Элбрусну жыр музасы

Малкъарны, Къарачайны да эрке къызы Танзиля, ата журтубуз, туугъан ташыбыз, тюрк тилли миллетле жер жюзюнде болгъан, тургъан къадар бир, анга бир тюрлю ишеклик жокъду, сен тиргизген тизгинле жашнарла, жарырла, жашауну ёмюрлюк къанатларыча! Ол а заман черегине бой салмауду, арымауду, талмауду, жангыра барыуду, чагъыуду:

Аперим анга – ариу жырлагъаннга,
Жырлай билгенин ангылаялгъаннга!

Хар инсаннга жораланнган, аталгъан усталыкъ, сёзсюз, бизни ёз жазыуубузгъа кёре сакълай болур, тюз да жол нёгерибизча, тамблагъы къолайлыгъыбызча. Энди тюшюне башлагъаныбызгъа кёре, адамны жашау турмушу, рухий байлыгъы, илхамы, тюрлю-тюрлю излемлери да, къалай эсе да, минг-минг жыл желинден, боранындан ёте, алай жетгенчадыла бизни бюгюнлюк кёз жарыгъыбызгъа.

Сакъ жауун къум аулакъгъа, бир-эки жыл суу тамычы кёрмей тургъан къуу, дангыл тюзге жаугъанча, хар бирибизни да жашауубуз, тюз жюрегибиз тартыннганыча къуралса, таш, агъач жаратылгъанлы бери келген соруулагъа, бир башха устагъа ушамай, энчи жол табыуда болур, уллу чыгъармачыны сыйлылыгъы, бийиклиги да...

Махтау, махтау анга – жырламагъаннга,
Ахшы жырламазын ангылагъаннга,
Жырларыгъы келип, шумсуз тургъаннга...

Айырмалы жыр айтхан, айхай да, ахлусундан, нёгеринден, миллетинден да аперимлик кёрлюкдю. Алай андан да уллу махтаугъа уа тийишлиди. Поэтни оюмуна кёре, кеси жюреги тартхан ишде айтхылыкъ жетишимге ие болмазлыгъын ангылай, халкъына кёбюрек файда келтираллыкъ жанына жаны-къаны бла берилген.

Бу фикир кёпню эсин эрттеден бийлеген да болур, алай Танзиляча, толу, терен а, кертиси бла да, аны анга дери киши ачыкълаялмагъанды, жарсыялмагъанды, къууаналмагъанды. Алай жаныны къыйыры бла жаза билгеннге айтыргъа керекбиз, жюреклени теренинден къууана: «Аперим санга – аламат жазалгъаннга!» – деп.

Сени кёзлеринг къарайла манга,
Ёлед, дегенча, алада умут.
Сени кёзлеринг къарайла манга:
– Унут, – дегенча, – сен бизни унут.

Алай эсе, унутурма сени,
Ач адам унутханча гыржынны,
Журтдан айырылгъан – туугъан жерни,
Туугъан от жагъасын, журтда жырны.

Кетерме мен сени жашауунгдан,
Тау тургъан жерин къоюп кетгенча.
Кетерме мен сени жашауунгдан,
Ёлгенле кёрню къоюп кетгенча...

Бу назмуну тиширыу жаратханына ийнаннган бек къыйынды. Ёлюмсюз сюймекликни деменгили къарыуун болмагъанча кёп тюрлю тюрсюн бла сыфатлаялады таулу къыз. Дагъыда къаллай уллу усталыкъ бла ачыкълаялады поэт жюрек тартыныулукъну табийгъатын. Бир назмусуну къанат тюбюне нечик деу дуниясыны къудуретин сыйындыралгъанды, не къадар зат да айталгъанды Танзиля!

Таулу тиширыуну сюймеклиги. Аны сюйген адамына нени да кечерге итиниую. Андан, къагъанакъ сабийча, ётюрюк айтса да, сёзюн таурух, жомакъ къанатлагъа жасарын излеую. Эрттеден бери таулада жюрюген адет-къылыкъны бузмай, сюймеклик ауруугъа берилген къызны къарыусузлугъуну къарыуу, айхай да, кимни да сейирге къалдырырчады...

Мен оюм этгеннге кёре, Танзилягъа къагъанакъ заманчыгъында эмген сютю бла бирге сингнгенди, къалай эсе да, ана къызчыгъына айтхан бёлляуларыны кюмюш, алтын ёнлери. Чыгъармачылыкъгъа жан атыуу уа анга закий жерлеши Отарланы Омардан кёчген сунама. Жаланда аллай шартланы, ышанланы юслери бла ачыкъланадыла аны жазгъан тизгинлерини Теренликлери, Шатыклыкълары, Халкълыкълары да. Поэт бирча жууукъ, ышаныулуду сабанчыгъа, академикге, малчыгъа, устазгъа, космонавтха, врачха да.

Къабарты-Малкъарда жаш, къарт да аны жанлары кибик кёредиле. Совет Союзда уа айтхылыкъ сёз устала, ётюрюкден не асыу, болмагъанча уллу жюрек талпыныулукъларын гирхожанчы назмучугъа жоралагъандыла.

Кавказны бек сюйдюмлю, бек субайларындан бириди Танзиля. Бизни закий эгечибизни жаратхан ууахтысында, баям, Уллу Аллах да анга чомарт, сюйдюмлю къарагъанды. Ол бюгюн да тас этмегенди кесини айырма ариулугъун, чырайлыгъын. Анга сый-намыс бла, гюрюлдеген къарсла бла тюбей-тюбей тургъандыла Делиде, Парижде, Москвада, Ташкентде, Киевде, Душанбеде, Махачкъалада, Улан Баторда, Бангкокда, Минскеде, Варшавада, Лиссабонда, Стамбулда, Анкарада да...

Жашауда ол бек кертичи адамды кесини къарындашларына бла ахлуларына, артыгъырагъ а – жазыу ишге берилген нёгерлерине. Аладан бирлери къыйынлыкъ тузагъына тюшсе уа, не узакъда, не кенгде да болсун Танзиля, биринчи болуп жетер жаралы къалам къарындашыны къатына. Танышларыны, къоншуларыны не гитче, не аз жетишимлерине да аныча къууана билген, эштада, битеу дунияда да болмаз.

Малкъарда, Къарачайда да, къалыубаладан бери келген тёреге кёре, таулула жанлары кибик кёрген адамларыны атын сабийлерине бериу бла билдиргендиле кеслерини анга сюймекликлерин. Бюгюнлюкде битеу Кавказда да айтылгъан, дебери жюрюген ат, сёзсюз, Танзиляды! Ол а Зумакъулланы Танзиляны чыгъармачылыкъ иши, аты туугъан тауларында, Россейде да ёмюрлюк болгъаныны шагъаты, белгиси, мухуруду.

Беппайланы Муталип, КъМР-ни Жазыучуларыны союзуну правленини председатели,

Кашкарлы Махмут атлы Халкъла аралы саугъаны лауреаты. 

Поделиться: