Жашауу жыр бла бирди

 Макытланы Азнорну жашы Арсенни кёпле республикада жырчыныча таныйдыла. Бир кезиуде была къауум жаш болуп, биринчилени санында ансамбль къурап, эл-эллеге той-оюн бла жюрюучюлерин кёплени эслеринде болур. Арсен а аккордеонну, жыя, къыл къобузланы, башха инструментлени бир ненча тюрлюсюн да уста  согъады. Ол жырлагъан «Анала», «Сюймеклик», «Тилейме», «Таулу къыз», «Таулу халкъым» деген эм башха  жырларын да эсде тутабыз.  

Алай Арсенни фахмусу аны бла чекленип къалмайды. Ол 300-ге жууукъ аламат чыгъарманы авторуду,  суратчыды, къолдан устады, жетишимли спортчуду. Кёп жылланы ичинде «Бабугент» жыр фестивальны къурап тургъанды, аллай аты бла жыр къауум къурап, анга башчылыкъ да этгенди. Алтындан сыргъала, жюзюкле, башха затла да ишлей биледи.  Баскетболдан, женгил атлетикадан  Къабарты-Малкъарны чемпиону деген атха 22 кере тийишли болгъанды. 

Арсен КъМКъУ-ну спорт факультетин жетишимли бошагъан заманда, анга Нальчикде орнал, иш да берейик, деп кюрешгендиле, алай ол кесини туугъан эли Бабугентге къайтып, бюгюн да анда жашап турады. 

Алгъаракълада 60-жыллыгъын да белгилегенди. Бюгюн Макытланы Арсен ушакъ нёгеримди.

– Арсен, эсимдеди Жашил театрда бек алгъа  фестивальла къурап сен башлагъанынг. Аны юсюнден  айтсанг эди.

– Мен  той-оюн къурап 1989 жылда башлагъан эдим. Бек алгъа биз жашла бла бирге фестивальны Бабугентде бардыргъанбыз, ызы бла уа – Нальчикде.  Ол жыллада Жашил театр Къырал филармонияны  бойсунууунда эди.  Шинтиклери битеу сынып, ууалып, адам олтурурча да тюйюл эди. Ол заманда филармонияны таматасы Владимир Барагунов а  анда зат эталмазсыз,  болгъан оюлупду, тозурапды, дейди. Биз а мекямны тап халгъа келтирирге айтабыз.

Ол кезиуде Бабугентни агъач мюлкюню хайт деген заманы эди да, андан узун къангала да элтип, шинтикле ишлейбиз, сахнаны да тюбюн алышабыз. Бояу алып да жагъабыз. Кечебиз, кюнюбюз да аны юсюнде болуп, тап халгъа келтиребиз. Артистле да, келип, кими шинтикле къурашдыра, кими сахнаны жангырта, алай къармашхандыла. Келгенле театрны жангыртханыбызны  кёргенлеринде, сейир-тамашагъа къалгъанлары эсимдеди. 

Алай бла  Газаланы Алимни, Тёппеланы Алимни, Кёнделенни «Таулан»  жыр къауумун да чакъырып, уллу байрам халда  ётдюрген эдик фестивальны. Атына да «Таулу байрам» деп, алай атап.  Халкъ бир жыйылгъан эди да анга, Ол заманда ол фестивальла миллетни бирикдирген эдиле, деригим  келеди. 

– «Бабугент»  жырчы къауумугъузну уа халкъ бюгюн да унутмагъанды. 

– Хау, сау болсунла, анда-мында тюбегенле ол жылланы эслерине тюшюрмей къоймайдыла. Мен бюгюннгю ушагъыбызны хайырланып, Залийханланы Михаилни бизге этген болушлугъу ючюн жюрек ыразылыгъымы билдирирге сюеме,  аны игилигин бир  да унутмайма.

Районну ол замандагъы таматасы Тюменланы Мурадин бла альплагерьге барып келе тургъанлай тюбеп къалады да бизге Залийхан улу, муратыбызны билгенлей, хуржунундан ахча чыгъарып берген эди. 

–  Арсен, ол жыллада жыр къурашдыргъанма деп, хар ким да аны бла сахнагъа чыгъып къалмагъанын билебиз.

– Хау, художестволу советден ётерге керек болгъанды. Анда билимлери, ангылаулары болгъанла къарап, тынгылап, анга кёре эркинлик бергендиле жырларгъа. Аны себепли иги хазырланмай жаздырмагъанбыз жырны. Жеттеланы Мустафир, ХажбекирХавпачев, Хасан Карданов къарай эдиле чыгъармаларыбызгъа. Аллай усталагъа къарыусуз чыгъарманы элтирге жарамазлыгъын ким да ангылай эди. 

– Бусагъатда уа бир фонограмма бла бир талай жырчы жырларгъа болады. 

– Мен аны ангыламайма. Алгъын барыбыз да бирлеширге итине эдик. Бусагъатда хар ким кеси аллына кюрешеди. Бирден къолгъа алып, бир ишни этейик деген хазна адам жокъду, жарсыугъа.

Ол заманда таулулада 22 жырчы къауум бар эди. Энди уа жокъну орунундабыз.

90-чы жыллада фонограммасыз ишлегенме, бир айгъа 80-90 концерт берген заманларыбыз болгъан эди. Кючлю кюрешиучю эдик, арымай-талмай. Кесими юсюмден айтсам, сюймеклик, учунуулукъ жырлатханды мени.

– Къарачайгъа кетип, анда да ишлеп тургъанса. 

– Бизни ары чакъыргъан этген эдиле. Мындача фестивальла къурап, эки жыл ишлегенбиз, Текуланы Амур а жырчыбыз, дауурбасчыбыз да болгъанды. 

Андан келгенден сора, ансамблибиз да чачылды. Артда къуралгъаны уа биринчиге ушамады, Энди кесим жырлайма. Жырсыз болмайма. Жууукъ-ахлуда той-оюн болса, ала тилейдиле да, барама. 

Бусагъатда школда да ишлейме, тойлагъа жюрюрге заманым  артыкъ жокъду.

– Мен билгенден, сиз урушну жигити Тогъузаланы Исмайылны жашы Кемалны хурметине жыл сайын спорт эришиуле къурайсыз. Быйыл къалай ётдюрдюгюз аны?

– Биз ол турнирни бардыргъанлы  он жылдан атлагъанды. Бу жол да ол къуралыулу ётгенди. Анга Черек  районну администрациясыны башчысы Къулбайланы Алан, аны биргесине ишлегенле, элни жамауаты да тири къатышхандыла. Анга къоншу республиканы келечилери да келген эдиле. Эришиуледе хорлагъанлагъа ахча эм башха саугъала, грамотала, майдалла да берилгендиле. 

Юйретиу магъанасы болгъан бу ишни бардырыргъа Кемалны жашлары эм Тогъузаланы тукъум адамлары да уллу себеплик этедиле, аны ючюн алагъа жюрек ыразылыгъымы билдирирге сюеме. Дагъыда Бабугент элни таматасы Жангоразланы

Рамазаннга бла  «Бабугент»  суула чыгъарыучу мюлкню иеси Аттасауланы Тахирге бу жумушха тири къатышханлары ючюн уллу ыспас этеме.

– Алтын затла бла кюрешиб а къачан башлагъанса?

– Адам улу жашауунда хар затны кёрюрге керек болур. Кесими хар ишде да сынарыгъым келген адамма. Аны себепли жангылыкъны излегенлей турама. Ишсиз къалгъан бир кезиуюмде экиге айланнган къарындашым белгили ювелир  Габоланы

Мусабий кесине чакъыргъан эди. Ол юйретип,  талай жыл  ишлегенме бу усталыкъ бла. Бек жаратама ол ишни да. Сабий заманымдан бери да сурат ишлерге бек сюйгенме, ол да себеплик этген болур ювелир болгъаныма.

– Жюрегинг а бегирек неге тартады?

– Жыргъа, жырламай болалмайма. 

– Солугъан а къалай этесе? 

– Бош заманымда суу жагъагъа барыргъа, чабакъ тутаргъа, андан къалса,  шуёхларым кёпдюле, ала бла олтурургъа да бек сюеме. Адамланы сюеме, аны себепли къонакъла келселе, кесим барсам  да бек ыразыма.

– Арсен, юй бийченг Курданланы Асият бла эки жаш бла бир къыз ёсдюресиз, аланы юслеринден да айтсанг эди.

– Алан кесини атын белгили этгенди. Тутушууну сайлап, Тюркде, башха жерледе да жараула этеди. Миллетни атын иги бла айтдырыр, андан да белгили болур деп ышанабыз. Алим школда окъуйду. Замира уа  туудукъчугъубуз бла къууандырады.

 
Ушакъны Шауаланы Разият бардыргъанды.
Поделиться: