«Пастаны тишлеригизни халларына кёре сайласагъыз игиди»

Кёбюсюнде тюкеннге кирсенг, къайсы тиш жууучу паста сайларгъа билмей къаласа. Бу теманы юсюнден стоматолог Мокъаланы Валентина бла ушакъ бардыргъанбыз.

- Бюгюнлюкде тишлени багъыу-профилактика ишге аслам эс бурулады. Пастала болушамыдыла тишлени сакъларгъа? Бизни аппаларыбызны,  ынналарыбызны тишлери бизникиледен эсе игиракъ некдиле?

- Тишлени болумлары бизни ашагъан ашабыз, ичген сууубуз бла байламлыды. Сора дагъыда адамны саулугъу оюлса, тишлери да бузулуп башлайдыла.

Сизни тишлеригизге хар паста  да болушурукъ тюйюлдю. Къайсы жыл санлы адамны  да ауузуна энчи къарау изленеди, сёзсюз, пастаны стоматологну рекомендациясына кёре алыргъа керекди.

Кариесге къажау фтор, фосфор неда кальций бирге къошулуп жарашдырылгъан пасталадыла. Тири  фтор тишлени кислоталагъа къажау кюрешлерин кючлейди, эмальда минералланы кёбейтеди, бактерияланы къарыусузландырады – кариес чыкъмазча этеди.

Фторлары болгъан пастала кариесден профилактикача жюрютюледиле, эмальны кючлейдиле, бюгюнлюкде  ала эм белгили ингредиентдиле.

Пастада фтор  къаллай бир кёп эсе, ол паста кариесге къажау кюрешде аллай бирге къыйматлыды. Башха затла, сёз ючюн, кальцийлери, фосфатлары неда ксилитлери болгъан пастала башха пасталагъа къошакъ болушлукъчулагъа хайырланылыргъа  боллукъдула.

Пастада фтор асыры кёп болса,  сабийлени сют тишлерине заран келтиреди - флюороз аурууну (эмальда акъ тамгъаланы) чыгъарыргъа боллукъду. Сабийлеге энчи сабий пастаны алыргъа керекди, анда  фторид азыракъды.

- Тиш этле сууукъ болсанг, ачытадыла, бютюнда къышда…

- Гингивитге эм пародонтитге къажау пастала бардыла, аланы профилактикача хайырланыргъа боллукъду. Тиш этлени къанауларын азайтадыла, аурууну, ачытыуну селейтедиле, воспаленияны кетередиле. Алагъа ферментле, витаминле, дарман хансла, антисептикле (триклозан эм хлоргексидин) киредиле.

Воспалениягъа къажау пастала  диабетиклеге (тишлери бек саргъалыучулагъа)  керекдиле. Сабийден сакълагъан тиширыула да ала бла хайырлансала игиди.

Триклозанны мурдорунда жарашдырылгъан пастала тиш этлени къанауларын эм кёпчюулерин кетередиле. Болсада,  хлоргексидинлери болгъан пастала ауузда дисбактериозну чыгъарыргъа боллукъдула, тишлени сыфатларын бузадыла, ашны татыуун тюрлендиредиле. Ана боллукъ тиширыулагъа да жарамайды аллай пасталаны хайырланыргъа, ала башха затланы табаргъа керекдиле.

- Тютюнчюлени  тишлеринде ташла боладыла. Алагъа не зат болушурукъду?

- Калийни, натрийни, пирофосфатлары, цинкни  цитраты болгъан пастала тишни эмалинда бояучу затла олтурмазча, таш къуралмазча этедиле. Андан сора да, ол мурат бла бактериялагъа къажау веществоланы хайырланыргъа  боллукъду,  нек дегенде тиш таш пигментацияды, ашарыкъладан чыгъып жабышады тишлеге.

Болсада, тишледе таш къуралгъан эсе, стоматологга барыргъа керекди, тишни ультразвук бла ариулатмай  жарарыкъ тюйюлдю, андан сора уа сыйдамларгъа керекди.

- Сууукъ, исси ашдан да чанчып башлагъан, къышны хауасына окъуна тёзмеген тишлени юслеринден не зат айтырыкъсыз, алагъа не зат жарашады?

- Аллай тишлени  жууучу пасталагъа эмальны бузмазгъа себеплик этген компонентле къошуладыла, ала тишни  тыш къабугъу  бузулмай турууун жалчытадыла, аурутмай турурча да этедиле. Сёз ючюн, гидроксиапатит тишни эмалинда жарылгъан жерчиклерин толтурады. Андан сора да, тиш пасталада стронцийни фториди,  стронцийни хлориди, фторидлени ионлары, кальцийни хлоридлери  бардыла.

Бу затла барысы да тишни тышында эмальны артыкъ сезимлиликлерин кетередиле.

Къысхасы, бек сезимли тишлеге деп жарашдырылгъан пастаны хайырланыргъа керекди, ол не къадар жумушакъ болса игиди. Андан сора да, пастаны воспалениягъа къажау багъыуда хайырланылгъан тюрлюсю болса игиди.

- Не ариу жыйрыкъ да кий, тишлеринг акъ тюйюл эсе, жангы кийимни окъуна магъанасы чыкъмай къалады. Не зат болушурукъду амалны тюзетирге?

- Акълаучу пастала эки тюрлюге юлешинедиле: зыбырыракъла эм тири химиялы веществолары болгъанла. Пасталаны биринчи къаууму тишлени тышларын иги ариулайдыла,  алай ала тишни эмалин бузаргъа да боллукъдула. Алай бла уа тишле бютюнда бек саргъаладыла, бузулгъан  эмальны тюбюнде сары  дентин кёрюнюрюкдю. Ол себепден а дайым хайырланылгъан пасталаны бек зыбырларын алмагъыз.

Тири химия веществолары болгъан пасталада кючлю окислительле бардыла, ала тишлеге тийгенде, кислородну эркин радикаллары къураладыла, ала уа эмальны ичине киредиле, бизни тишлерибизни сары неда боз бетли этедиле. Пигментле тишлени къаматсала, бетлери бузулады, тишле уа агъарадыла.

Акълагъан пастаны сайлай туруп, жаланда стоматолог болушургъа боллукъду, ауузну, эмальны эм тиш этлени болумларына жаланда ол багъа бичаллыкъды.

Сизни тишлеригиз асыры сезимлиле эселе, акълаучу пасталаны хайырланмасагъыз игиди. Ол пастала сезимлиликни кючлерге боллукъдула.    

 Бюгюнлюкде тиш пастала кёпдюле. Аладан бек къыйматлылагъа триклозанны-сополимерни мурдорунда жарашдырылгъанла саналадыла: ала бактериялагъа эм воспалениялагъа къажау багъыуда хайырланыладыла.

Быллай пастала бир жолгъа кёп тюрлю проблемаланы тамамларгъа болушадыла – кариесден, тишлеге жабышхан затладан, аууздан келген ийисден, бактерияланы жаратылыуларындан, эмальны къоруулаудан, тиш этлени къанауларындан, эмальны жукъарыуундан, асыры сезимлиликден къутултадыла. Бу тюрлю пастала тишлени саулукъларын сакълауда эм къыйматлы дарманладыла.