Ташла бла оюнла

Миллет хазнабызда нартланы темасы энчи жерни алгъанын билебиз. Бюгюнлюкде аны ёсюп келген тёлюге туура этиуню магъанасы уллуду. Ала бла байламлы кёп таурухла, айтыула да сакъланнгандыла. Алагъа кеси заманында энчи эс бёлюп, абадан тёлюню келечилеринден жазып алгъанладан бири уа фольклорчу Таумурзаланы Далхат болгъанды. Бюгюн биз сизни аны бир жазмасы бла шагъырей этерге сюебиз.

Бууурул

Бууурул деп неге айтханларын билген шёндю хазна кёп адам болмаз. Алай бизни аппаларыбызны заманларында уа бууурул деп Бызынгыда акъ, къызгъылдым, саргъыл тюклю атха айтып болгъандыла. Аллай  атха, ёгюзге уа Малкъар ауузунда сефер дегендиле. Болсада нартланы заманларында бери да «Бууурул» деп оюннга айтып да келгенди. Къолгъа тап жарашхан тёгерек тыммыл таш-бууурул, юч гюренкеден (1,8 кг) ауур болмазгъа керекди. Ол ташны ёретинлей булгъап, силдеп атханда, кёкде бурулуп барырча учурургъа керекди. Тюз учурулмаса, таш узакъгъа бараллыкъ тюйюлдю. Айтыулагъа кёре, бууурул атыуну Ёрюзмек бла Къарашауай терк-терк ойнап болгъандыла.

Жалпакъ-Башында Къарашауай тохтап, Сюнгюлчю (600 метр) Медиан-Тёбеден бууурулну атып жиберип, тутаргъа къоюп, ол да ташны артха учуруп, кезиу-кезиу тута да ата, бууурул оюнлары алай болгъанды. Атханда уа башха тюкюрюк мылы этип, бир бирни ач, суусап болгъанларын ангылай эдиле (учуп баргъан ташны мылысы къургъакъсыйды).

Малкъар тарына кирип бара, Къаннгошадан арлакъ ётгенлей, онг жанынада Жалпакъ-Башы, сол жанында уа Медиан-Тёбе барды. Медиан-Тёбени тюбюнде акъгъан суучукъгъа да Медиан суу дейдиле. Бусагъатда ол Огъары Малкъаргъа элтген тоннельни аллында агъады.

Къарашауайны ташы

«Холам черегини кёпюрюнден ётгенлей, Бабугентге бара, сол жанында биринчи юйню бахчасында гебен тюбю тенгли тёгерек кенглиги болгъан ташдан къалгъанны кёрюрге боллукъду», - деп жазады 90-чы жыллада Таумурза улу. - Ол юйюню иеси Къубадийларыдыла.

Нартланы араларында Къарашауай бек кючлюледен бирине саналгъанды. Анга тенг болургъа итинип, Бабугент тийресине нарт улула жыйылгъандыла. Алайда Ёрюзмек Къарашауай бла таш атып эришгенди. Алай озалмагъандан сора, Къарашауай ачыуланып аны жартысына дери жерге батдырады, деген таурух жюрюйдю. Элни аты да ол кезиуледен бери Шинжигент-Бабакент-Бабугент деп тюрлене келгенди.

Андан бери мингле бла жылла озгъандыла. Алай Орта Азиядан къайтхандан сора, ол таш алыкъын жеринде эди деп эсгередиле эллиле. 1962 жылда аны жартысын бир эллилери бульдозер бла тюртюп суугъа атханын да унутмагъандыла адамла.