиле. Барысыны да – бийик билимлери, ишлери. Ма алай жашайбыз.