«Макъамдан, жырдан толу тюшле тынчлыкъ бермей тургъандыла»

Жыйылыуланы биринде къолума КъМР-ни сыйлы артисткасы Мамайланы Фатиманы жырлары бла аламат диски тюшгенди. Аны бу жаны бла хунерин биз актриса къурагъан аламат концертледе да шагъат болгъанлай турабыз.  «Сени жарыгъынг» атлы дискге жыйырма тёрт жыр киргенди, аланы асламысы Къулий улуну сёзлерине жазылгъан магъаналы чыгъармаладыла.

Алайды да Къулийланы Къайсын атлы Малкъар къырал драма театрны актрисасы, КъМР-ни сыйлы артисткасы Мамайланы Фатиманы бу жаны бла ишини юсюнден, аны кеси бла ушакъ бардырып, билирге излегенбиз

- Фатима, биз барыбыз да сени эм алгъа актрисаныча таныгъанбыз, алай бир къауум заманда сахнада, орусча айта, жырчыча амплуада да кёргенбиз. Къалай бла башлагъанса бу жаны бла ишинги?

-  Жырла жазарыкъма деп эсимде да жокъ эди. Алай ГИТИС–де окъуп къайтып, театрда ишлеп тебиреген заманларымда бир сейир музыкадан толгъан тюшле кёрюп башлагъанма. Аны айтыргъа да уялама, алай ол кертиси бла да алай эди. Жаланда тамата къарындашыма билдирген эдим аланы юсюнден. Ол тюшледе кечеден тангнга назмуланы кёлден окъуна юйренип чыкъгъанларым болгъандыла.

Бираздан а жырларгъа бек сюеме, алай анга келишген ауазым жокъду, деп  Токумаланы Раягъа сагъынама. Ол а чыгъарманы ангыласанг, аны жюрегингден ётдюрсенг, уллу вокал кёрюмдюлеринг болмагъанлыкъгъа, аны сахнада артистча эшитдирирге онгунг барды,  деп кёллендирген эди.  Раяны жырларын ол заманлада Бапыналаны Зариф, Таукенланы Галина эм башха профессионалла айта эдиле. Мен а ала бла тенг болургъа излемей, жюрегиме, кёлюме деп жырларгъа сюе эдим.

- Биринчи сахнагъа жырчыча чыкъгъанынг а эсингдемиди?

- Хау, Токумаланы Раяны «Мен таулу къызма» деген жыры бла чыкъгъан эдим.  Ол бек ариу чыгъармады, аны бла бирге къыйын да. Бюгюнлюкде аны айтыргъа не хазна базыналлыкъ болур эдим.  Хар артист кесини ауаз кёрюмдюлерине кёре, алагъа таяна сайларгъа керекди жырын.

Ол заманланы эсгере, адамла ишиме бюсюрегенлерин да билеме, алай кесим а бир заманда жараталмагъанма. Бусагъатда сагъыш этсем,  кёп затны башха тюрлю, игирек этерге кереклисин ангылай, уяллыгъым окъуна келеди. Хау, кюреше кетсенг, къайсы жумушунг да онглуракъ, табыракъ болады, халатланы юсю бла таплыкъгъа  келесе.

Бюгюнлюкде битеу жазгъанларымы кесим айтып да тураллыкъма, алай ол ёнюме келишгенин бла къалгъанын эсге алыргъа тийишлисин  борчха санайма. Аны себепли чыгъармаларымы  жырчыларыбызны къайсына  ушарыгъына, ол аны тап  айталлыгъына бла къаллыгъына къарап алай береме.

- Макъамла жазып а къалай башлагъанса?

- Башында айтханымча, музыкалы тюшле тынчлыкъ бермей тургъандыла. Аланы юсюнден Мажитге сагъынып кёреме да, ол а: «Хау, сен Менделеев болгъан болурса!» - деп кюлюмсюреп къояды.  2009 жылда экинчи сольный концертими хазырлай, жайда арбазгъа чыгъып терек салкъында жырла сайлай болгъанма. Къагъытларымы, текстлени да бирге жыйып, сагъышланып тургъанымлай, къолумда Къулийланы Къайсынны «Сени китабынг» деген жыйымдыгъын ачып, назмуларын окъуйма, олсагъат тюшюмде кёрген макъамларым тюнюмде келгенча болуп, бу сёзлеге келишгенча кёрюнедиле. Алай кеси кесиме ышанмайма, ийнанмайма, аланы бир башха жерде эшитген сунама, диктофонума уа жаздырып къояма.

Сора концертни программасын тюрлендирирге деген сагъышла акъылымы бийлеп тебирейдиле. Ол ариу жазгъы кюнледе макъамла башыма терк–терк келгенлей турадыла. Мокъаланы Магометни бир ненча назмусуна да музыка тагъама. Алай бир ненча кюн. Ол болур илхам деген.

Сора аланы Раягъа кёргюзтгенимде, ол: «Бек хычыуун! Сен жырла жазып башлагъанса!» - дегени эсимдеди. Алай бла бир айны ичинде  автор чыгъармаларымдан къуралгъан концертни жарашдыргъан эдим.

Ол жырланы,  альбомну да  хазырларгъа манга Мурат Кабардоков, Саша Антонов, Моттайланы Тимур, Азнор Увижев да болушхандыла. Чыгъармаларымы  асламысы  Этчеланы Музафарны жашы Исламны звук студиясында жарашдырылгъандыла. Былагъа барысына да жюрек ыразылыгъымы билдирирге сюеме.

