Учхан адамла

Хапар

Эртде-эртде, бек бурун заманлада, малкъарлыла  бек уллула болгъандыла. Ала бир кёзлю, мазаллы эмегенле бла уруш-тутуш этгендиле, уча да  билгендиле. Бек акъыллыла, къарыуулула да болгъандыла. Уллу къалакъ ташланы жонуп, бийик, омакъ къалала ишлегендиле. Ол къалалагъа сары топуракъдан  быргъыла этип, суула жибергендиле. Акъ алтынны, сары алтынны, кюмюшню да, доммакъны, жезни, темирни да, сыйлы ташланы да таба билгендиле.

Байлыкъны чеги, саны болмагъанды. Асыры кёпден малла, жылкъыла малкъар таулада, Минги тауну тёгерегинде  къумурсхалагъа ушай эдиле. Жемишли терекле – ашха,жемишсиз терекле салкъынлыкъгъа, ариулукъгъа деп ёсдюрюлгендиле. Кырдык да бек бийк эди.

Темирден, жезден да, кюмюшден да ат керекле, аскер керекле  ишлей билгендиле. Сай жерде, тау ыранлада да  хар тюрлю тирлик  ёсдюргендиле. Къызла асыры ариудан кёз къаматхандыла. Акъбетлени бирлери кёк кёзлю, саргъылдым чачлыла, бирлери къара кёзлю, къара чачлары табанларына жетип  болгъандыла. Къызла – жигитле, керек кюнде къарындашлары бла урушха киргендиле. Бийик тауладан бичен гебенлени бир таудан бирине жипле бла тюшюргендиле. 

Алай бай, бий айыра тебирегендиле. Бирле аны къаласын меникинден бийик къалагъанбыз, аны тирлигин меникинден иги къарап аслам ёсдюргенбиз  дей, бир-бирге эрише тебирегендиле, зарлыкъ  туууп. Аллах а быланы байлыкъдан, ырысхыдан тоймагъанларына ачыуланып, кёкден жерге отла жибергенди. Къаяланы кюйдюрюп, отла, дорбунла бла ташланы къаралтып, къызартып чыкъгъандыла. Бир-бир эллеге жауунла жаууп тумалагъанды.

Адамла эс жыйып, учалгъанлары кёкге учуп, башха жулдузлагъа къонуп, жангы жашау къурагъандыла. Жерде хауа башха тюрлюге айланнганды. Сау къалгъан уллу адамланы, жаныуарланы да ёпкелери уллудан  хауа жарашмай къырылгъандыла. Бирде анда-мында таулула мазаллы адамланы эслей, кёре турадыла. Алай ала  кёрюнюрге, бизни къоркъутургъа да сюймейдиле.

Анда-мында бир адам дорбунлагъа кирип, къыйнала кетип,  жангы хауагъа юйренчек болгъанды. Алай аллайланы  сабийлери алгъынча мазаллы болуп ёсмей, гитче мардаларында къалгъанды. Аланы санлары жангы хауагъа юйренчек болгъандыла. Биз да ол уллу адамланы туудукъларыбыз, аланы сабийлерини сабийлерибиз. Ол мазаллы адамла къуруп къалмагъандыла. Аланы таулу къойчула, жылкъычыла, уучула бирде эслей турадыла. Мазаллыла болгъанлыкъгъа, бизден къоркъгъан этедиле, адамлагъа кёрюнмей хауада бугъа биледиле. Акъылбалыкъ болмагъан сабийле, киштикле бла да ойнагъан этедиле, итлеге да кёрюнедиле. Ким биледи, биз жууашла болсакъ, къоркъмай бизни аллыбызгъа ышарып чыгъаргъа да болурла!

Тауланланы Элдар.
Поделиться: