Кийизлеринде - халкъыбызны адеп-къылыгъы, жашау турмушу

Сабийлигимден бери таныгъан Этезланы- Ёзденланы Нюржан ким да юлгю алырча адамды. Мен аны бла къоншуда  жашагъанма, къызлары бла тенглик жюрютгенме, кёп туз-гыржынын ашагъанма. Кесине да  келин деген болмаса, атын бир заманда айтмагъанбыз,асыры хурмет этгенден. Ол Быллымданды,  Тёбен Чегемге эрге келгенди. Аны  уллу сёлешип  адам эшитмегенди. Юйде, тышында да жумушун ариу бардыра, къайын, жууукъ, къоншу бла да жарашхан, уллугъа  уллуча, сабийге да кесича ариу сёлеше билген терен акъыллы адамды.Таулу тиширыуну ачыкъларгъа  сюйсенг, ма аны сыфатын, ич дуниясын, юйюр ёсдюргенин кёргюзтсенг  тамамды .  

Сабий заманымда Нюржанны кийиз ургъанына къарап турургъа бек сюйгенме, алай ол ишге  кесим юйреналмагъанма, энди анга бек сокъуранама. Биз билгенден, таулула юйлерин кийизле бла жасаргъа бек сюйгендиле. Омакълыкъгъа къабыргъалагъа такъгъандыла, аякъгъа жылы болсун деп, юй тюпге жайгъандыла, бернеге салып да болгъандыла... Нюржанны юйюнде да тюрлю-тюрлю кийизлени кёрлюксе. Аланы оюуларына, бояуларына къарасанг, бирчаларын тапмазса. Кеслерини да, уста тиширыу айтханнга кёре , хар бир оюуну   энчи аты барды. Ала халкъны адеп-къылыгъын, хунерлигин , жашау турмушун кёргюзтедиле.

«Ёсюп келген тёлюню миллет усталыкълагъа юретиуню къолгъа алыргъа керекди,-дейди Нюржан.- Нек дегенде, сёз ючюн, кийизле  эте билгенле жокъну орунундадыла. Аны себепли ала сау къадарда, аладан кёрюрге,  юйренирге керекди. Къызчыкъла келедиле , алай  бир-эки кереден кёпге чыдаялмайдыла. Андан ары уа, эринипми огъесе жаратмаймы , билмейме, тохтап къаладыла. Бу ишни бир кюн бла билип къояллыкъ тюйюлсе, башындан аягъына дери битеу жумушларына тюшюнюрге керек болады.Аны жумушлары уа кёпдюле: жюнню жууаргъа , бояргъа, тарай билирге да керекди».

Жюнню жарашдырыу тынч иш болмагъанын ким да биледи. Анга да къарамай, Нюржан кеси ёмюрю ол иш бла сюйюп кюрешеди. Аны  бир талай кийизин тыш къыраллагъа да алгъандыла. Ол бу усталыкъгъа анасындан юйреннгенди, кеси уа анга  къызларын, келинлерин  да тюшюндюргенди. Алай аны къолгъа алып бардыргъан бюгюнлюкде бири да жокъду. «Анга заман керекди, биз а кимибиз сабийледен бошамайбыз, кимибиз - ишден, юй жумушдан»,- дейдиле.

Бусагъатда эрттегили, къол бла этилген затлагъа сурам уллуду, багъалары да чыгъарыкъ эди. Бютюнда бу ариулукъну кёрген къолунда ачхасы болуп артха тураллыкъ болмаз. 

-Бирде кесим ойлагъанча тап боладыла кийизлерим , бирде уа, не бек кюрешсем да, оюула тап тюшмейдиле . Сора ол заманда мен бир кесек солуу алып, жангыдан башлайма ишими,-дейди огъурлу Нюржан ,бизни бла ушакъ эте. «Бек сюйген кийизинг а бармыды?»,- деп соргъанымда ,  кёп сагъыш эте кетип: «Быланы барысына да мен жюрегими бир дуккулчугъун юзюп  бергенча сунама , аны себепли бары да манга бирча багъалыдыла»,- деди.

-Анабызны кийизлерин  битеуроссей кёрмючледе ,конкурслада да кёргюзтгендиле, алада сайлама жерлени да алгъандыла. Алай кеси уа алагъа къатышыргъа бир заманда да унамагъанды, неге керекди ол манга деген болмаса.  Эртте, 1989 жылда  Москвадан "Советская женщина "  журналдан бир талай журналист  да келип, ол журналны биринчи бетинде анабызны суратын да  салып чыгъаргъан эдиле .Сора  1-чи каналда да кёргюзтгендиле. Алай бизни анабыз ассыры уялчакъдан ол затланы ахыры бла да жаратмайды . Мен санга аны айтханымы билсе ,аны да жаратырыкъ тюйюлдю, - деди къызы Жансурат.

-Жансурат, ара шахарчыла    къалай келген эдиле  сизге , Нюржанны къайдан билген эдиле  къолдан уста болгъанын, мында жашагъанын да?

- Бир эллибиз, дуниягъа белгили суратчы Акъкъызланы Якуб, Нальчикден художник Курманаев Юрий Алексеевични (ол  бусагъатда Австралияда жашайды) алып келген эди анабызны кийизлерин кёргюзтюрге. Сора аны   тюрлю-тюрлю конкурслагъа чакъырып тебиреген эди. Бизни республикада 1990  жылда тыш къыралланы келечилери да келип, " Эрирей "деген  уллу фестиваль бардырылгъан эди. Анда Нюржанны кийизлерине энчи багъа берилип,  алчы жерни да анга тийшли кёргендиле.  Аладан бирин а, дорхха салып,   Москваны халкъ усталаны ишлерини  музейи сатып алгъанды. Ол бюгюн да  анда тагъылады.  Фестивальдан сора Этезланы  Нюржаннга  «Россейни халкъ суратчысы» деген  ат да аталгъанды.

Бюгюн мен Нюржаннга тюбеп, ушакъ этгениме бир бек къууандым.Бетинден нюр чагъа , уяла-уяла сёлешгени, аны кёзлерини огъурлулукълары жюрегиме бир шошлукъ, сабырлыкъ салгъандыла . Юйю толу - сабий-балий.  «Аллахны ахшылыгъындан, быладыла мени байлыгъым»,-дейди огъурлу ынна, аланы туурасындан къарай, сабийлерине, туудукъларына, аладан туугъанлагъа да саулукъ-эсенлик,насып тилей, шукур эте. Сегиз сабийи, он жети туудугъу,  аладан туугъан да жетиси -  хар бири, тюз жолдан таймай, халал къыйынлары бла жашау этедиле.   

Нуржаннга 85 жыл болады, ариу юйюр ёсдюргенди, намыс-сыйгъа багъа берилген юйюрде башха болур амалы да жокъду. Сабийлерингден,  туудукъларынгдан да къууана кёп жылланы  жаша дейбиз биз да анга.

Шауаланы Разият.
Поделиться: