Адам жашауунда бир мурат салмаса, жюреги сюйген иш табалмаса айнымайды

Биттирланы Азамат муслийманланы арасында белгили жаш адамды. Ол 15 жылында сокъур болгъанды, алай  ол анга Чеченни къырал университетини восток къыралланы тинтиу жаны бла  факультетин  бошаргъа,   Къазанда «Сулейман»  атлы межгитде окъургъа, Чеченде Брайльни методикасына кёре Къуран окъургъа юйретген курсла ачаргъа  чырмамагъанды. Ол журналистика бла да кюрешеди, ислам басма органлагъа статьяла жазады.   
Андан сора да, Азамат жолоучуду. Ол, бек аздан, 11 тыш къыралда болгъанды. Эки-юч жыл мындан алгъа дин къарындашла бла бирге хаж да къылгъанды.  Бюгюн а ол бизни ушакъ нёгерибизди.  

- Азамат, хар адамны да диннге жолу энчиди…  

 - Исламны тёрелерини юсюнден биринчи аммамдан билгенме. Гитчелигимде межгитге  биринчи кере баргъаным бюгюн да эсимдеди. Сабийле кёп эдик, жерибизде олтуруп туралмай, ары-бери чабып, дауур этип тургъанбыз, алай аны ючюн бизге урушмадыла. Мен анда бир бирге сюймекликни,  ырахматлыкъны,  игиликни, ариулукъну, жюрек жылыулукъну сезгенме.

Анамы жанындан аппам Азаматланы Исмайыл хажини аты бюгюн да унутулмагъанды миллетде – ол Малкъарда аты айтылгъан, билимли эфендиге саналгъанды.  Аны туудугъу болгъанымы айтсам, адамла аны асыры сюйгенден, манга да хурмет этедиле.

Атамы жанындан жууугъум Жанхотланы Баттал хажини атын  да кёпле эслеринде тута болурла. Ол да билимли адам болгъанды. Аппаларым манга жашауумда юлгюдюле. Мен сабийликден да исламны сюйюп, дин китапла окъуп, билимими айнытыргъа излеп тургъанма. Египетге барып окъургъа деп тура эдим, алай ол муратыма жеталмадым, биринчи Чеченде, ызы бла уа Къазанда ёсдюргенме билимими. 

 - Бир заманда Чеченде сокъур муслийманланы Брайльни методикасы бла Къуран окъургъа юйретип тургъанса. 

- Чеченден, Дагъыстандан, Ингушетиядан дин къарындашларымы юйретгенме, ала энди бу ишни кеслери да бардыраллыкъдыла. Ингушетияда, сёз ючюн, дин къарындашларыма эки ара окъуна ачылгъанды.

- Кертисин айтханда, Азамат, сени тирилигинге,  женгиллигинге сукъланырчады. Жолоучулукъгъа сюймеклигинги юсюнден айтама. 

- Хау, жолну бек сюеме. Ол ислам жаны бла да тюздю: адам башха жерлеге барып, дин къарындашлары бла танышыргъа, башха культураланы, адетлени билирге керекди. Ол заманда уа жашауну да теренирек ангылайса.

Манга уа бу сюймеклик аппамдан келген да болур. Ол 14 жылында юйден хаж къылыргъа жаяу кетген эди. Сыйлы жолоучулукъдан 12 жылдан къайтханды, бу заманны ичинде 14 тыш къыраллы тилге юйреннгенди.

Данияда, Голландияда, Германияда, Кувейтде, Сауд  Аравияда, Грузияда, башха жерледе да, Россейни   кёп регионларында болгъанма.  Бютюнда Латин Америкада болургъа сюеме. Мени нёгерлеримден бири айтханыча, хар таулу да ковбойду. Бир заманда вестерн кинолагъа сейир уллу болгъанды, мени ата-ана къарындашларым да ковбойлача кийинирге бек сюйгендиле – джинса кёнчекле, башларында уллу къалпакъла. Латин Америкагъа сейир андан къалгъан болур эсимде.

- Онбеш жыл толгъанда  кёрмей къалгъанса. Ол жыл санда уа адам хар нени да бютюнда терен сезеди, сен къалай чыдагъанса анга?

- Эртте-кеч болса да, жукъ да кёрмезлигими  ангылагъаным ючюн болур, алай манга тынч эди.   Дин, окъуу, нёгерлерим бек болушхандыла.  Артда уа Къазанда устазым бла танышама. Рамзан Мустаев бла бирге биз кёп проект бардыргъанбыз жашауда, ол санда сокъур муслийманлагъа Къуран окъуту жаны бла да.

Билемисе, кёпле менича болумгъа тюшгенден сора, жашаудан тюнгюлюп, ичип, жукъгъа да итинмей, юйлеринден эшикге окъуна чыкъмай къаладыла. Алай адам жашауунда бир мурат салмаса, жюреги сюйген иш табалмаса, ол айнымайды. Мен былайда къуру сакъатланы юслеринден айтмайма.

- Бизни республикада, къыралда да саулукълары осаллагъа, сакъатлагъа чырмаусуз жашарча инфраструктура  жокъну орунундады дерге боллукъду.   

- Хау, болум артыкъ доюн тюйюлдю, алай  жашауум былай нек болуп къалды деп, кесинге жазыкъсынып жашаргъа жарамайды. Битеу къарыуунгу жыйып, отоудан орамгъа чыгъаргъа, адамла бла байламлыкъла жюрютюрге борчлуса. 

Кувейтде жашагъанымда, мени энчи машина бла саулукълары осал болгъанлагъа ишленнген арагъа элтиучю эдиле. Анда уа бассейн, футбол, шахмат ойнарча жерле, библиотека бар эдиле. Бу къыралда саулугъунг осал эсе да, айныргъа бир чырмау да жокъду. Сюйсенг вузгъа кирип окъургъа, усталыкъ алыргъа, ишлерге боллукъса.

Мен а  кесибизде университетге кирирге справка  алыргъа баргъанымда, участка терапевт санга къаллай  окъуу керекди, юйюнгде олтур да, пенсиянгы ал да жаша, деп къойгъанды. Быллай чырмаулагъа тюбей, мени да айныргъа, толу жашау этерге эркинлигим болгъанын ангылатыргъа кёп кере тюшгенди.

- Къуранны кёлден билирге сюеме дегенсе. Сора сен Аллахны ахшылыгъы бла хафиз боллукъса.

- Бу жууаплы, магъаналы ишге эрттеден да итиннгенме. Биринчиден, арап тилни,  ызы бла ислам илмуну терен тинтип, ызы бла  хафизлени хазырлау курсланы бошагъанма.  Стамбулда мени устазым Мустафа ходжа болгъанды, ол кеси да къарачайлыды, Салпагъарланы тукъумунданды. Аны ата-бабалары Тюркге Кавказ урушда тюшгендиле.  Ол мени бек кёллендиргенди, Сыйлы Китап битеу илмуланы мурдору болгъанын шарт ангылатханды.

- Билемисе, бирде сен жукъ да кёрмегенинги унутуп къояма, алай таукелсе. 

 - Адамла бла бир тилни терк тапханым ючюн болур алай. Сёз ючюн, Стамбулда мен фатарда кесим жашагъанма – болушлукъсуз тураллыкъ болурмамы деп сынагъанма кесими.  20 миллион адам жашагъан жерде тынч тюйюлдю, алай быллай болумлагъа да юйренирге керекди.   

Бизни жамауат а меничала бла бирге жашаргъа хазыр болмагъанча кёрюнеди. Адамла кеслерин саулукълары осалла бла къалай жюрютюрге кереклисин  билмейдиле, ангыламайдыла. Сёз ючюн,  банкга кирип, отоуну ортасында бир сагъатны сюелсенг да, къатынга келип, болушайыммы деп сорлукъ тюйюлдюле, жарсыугъа. Бу жазыкъ не этерик болур деп, сынап, къарап тургъанчадыла. 

Башха къыраллада саулукълары осалланы жамауат жашаугъа сингдирир ючюн къаллай мадарла толтургъанларын билмейме, алай мен акъыл этгенден, къырал, жамауат да сакъатлагъа эс бурургъа, бизни ангыларгъа, излемлерибизни билирге керекдиле. Былайда ат башындан бардырылгъан акцияланы юслеринден айтмайма.  Меничала кеслерине жашауда жер табарча, сюйген ишлери бла кюреширча, окъурча, айнырча онгла керекдиле. 

Халкъ биз аладан кем болмагъаныбызны ангыласа, аламат боллукъду.  Жан аурутуп, ох-тух этип, жайылыргъа  керекмейди – адамланы акъылларын, сакъатлагъа кёз къарамларын тюрлендирирге заман жетгенди.