Элни тапландырыу- ол тохтаусуз ишди

Чепкенчиланы Нуритдин Жангы Малкъарны администрациясыны башчысы  болуп эрттеден ишлейди. Биз  аны бла тюбешгенибизде, элни тарыхыны эм  жашаууну юсюнден былай айтханды.

Элни турмушуну юсюнден билип, хапарланы  республикалы газетни сайтына чыгъаргъаныгъыз да магъаналыды бизге. Эл 1958 жылда  къуралгъанды, андан бери кюнден-кюннге жашнай, аягъы юсюне тура барады. Берилген онг бла хайырлана,  алгъын жыллада элни мюлкюню таматасы болуп тургъан, айныууна да уллу къыйын салгъан, Чочайланы Борисни атын хурмет бла эсгерирге сюеме. Ол ишлеген кезиуню ичинде кёп затла этилгендиле, энтта да ишлене турадыла.

Алгъын заманла бла тенглешдиргенде, шёндю, кесигиз билгенликден, жашау бир кесек къыйыныракъ болгъанды. Не ючюн десенг,  мында  асламысында жерчилик бла кюрешгендиле, бюгюнлюкде ол жер элни иелигинде болгъанлыкъгъа,  администрация анга хазна оноу эталмайды.  Законнга тийишлиликде элни сюргю жерлерин аукционда  башха жерледе жашагъанла арендагъа алып, ишлетирге боллукъдула. Аны амалтын, эллиле сюргюлени арендагъа бир- бирде алалмай къаладыла. Аукционда ахчасы кёп болгъан хорлайды.

Саулайда мында 1400 гектар сюргю барды, андан ючден биринде  эллиле ишлейдиле, къалгъаны тышындан келгенледиле. Жарсыугъа, эллилеге ол ишлеген жерлери алагъа азлыкъ этеди. Мында башха иш болуп кечинирча хазна мюлк жокъду.

-Жерчиликден башха, малчылыкъны айнытыргъа, неда башха иш къураргъа бир амал бармыды?

-Алгъын заманладан къалгъан фермала, иш къураргъа жарарыкъ башха мекямла  да сатылгъандыла. Ала  энчи иеликледедиле. Мында «Жангы Малкъар»  агрофирма бар эди,  ол  банкрот болгъанды.  

Элден бир къауум юйюр Майский шахарны  базарында эт сатып, юйлерин кечиндиредиле. Бир къауумла узакъ жерледен бу тийрелеге малла келтирип сатадыла, башхала юйлеринде тууарланы багъып, ол иш бла кюрешедиле. Арбазларында теплицала салып, тахта кёгетлени ёсдюргенле да кёпдюле. Андан тышында бу жерни топурагъы иги болгъаны себепли, бахчала этип, тирлик алгъанла да бардыла. Къысхасы, хазна бош тургъан юйюр жокъду дерге боллукъду.

Белгилисича, мында месхитинли тюрклюле да жашайдыла, ала да бек ишчи халкъдыла, не жаны бла мадар этерге кюрешедиле. Арабызда къарындашлыкъдан бла шуёхлукъдан башха бир къайгъы жокъду. Бир  бирибизге билеклик эте жашайбыз.

 Социал объектлени юсюнден айтханда, алтмыш жерге тергелип ишлене тургъан сабий садны къурулушу битгенди. Садик шёндюгюлю излемлеге келишген тынгылы мекямды, хар заты барды,  бир кесекден хайырланыргъа берилликди. Сабий сад школну тийресинде орналгъаны  ата-аналагъа сабийлерин келтиргенде, элтген да тап боллукъду. 

Эски сабий садыбызны мекямында амбулатория, спорт зал орналгъанды, бир мекямы алыкъа хайырланылмай турады. 

Жангы амбулаторияны ишлетирге федеральный программагъа тюшгенбиз. Ол межгитни бла тюкенни ортасында боллукъду. Къагъытлары битеу жарашдырылып берилгендиле, планнга кёре, къурулуш ишле быйылгъы жылда бардырылыргъа керекдиле. 

Элни маданият юйю бусагъатда администрация тургъан мекям бла бир кезиуде жетмишинчи жыллада ишленнгенди. Ол спорт зал деп алай берилген эди хайырланыргъа. Артда аны клуб этип къойгъан эдиле. Шёндю анда зал, фойе, сора таматасыны бир кабинети барды. Жер  такъырды, сабийлени юйретирге керекли тюрлю-тюрлю инструментлени салыргъа  окъуна бир отоулары жокъду. Ол себепден, мында администрацияны бир отоуу  клубха берилгенди. Ары тюрлю -тюрлю кружоклагъа битеу да отуздан аслам сабий жюрюйдю. Юйретиучю барысын да бир жолгъа сыйындыралмайды, ишин график этип алай бардырады.

Маданият юйню кенгертирге эм тынгылы реконструкция этерге кереклисини юсюнден тийишли жерлеге айтылгъанды. Шёндю ол соруула тинтиле турадыла, болмаса,  жангы маданият юйню ишлетирге  федеральный программагъа кирирге деп турабыз.

Белгилерчады, эки жыл мындан алгъа Уллу Ата журт урушха къатышханланы хурметлерине жоралап, эл школну къатында жангы эсгертме ачылгъанын. Бу жумушну тамамларгъа Терк муниципал районну администрациясы себеплик этген эди.

Эллилени качестволу суу бла жалчытыуну юсюнден айтханда хал былайды.  Жетмиш ючюнчю жыллада салыннган быргъыланы 2019 жылда 800 метрин алышханбыз.  Комсомолькая эм Молодежный орамлада ара суу баргъан быргъы ызла жокъ эдиле да, 600 метр быргъыны салгъанбыз. 

Арт жыллада  эллилеге суу бергенни хазна тыймагъанбыз.   Болсада, жай къызыулада бахчалагъа иги кесек суу керек болгъаны себепли,  ол жетишмей,  эллиле бир кесек къыйналыучудула. Ол кезиуде быргъылада сууну басымы тюшеди. Консервацияда тургъан эки скважина барды, аладан бирин жибериу бла байламлы сорууну тамамларгъа районну таматасы да болушургъа айтханды. 

Сууну качествосуну юсюнден айгъа эки кере сайтыбызгъа билдириу салабыз. Ол тинтиулени тийишли органла Нальчикден  эм Прохладный шахардан келип этедиле. Белгилерчады, сууубузну качествосу Къабарты -Малкъарда экинчи жерни алгъанын.

Элни орамларыны эм чыракъланы юсюнден айтханда,  ала   бардыла, жаннган да этедиле орамлада, кюйгенлерин  да алышындырабыз. Жашуева атлы переулок  толусунлай чыракъла жанарча болгъанды.

Орамланы тап халгъа келтириу - ол тохтаусуз ишди. Ара орамда тынгылы асфальт барды, къалгъанлада иги къалын зыгъыр къуюлупду.

Сёз ючюн, мында ёсдюрюлген тахта кёгетлени эм башха битимлени тышына элтип айланмай, бир консерва цех салыргъа умут этебиз. 

Бизни корр.
Поделиться: