Малкъаргъа жолоучулугъун эсинден кетмезлик, кёлюн кётюрген сейирлик кезиуге санагъанды

Быйыл 7 июльда СССР-ни халкъ артисти, Социалист  Урунууну Жигити, Ленинни атын жюрютген премияны лауреаты, битеу  дунияда да бек иги меццо-сопрано, операны жулдузу Елена Образцовагъа 80 жыл толлукъ эди.

Аты дуниягъа айтылгъан жырчы Къабарты-Малкъарда кёп кере болуп, концертле да берген эди. Бир жол а Елена Образцова, «Заманны» редакциясына сёлешип,  Малкъар халкъны  жангырыууну кюню бла да  алгъышлагъанды. Ол бизни миллетни жюреги бла сюйгенин айтып, мындан ары да айныуну, мамырлыкъны тежеген эди.

Операны жулдузу, битеу дунияда да аты айтылгъан артистка  малкъар халкъны къайдан да билгенди, деп сейирсинирикле да болурла. Алай аны сёзлери жюрекден келгенлерине мен толу ийнанама. Манга  бу сейирлик тиширыу бла тюбешип, андан интервью алыргъа насыбым тутхан эди.

Елена Васильевна 2011 жылда Къабарты-Малкъаргъа «Нальчик – культурная столица Северного Кавказа» деген фестивальгъа келген эди. Ол а Элбрус районда террористлеге къажау операция бошалгъан биринчи кюнле болгъандыла. Къабарты-Малкъаргъа келип,  Минги тауну кёрмей  а ол къалай кетерик эди…

КТО-дан сора Элбрусну тийресинде халны кёрюрге баргъанымда, («Заман», 2011, 221-чи номер) битеу дунияда да аты айтылгъан актрисагъа Азау ёзенде тюбеп, аны биргесине «Старый Кругозор», ызы бла уа «Мир» станциялагъа кётюрюлюп, ушакъ этерме   деп, эсимде да жокъ эди.

- Биз бери, киши ашырмай, бир машинада келгенбиз. Жукъдан да къоркъмагъанма. Жюрегим бу ариулукъгъа къууанады. Башына жетгенибизде уа, Минги тау булутладан ачылып, бизге кесини тамашалыгъын кёргюзтгенди!  Сизни жеригиз, адамларыгъыз да аллай аламатладыла. Базарда сатыу этген тиширыула мени танып,    жюн чындайла бла къол къапла саугъалагъандыла! Сейир тюйюлмюдю ол!? Мен Испанияны тауларын бек сюеме. Японияда да кёп кере болгъанма, алай Кавказ таулагъа жетген а жокъду!, - деген эди жырчы манга ол кюн.

Биз Елена Образцова  бла саламлашып айырыла туруб а,  ол таулу миллетге быллай сёзле жазгъан эди (аланы орус тилде берсек тюз боллукъ сунама): «Была счастлива здесь, с вами, мои хорошие, добрые, породистые люди, гордые, славные. Счастья вам и любви».

Насып берген кюнле

Апрель айда редакциягъа сёлешгенинде,  Елена Васильевна  тауланы тийресинде болгъан кюнлерин эсгере, анга бу жолоучулукъну къурагъанлагъа ыразылыгъын да айтхан эди: «Малкъарда, таулуланы арасында манга этилген жюрек жылыулукъну, манга берилген хурметни эсиме тюшюре, ол кюнле манга насып бергенлерин ангылайма. Мен тауланы ариулукълары бла бирге мында жашагъан адамланы жюрегим бла сюйгенме.

Элбрус, аламат, сейир чучхурла, суулары асыры тазадан кёк кёлле – аланы бирин да унутмагъанма. Къабарты-Малкъарда болгъан ариулукъ, айбатлыкъ  башха бир жерде жокъду.

Черек районда уа бизни жолубуз тоннельни ичи бла болгъанды: тюбю кёрюнмеген тик къаяны башында.  Мен асыры къоркъгъандан,  эсим азады деп жаным чыкъгъанды, алай бизни элтген водитель а: «Жарсымагъыз,  жолну иги билеме, биринчи кере келмейме бери. Таулула уа былайтын кюн сайын жюрюйдюле», - деп, мени тынчайтып келгенди.

Ёзенде туугъан адамгъа таулада жашагъан  жигитлик этгенча алай кёрюнедиле. Мен Малкъаргъа баргъаныма алай къууаннганма. Жашауумда ол жолоучулукъ бек сейирлик, эсимде къалгъан, кёлюмю кётюрген сагъатладыла.

Мында таулу миллет ашарыкъланы татыуларын кёргенме. Хау, ресторанда да бардыла аллай азыкъла, алай уста таулу шапа Азнор хазырлагъаннга жетген жокъду. Ол эгечлери бла бирге  бизге тюрлю-тюрлю ашарыкъла этгендиле, аланы  столгъа ариу тизгендиле. Ала артда Москвагъа манга къонакъгъа да келген эдиле. Ол кюн биз кёрген таулу ашарыкъланы татыуларын мени шуёхларым бюгюн да унутмагъандыла.

Мен адамланы ичинде болургъа, ушакъ этерге бек сюеме. Атам инженер эди, кеси да скрипкада сокъгъанды,  жырлагъан да этгенди. Ол манга этген насийхатны эсимде тутуп,  кесими адамладан айырмайма, ёрге этмейме,  примадоннама деп менсинмейме. Адамла  аны ангылайдыла, сезедиле.

Къабарты-Малкъарда жашагъанла адетлени, тёрелени биледиле, адамла къууатлыдыла, огъурлудула, хурметлидиле. Ала туугъан журтларындан узакъда болсала да, тёрелерин унутмай, сакълагъанлай турадыла.  Мен аны адамладан эшитип угъай, кесим сынап, кёрюп айтама. Ленинградны Римский-Корсаковну атын жюрютген къырал консерваторияда Юрий Темирканов бла бир заманда окъугъанма. Сиз аны бла ёхтемленирге керексиз – ол битеу дунияда да аты айтылгъан дирижёрду.

Сизни аламат жеригизге энтта келирге, адамланы, табийгъатны да кёрюрге итинеме. Кёп миллетли Къабарты-Малкъарда жашагъанлагъа мамырлыкъ, къууанчлы байрамла, иги нёгерле тежейме. Республикагъа  тюрлю-тюрлю къыралладан туристле келип, менича аны ариулугъуна къууанырларын сюеме», - деген эди  ол заманда Елена Образцова.

Таулу ашны даражасы

СССР-ни халкъ артисти сагъыннган таулу жаш Азнор а Огъары Малкъардан Хулчаланы тукъумданды. Ол профессионал-техника училищени выпускнигиди.  

Аны айтханына кёре, ол Елена Образцованы таулу ашарыкъла бла сыйлагъан эди:   шишлик, жаубауур. Андан сора  Черек суудан аланы  къуууруп да биширип берген эди. Хычынсыз эмда айран бла бозасыз а къаллай таулу байрам?

Татлы ашарыкъладан къара дугъумдан, къызыл эмда къара ишхилдиден вареньяла бар эдиле столда. «Елена Образцова къасмакъны бал туз бла  къатышдырып бергенибизде бютюнда сейир этип кёрген эди татыуун. Ол бызынгылы  балны, чумну да сюйюп ашагъанды. Тауда ёсген дарман кырдыкъладан чайгъа да бек бюсюрегенди, нашаланы, бадыражанны татыуларына да сейир эте эди», - дегенди Азнор.

Москвагъа уа Азнорну Елена Образцова кесини туугъан кюнюне чакъыргъанды. Ары къыралда белгили артистле Тамара Синявская, Ольга Аросева, Виктор Христенко, Роман Виктюк эм башхала да келген эдиле.  «Таулу ашлагъа  белгили опера жырчы   грузинли тиширыу Маквала Касрашвили да сейир эте эди. Ол а кавказ кухняны бек иги биледи», - дегенди Азнор.

Аны ючюн а кёл салып кюрешгенди таулу шапа. Ол Москвагъа  экология жаны бла таза тахта-кёгетлени мындан элтгенди. Таулу жаш саугъасыз да бармагъанды  – ол операны жулдузуна таулу тиширыула къол бла тикген чачакълы жаулукъну берген эди.

Елена Образцова, таулу жашха ыразылыгъын билдире, анга быллай автограф бергенди: «С любовью и нежностью, с благодарностью за вкуснятину, за подарки, за ваше сердце, душу. Ваша Елена».