Озгъан ёмюрледе окъуна башны хайран этген затла гюняхха саналгъандыла

Статистикагъа кёре, мурдарлыкъ ишлени, уру-тонау этгенлени асламысы чагъыр, коньяк, аракъы эм башха ичги затла неда наркотикле бла  башларын хайран этип, аманлыкъ ишге алай сюеледиле. Бу шарт кёргюзтюп турады: аладан адамгъа хата болмаса, хайыр чыкъмайды. Озгъан ёмюрледе  уа къалай къарагъандыла ичгиге? Аны юсюнден психолог Муртазланы Фаризат бла ушакъ этгенбиз.

- Буруннгулула къалай къарагъандыла чагъыргъа?

-Билемисиз, битеу халкълада да анга къажау сюелгендиле, ичгенлени гюняхлы адамлагъа санагъандыла. Хау, чагъыр ичерге адамла бизни ёмюр башланнгынчы юйреннгендиле. Хар байрамны ала бла ётдюрген мардагъа кирип къалгъанды. Къыздырыучу ичгилеге сюймекликни адам улу  бюгюнлюкде да хорлаялмайды. Алай, Аллахха шукур, бусагъатда аракъысыз, чагъырсыз да тойла бардырадыла. Муслийманланы жорукълары жашауда кеслерини жерлерин ала барадыла.

-Эрттегили дунияда – Грецияда, Римде , Индияда къалай къарагъандыла бу ишге?

- Спирт къошулгъан ичгиге сюймеклик буруннгу замандан башлап, бек  уллу айып болгъанды, ичгичилеге салыннган азап да бек къаты эди. Буруннгу  Грецияда тюзелмегенлени тутмакълагъа ашыргъандыла неда асмакъгъа асхандыла. Спартада къулланы, аякъларын-башларын билмей тебирегинчи ичирип, адамла арасына чыгъаргъандыла, шахарчыла, аланы кёрюп, бу къылыкъдан жийиргенирча, кёллери къачарча.

Бурун  Римде уа эсирген сенатор деген къуллукъ болгъанды. Аны борчуна хар кюнден иги да тартып, орамлада ётген-сётгенлени кёз туураларына урунуп, аланы кесини къылыкъсызлыгъына кюлюмсюретип айланнган киргенди. Бу жаны бла тыйгъычсыз болгъан римлянлыланы уа къарауашла этип окъуна къойгъандыла.

Индияда браминни (дин ахлуну бир тюрлюсю) бу жаны бла гюняхын эслеселе, анга отда къыздырылгъан темир сауутдан ийнек сийдикни ичиргендиле.

-Орта ёмюрледе уа?

- Тарых китаплада жазылгъанына кёре, орта ёмюрледе да да бу тапсыз къылыкъ бла байламлы къажау ишни къоймагъандыла.  Франклыланы патчахы Карл Великий  аланы биринчи кереге жабылгъан жерге жыйып, азап сынатханды, алай бла тыйылмагъанланы экинчиден, адамла арасына чыгъарып, чыбыкъла бла тюйдюргенди, андан сора да тохтамагъан насыпсызланы уа  асмакъгъа асханды.

Францияда бу къауумну келечилерин тутмакъгъа олтуртхандыла, ахыры бла да ышаннгысызланы уа къулакъларын кесип, къыралдан къыстагъандыла. Ингилизде  уа боюнларына ауур боюнсала тагъып, орамлада айландыргъандыла. Голландияда ичерге сюйгенлени бузлагъан сууу бла чыккыргъа бир ненча кере сугъуп чыгъаргъандыла.

-Россейни алсакъ, Достоевскийни, Толстойну чыгъармаларында кёрюнюп турады: бизни къыралда не заманда да ичгичилеге жазыкъсыныу тёреди.

