Къаллай аурууланы багъадыла къуртла бла

Эр, тиши болгъаны билинмеген, юч тёбен жаягъы болгъан жан - медицина пиявкады (малкъарлыла алагъа къан ичиучю алат къурт дейдиле. (Ред.) Ауругъанлагъа ала бла багъыу кенгден-кенг эм терк жайыла барады.

Алат къуртха къан ичириу бла ауругъанны багъыу бек эрттеден бери жашауда бардырылып келеди. Эки жюз жыл мындан алда уа акъылсызла аны хыликкялыкъгъа жетдирген эдиле: багъыучула адамланы къаллай аурууладан да къоруулар ючюн, бир жолгъа жюзюсюн окъуна салыучу эдиле.

Ауругъанланы бу амал  бла багъыу аз-аздан жашаудан кетгенди. Советлени кезиуюнде ол жангыдан мода болду. 1937 жылда уа Москваны къатында аланы ёсдюрген дунияда бек уллу биофабрика - «Медпиявка» къуралды.

Сора тарых ызына къайтды. Алат къуртланы таблеткала алышындырдыла. Шёндю уа алат къуртланы ючюнчю кере къайтып жайылыуларыны кезиуюдю. Бек къыйын табарыкъсыз гирудотерапияны кабинети болмагъан медицина араны. «Алат къуртланы башчысы - иеси» уа хар адам да болаллыкъды. Уллу шахарлада ауругъанлагъа ала бла багъаргъа юйретген коммерциялы курсла ачылгъандыла.

Сау шприц

Алат къурт юч усталыгъы бла багъалыды. Биринчиси - ол ауругъанны «биология жаны бла тири жерчигинден» къаба биледи. Башхача айтсакъ, иглотерапевт докторла ийнелени сугъуучу жерлени.

Экинчиси - къанны ичип (ач къурт окъуна не кёп ичсе да, 5-10 миллилитрден кёпню ичмейди), къанны артериальный тамырлада басымын азайтады. Сёз да жокъду артыкъ къанны къуртсуз кетерирге боллугъуна. Аллай жумушну этиучю служба бар эсе, аны хайырланыргъа керекди алгъа.

Ахыр бек башы. Къан ичиучю бу къуртланы тюкюрюклеринде 150-ден аслам хайырлы ферментле бардыла. Аланы бек игиси - къанны тамырлада жюрюуюн игилендирген гирудинди. Терапияны аты да бу сёз бла къуралгъанды - гирудинотерапия деп.

Алат къуртла бизни аурууубузну юсюнден сагъыш этмегенлерине сёз да жокъду - ала кеси къарынларын тойдурургъа кюрешедиле. Аланы ата-бабалары болгъан къуртчукъланы бек аз болгъанды къан ичер онглары. Аны хайырындан ала ашамай кёп заманланы тёзерге юйреннгендиле, 1-2 жылны ичинде бир донорну табып, къарынларын тойдурсала да, сау бол дерикдиле. Миллилитрле бла ичген къанны бек аяулу хайырланады ол.  Табийгъат анга ферментлени иги кесек артыгъы бла бергенди. Алайды да, алат къуртну тюкюрюгю адамны саулугъун сакъларыкъ бек иги дарманды. Ол къан тамырлары, аш оруну, солуу тамырлары, бутлары, билеклери, къоллары эм башха органлары ауругъанлагъа болушады.

Къуртланы урологла, дерматологла, окулистле, хирургла эм гинекологла да хайырланадыла. Аланы тромбофлебитден, варикоздан ауругъанланы бакъгъанда, инфарктха эм инсультха профилактика халда да хайырланадыла. Алай къуртланы къайсы ауруулагъа къажау хайырланнганларыны тизмеси газетни бир бетине сыйынырыкъ окъуна тюйюлдю.

Тазалыкъны излеу

Аптекагъа, медицина арагъа бара турмай, къатыгъызда, тийрегизде кёлледе алат къуртланы тутуп, ала бла кесигиз багъаргъа да жарарыкъмыды? Эштада, жарамаз. Ала тазалыкъны сюедиле. Таза суулада жашайдыла, хар регионда да угъай. Эртте кезиуледе, къудурет таза болгъан заманда, аланы энчи кёлледе, Москвада бла Петербургда окъуна да ёсдюрюп болгъандыла. Ма ол заманда окъуна бек къаты жорукъла бар эдиле ала бла байламлы: жылны жаланда тохташдырылгъан бир кезиуюнде, узунлукълары, базыкълыкълары да жорукълада айтылгъанлагъа келишгенлерин тутаргъа эркинлик болгъанды.

Битеу алып айтханда, бу къуртланы 400 къумасы белгилиди, шёндю ауругъан адамланы багъыуда жаланда бир къумасы - медицина алат къуртла хайырланыладыла. Аланы кёлледе ёсдюрюуню эртте къойгъандыла. Ала биофабрикалада ючлитрлик мияла банкалада жашайдыла, алада тууадыла, алада ёседиле. Аш-азыкълары эт комбинатладан алыннган къанды.

Ийисни татымын сезедиле

 Ийисни ангылайдыла, татымны бек сезедиле. Алат къуртла ёсдюрген биофабрикада ишлеген тиширыуланы айтханларына кёре, адамланы бек иги сезедиле, бир-бирлеге терк юйренедиле, бир-бирлени уа сюймейдиле.

Алагъа душман болуу да бек тынчды: ала бла тюбеширден алгъа бир рюмка аракъыны къапласагъыз неда бир сигаретни ичсегиз, неда юсюгюзге дух чачсагъыз, болуру болду да къалды. Ала сизни къабарыкъ тюйюлдюле, багъарыкъ да тюйюлдюле.

Алат къурт, этни тешип, ичине кирни жаяргъа боллукъду деген зат - жомакъды. Къаныгъызны иче тургъанын тохтатыргъа сюе эсегиз, башына спирти болгъан мамукъ буштукъчукъ тийиригиз. Бек къарыусузчукъладыла, аны ийисинден окъуна эслери аууп къалады.

Бир кере хайырланыу

Медицина алат къурт аптекада 50 сом турады. Аны жангыз кесин сатмайдыла, бир къауумун алыргъа керекди.  Медицина аралада окъуна гирудотерапияны бир сеансыны багъасы 1500 сомдан башланады. Алат къуртланы багъаларын анга къошсакъ, ол артыкъ багъа тюйюлдю. Ненча сеанс керек боллугъу ауруугъа кёре тохташдырылады. Гирудотерапияны бир курсу 3-ден 10 сеансха дери созулургъа боллукъду, ыйыкъда 2-3 сеанс берилип турса да.

Жарсырча зат да барды: алат къуртла  жаланда бир кере хайырланыладыла. Ол жаны болгъан организмди, теория жаны бла къарасакъ, инфекцияланы жаяргъа себеплик этерикди.

Медицина тилде айтсакъ, ол медицинаны къоркъуулу къалгъан-къулгъаныды, ол себепден жокъ этилинирге керекди. Ала бизни къаныбызны кеслерини хайырлы ферментлери бла жалчытхандан сора аланы ёлтюрюп къоядыла неда юслерине спирт, тытыр къуюп ёлтюредиле.

Дагъыда

Халкъ дарманланы алып айтханда, хайырланнганла дугъуманы, жёге гюллени, файгъамбар чечекни, лёкъуну (итбурунну), мырзы гюллени чайлары да бек дарманлылагъа саналадыла. Адамны санын тазалаучу клиника амалла да аз тюйюлдюле. Ала хайырлыдыла. Противопоказанияларыны эм багъалы болгъанларыны хатасындан аланы сатып алыргъа кёплени къолларындан келмейди.

Алгъаракълада россейли рынокда энчи пластырь (мелте) кёрюннгенди. Гитче артмакъчыкъ, балакъны тюп жанына жабышдырадыла аны. Мелтеде болгъан тири ингредиентле - турмалин бла бамбук уксус (ала мелтеде бардыла) рефлектор точкалагъа къатыладыла. Турмалин  адамны саныны температурасы чакълы бирге жылынса, къанны иги жюрюуюне себеплик этеди, бамбук уксус а сандан уулу затланы кетереди. Алай бла адамны чархында болгъан уулу затла рефлектор зонала бла тартылып чыгъарыладыла эм, мелтеге жабышып, аны къаралтадыла.