Салам бериу, салам алыу

Бизни бир къауум адамыбыз бушууу болгъанны арбазына киргенде, биринчи ёлгеннге дууамы этдирирге керекди, огъесе анда олтургъан адамлагъа салам бериргеми тийишлиди деп, даулаш боладыла. Биз аны юсюнден Ахматланы Назир хажи бла ушакъ этгенибизде, ол былай айтханды:

-Муну юсюнде даулашыргъа керек тюйюлдю. Аны Аллахдан бла файгъамбардан (Аллахны саламы анга болсун) иги бирибиз да билмейбиз. Ала айтханны этсег а, бек алгъа салам берип, артда дууа тутдурургъа, аны кибик башха жумушну да этерге керекбиз. Дууадан да адам, салам берип, алай кетерге керекди.

Салам бериуню, салам алыуну магъанасы бек уллу болгъанын эсгертирге сюеме. Сыйлы Аллах адамны жаратхан заманда, аны мёлеклеге ашыргъанды: «Бар да, алагъа салам бер: «Ассаламу алейкум» (Аллахны тынчлыгъы болсун сизге),- деп. Сора алагъа да бир тынгыла, ала санга саламны къалай къайтаргъанларына».

Адам, мёлеклеге барып, Аллах буюргъанча: «Ассаламу алейкум»,- деп саламлашханды. Ала да анга: «Уа Алейкум ассалам уа рахматуллахи уа баракятуху» (Сизге да тынчлыкъ, Аллахны жазыкъсыныуу бла ырахматы болсун),-деп, жууап бергендиле.

Бир адам, келип, файгъамбарыбыздан былай соргъанды: «Ислам динни ичинде иги затла недиле?». Ол анга былай жууап берди: «Ашны юсюнде чомарт бол, саламынгы кишиден къызгъанма, таныгъан, танымагъан болсанг да». Дагъыда айтханды ол ким алгъа салам берирге керек болгъанын: «Биринчи салам береди атлы жаяугъа, жаяу баргъан а  олтургъаннга, гитче уллугъа, гитче жыйын уллу жыйыннга».  Ма бу сёзле бизни динибизни юсюнде бизге юйретедиле : къууанчны, бушууну, башха затланы юслеринден да, бир бирге тюбеген заманда салам берип, салам алмай къоймазгъа.

Сыйлы Аллахны сёзю Къуранда бизге былай буюрады: «Адамгъа тюбеген заманда, анга бет жарыкълыгъынгы билдирип, салам берирге керексе». Аятны кесинде дагъыда былай айтылады: «Эй, Аллахха ийнаннганла, сиз кире турмагъыз башха адамны юйюне эркинлик алмагъанлай эмда юйню иесине салам бермегенлей, салам бергенигизден сора да: «Кирирге боллукъмуду?»,- деп сормагъанлай.

Алай кёпле бу жорукъланы хайырланмайдыла жашауларында. Биреуню юйюне уруп кирип барадыла, эркинлик сурамагъанлай. Бир - бирде алай этип киргеннге кесине да уялыргъа тюшюп къалады, юйню иесин тапсыз халда кёрюп.

Адамны кийиннген, тешиннген заманы, жашырын ушакъ этген кезиую, аны кибик, башха затлары да боладыла. Бизни файгъамбарыбыз былай айтханды: «Сиз кирип бармагъыз биреуню юйюне эркинлик сурамайын. Юч кере сурап, эшикни къагъаргъа керексиз.  Сизге эркинлик берилсе, ол заманда салам берип кирирсиз. Алай жууап берилмеген эсе, юч кереден сора да, сиз кирмегенлей, къайтып кетигиз».

Жамауат жыйылгъан жерледе кёрюп турабыз жаш адамларыбызны кёбюсю салам бере, салам ала да билмегенлерин. Аллахны саламына тапсыз, орам сёзле къошаргъа кюрешгенле да бардыла. Сёз ючюн, «салам» неда «саламчыкъ» деп къоядыла. Бу затла бирлеге бош да кёрюне болурла, алай ала жоядыла динибизни, миллетни  да багъалы адетлерин. Биз халкъыбызны намысына тийишлисича саламлашыргъа керек болабыз, динибизден, адет-тёрелерибизден да къачмай.

Алгъын бизни таулу халкъыбыз дуниягъа айтылып тургъанды кесини ариу адеп-къылыгъы, адетлери  бла да. Аланы асламысы шериатдан алынып жюрюгендиле. Алай бюгюнлюкде ариу къылыкъла къалып, кимге ушагъаныбызны билмей барабыз.

Бир-бирле кеслерини динлерин, жашауларын да тыш миллетлеге ушатыргъа кюрешедиле. Ол неликденди? Кесини динини, миллетини игилигин, тазалыгъын багъалай билмегенден, билирге да сюймегенден. Аллай адам кесин кимлеге ушатыргъа кюреше эсе да, аланы аны миллетинден хапарлары да жокъду. Бар эсе да, ала кеслерини динлерин, адетлерин да анга ёмюрде да алышырыкъ тюйюлдюле.