- Сёзлени сайлай туруп эм алгъа эсинги не затха бураса?

- Къайсынны назмуларына жыр этген къыйынды деген оюм жюрюйдю. Кертисин айтханда, алагъа тагъылгъан алай  кёп макъам да жокъду. Закийни чыгъармалары  магъаналыдыла,  терендиле. Жырла уа кёбюсюнде тынчыракълагъа салынадыла, алагъа музыка теркирек келеди дейик.

Сора репертуарымда Мечиланы Кязимни, Зумакъулланы Танзиляны, Мокъаланы Магометни, Мусукаланы Сакинатны, Табакъсойланы Мухтарны, Ахматланы Любаны сёзлерине жазылгъанла киредиле.

Аны айтханым, жыр тагъылгъан  назмуланы  магъаналары болургъа кереди, аланы темалары хар кимге да ангылашымлы, сёзлери уа кишини жанына тиймезча, сахнада айтылгъандан сора уа артда тынгылаучудан уялмазча.

Байрамлагъа атап къурагъан концертлериме жырчыланы чакъырсам, алагъа бу неда ол жырны айт деп къаты болмайма. Алай  къараучуну аллына чыгъардан алгъа уа, алагъа тыныглап, тинтгеними уа букъдурмайма.  

Сора бусагъатдагъыла кеслери сёзле жазаргъа да итинедиле, ол аман тюйюлдю. Алай миллетибизде аллай бир бийик фахмулу поэтлери болгъан къадар, аланы чыгъармаларына артыкъ эс бурулса иги сунама. Сёз  ючюн, мен  Кязимден, Къайсындан, Танзилядан иги не кюрешсем да жазаллыкъ тюйюлме.

- Къулийланы Къайсын дуниясын алышындыргъанлы бери отуз жыл толгъанда, ол датагъа атап, закий поэтни эсгере,  «Сени жарыгъынг» деген ат бла жыйымдыкъ диск чыгъаргъан эдинг. Баям, бу жаны бла ишинги андан ары да бардырлыкъ болурса?

- Дискни чыгъарыргъа манга къарачай-малкъар жаш тёлюню айныууна себеплик этген «Эльбрусоид» жамауат фонд болушханды. Алагъа да аны ючюн бек ыразыма. Ары къошулгъан жырланы Гергъокъаланы Халимат,  Къабардокъланы Зухура, Мызыланы Аубекир, Холамханланы Къайсын,  Тюменланы Жаннет, Занкишиланы Марат, Абдуллаланы Фатима,  Атмырзаланы Элдар, Алчакъланы Артур айтадыла.

Хар таулу юйюрде, тюз да атасын – анасынча, сабийинча, Къайсынны да алай сюерге керек сунама. Кёпле да сёлешип, дискни юсюнден оюмларын айтадыла, ол жетмей къалгъанды, энтта да чыгъарлыкъмыса деп соргъанлары къууандыргъанын да букъдурмайма. Аны тиражын кёбейтип, энтта да къошакъ халда чыгъарыргъа умутлума.

Экинчи жыл а, Аллах буюрса,  Къайсынны туугъан неда эсгериу кюнюне толусунлай аны назмуларына жазылгъан жырладан диск чыгъарыргъа деп турама. Ол малкъар халкъны атын дуниягъа белгили этген  акъылманнга уллу хурметибизни чертген энтта да бир иш боллукъду.

Сора былайда, бизни миллет жырчыларыбызда дискле жаны бла жумуш артыкъ аламат болмагъанын белгилерге сюеме. Хар таулу да фонетекасында тап звук форматда, къозутмагъан сёзлеге жазылгъан жырлары бла дисклери болса угъай дерик болмаз. Аны себепли артистле ол ишни битеу да кёллери бла   къолгъа алыргъа борчлудула.

- Мажит да, сен да  республикада атлары айтылгъан, чыгъармачылыкъгъа толусунлай берилген творчестволу адамласыз, къыйынмыды ишни юсю бла бир акъылгъа келип жашаргъа?

-  Кесиме жырчы неда композиторгъача къарамайма, жырлагъаным да бегирек актёр вокалгъа келишгенин айтыргъа сюеме. Хау, актёр юйюрге тынч да тюйюлдю, бирде иш жаны бла даулашла да чыгъадыла. Бусагъатда Мажит жыр жазгъан хунериме ийнаннганды, болушургъа да угъай демейди, машинасында да дисклерим согъулгъанлай турадыла, аланы жёнгерлерине да саугъалайды.  Алай биринчи заманлада уа бу излемлерими чамгъа буруп, мыйыкъ тюбюнден ышарып да тургъанды.

Башда сагъыннган биринчи жыр, макъам тагъа тебиреген кезиулеримде, анга айтыргъа базынмай, арбазда олтуруп кюрешгенме бу  иш бла. Ол а чыгъа–кире турады да, бираздан ызындан юйге  келгенимде уа, бир нёгери бла телефон бла сёлеше: «Эй, аланла, эшитемисе, бу адам  бир тюрлюле болуп турады. Тура кетеди да, бир китапла бла эшикге кетип, олтуруп, бурун тюбюне бир затла шыбырдап, жазып, сорсанг а тынгылауну ийип къояды. Мен не эсе да тынгысызма, тюз боюнлу тюйюлдю иш!» - деп. Ма аллай кюлкюден, оюндан да къуру тюйюлбюз, Аллахха шукур.