- Алай болгъанлыкъгъа,  Россейде бу къужур къылыкълылагъа къаты азап да салгъандыла. Иван Грозный патчахлыкъ этгенде тартыргъа излегенлени иги кесек заманнга чагъырдан толгъан кюштелге олтуртхандыла. Алай андагъы ичги артыкъ аламат качестволу болмагъанын чертирге керекди.

Ары къайнагъан, мардасындан къаты градуслу суусунну къуйгъандыла. Аллай жууунуу бир-бирде  жазыкълагъа иги бла бошалмагъанды – этлери сюеклеринден айырылып ёлгенле  болгъандыла.

Алай, айыплаугъа да къарамай, биринчи  сыра, чагъыр сатылгъан жерле  Иван Грозныйны заманында ачылгъандыла. Ала бийик даражалы, жабыкъ эшикли клублагъа ушагъандыла, ары жаланда опричниклени кирирге къойгъандыла. Бара-баргъан заманда ол юйлени эшиклери  башхалагъа да ачылгъанды.

Къырал, ичгичиликге азап салгъаны бла бирге, жол да бергенди. Быллай жазылмагъан жорукъ жашауда жерин табып тургъанды: адам ичгиханада олтургъаны къадар, аны андан къыстаргъа кишини эркинлиги жокъ эди, аладан тюшген ахчаны жарымы казнагъа баргъаны себепли, ол уллу зараннга саналмагъанды.

Пётр I патчахха мардасыз ичгичилик тёре болгъан ассамблеялагъа къатышыргъа тюшгенлей тургъанды. Ол кеси уа тюз жолгъа бурулмагъанлагъа  «За пьянство» деген пуд ауурлугъу болгъан майдалны боюнларына такъгъанлай айланыргъа борч этгенди.

- Бусагъатда бизни республикада да бирле ичгисиз тойла этедиле, аны бла бирге ичги сатылгъан тюкенлени саны ёсе барады.

- Мени акъылыма кёре, тау элледе аллай тюкенле ахырысы бла да болмасала иги боллукъ эди. Мен психолог болуп интернатда ишлейме, бизде сабийлеге къайтарып айтып тургъан затыбыз: ичгини, наркотиклени къатларына бармагъыз!

-Психологияда ичгини къаллай адамгъа санайдыла? Аны багъаргъамы  керекди огъесе азапларгъамы?

- Адам улу бу соруугъа да эки тюрлю къарагъанды. Башында айтханымча, ичгичилеге азап чекдиртип да тургъандыла. Алай 1870 жылда  Англияда уа бу тюрлю мискинлеге  багъаргъа деп энчи учрежденияла къуралып тебирегендиле. Францияда уа былагъа шашхан ауруулула тургъан психиатрия клиникалада къарагъандыла.  Онтогъузунчу  ёмюрде бу больницалада жатханланы ючден бири ичгичиликден къыйналгъанла болгъандыла.

Кёп къыралда спиртли суусаплагъа къайсы заманда да тыйгъычлыкъ этерге кюрешгендиле. Ол жорукъланы бузгъанлагъа уа  уллу тазир неда азап чекдиргендиле. Алай ичгини жангы технологияланы болушлугъу бла окъуна бир жерде да толусунлай хорлаялмагъандыла.

- Бизни къыралда да къажау сюелселе, кёп къыйын салыннган жюзюм бахчаланы къурутадыла, бираздан а, политика тюрленнгенлей,  жангы ичги заводла ишленедиле.

- Белгилисича, ичги чыгъаргъан заводладан тюшген налогла бек уллудула. Аланы толусунлай жабаргъа онг жокъду, хар къыралны къартлары, саусузлары кёпдюле, больницаланы, школланы да тутаргъа керекди. Алай бюгюнлюкде Италияда, Грецияда адамла чагъырны бир марда бла ичерге юйреннгендиле. Ала эсирип, аманлыкъ ишлеге сюелмейдиле. Бизде да эсирген тёре жокъ болургъа керекди.

Байсыланы Марзият.
Поделиться: