«Ишиме сюйюп барама, юйюме къууанып къайтама»

Врачны аты ол аягъы юсюне салгъан саусузланы ыспаслары бла айтылады. Нальчикни Дубки тийресинде Перинатал арада  акушер-гинеколог болуп ишлеген Къумукъланы Аслижанны (Къулийланы Ахматны къызы) да республикада кёпле таныйдыла эмда хурмет этедиле. Мен аны бошдан айтмайма, анга ыразы болгъанларын кёпледен эшитгенме. Ол усталыгъы бла ишлеген отуз жылгъа жууукъ заманны ичинде къолуна  алып жаягъына къысхан балачыкъланы мингле бла санаргъа боллукъду. Аны усталыгъы, ариу сёзю да сабийден ауурлукълары болгъан кёп тиширыугъа болушхандыла.

-Дунияны башында аналыкъдан иги не зат барды! Сабий туугъанлай, аны тиширыуну юсюне салсанг, жылыууна къыссанг, аланы экисине да къарагъан къалай хычыуунду. Аны айтып ангылатхан окъуна къыйынды. Хар туугъан сабий а танг эрттенча, гюлча ариуду, анга  къарап тояр амал жокъду. Аллай кезиуледе мен  энтта да бир жанчыкъны жаратылыууна себеплик этгеним бла ёхтемленеме,-дейди Аслижан, мени бла ушакъ эте.

 «Ишинги юсюнден алай татыуун чыгъарып айтаса, анча заманны ичинде эрикгендамы этмегенсе?»-деп сорама. «Угъай,-дейди врач тиширыу,- эригирге чыртда заман жокъду. Кюннге бирде жыйырмагъа дери тиширыуну ауурлугъундан къутултургъа тюшеди. Сёзсюз, къыйынды, арыйса, болсада  дуния жарыгъын кёрген хар сабийге къууанаса, аны бла бирге  кюч-къарыу да аласа». 

Аслижан  школну бошагъанда, къайры барайым энди окъургъа деп  кёп сагъыш эте турмагъанды, къагъытларын элтип КъМКъУ-ну медицина факультетине бергенди. «Барысындан да бек анга ыннам, атамы анасы, къууаннганды. Кесини бир класс билими болмагъанлыкъгъа, тиширыу окъуп, билим, усталыкъ алыргъа керекди, дегенлей тургъанды. Дагъыда къызны бир ненча аякъ кийими, сумкасы да болургъа тийишлиди, деучю эди.

Ол бек сейирлик адам болгъанды. Алты сабийи бла Орта Азиягъа тюшгенди, аланы ачдан, жаланнгачдан сакълар ючюн, шахтада ишлегенди, анда  къолунда бармакъларын алдыргъанды, аякъларын сындыргъанды, шахта оюлуп, кёп кере ёлюмге бетден-бетге къарагъанды. Аны ючюн а ойнагъанын, кюлгенин къоймагъанды. Жашаууну ахыр кюнлерине дери да ишсиз бир  кюн турмагъанды»,-дейди Аслижан.

1989 жылда окъууун бошагъандан сора  къызны Орёл шахарда больницада ишлерге жибередиле.  Юч жылдан сора уа Нальчикге къайтады, шахар больницалада, поликлиникалада бош жер болмай, Тырныауузгъа кетеди. «Анда аламат врачла ишлей эдиле,-деп эсгереди Аслижан.- Аланы сынаулары, билимлери да бирча иги эди. Бир врач Владикавказда, башхасы Пермьде,  ючюнчюсю Ташкентде окъугъандыла, Москвада  медицина институтну бошагъан да бар эди. Биз ол сени, бу а мени ишимди деп айырмаучу эдик, кенгешип, биригип кюрешиучю эдик».

Анда Аслижан жети жылгъа жууукъ заманны уруннганды. Аны ол бек хайырлы,  кёп затха юйретген кезиуге санайды. Нальчикде Перинатал ара ачылгъанында уа, аны ары чакъырадыла да, ол угъай демейди. «Анга да сокъуранмайма. Коллективни да бек жаратханма. Хар бирибиз да бир бирге болушабыз, билмеген затыбызны сорабыз»,-дейди.

Биринчи он жылда ол дежурный врач болгъанды, арт беш жылда уа бийик категориялы докторду. «Мен мында ишлеп башлагъан заманымда, 44-жыллыкъ тиширыу тёртюнчю сабийин таба келген эди. Мен а анга къоркъгъан эдим. «Бу жыл санда бош базындынг»,-деп урушхан окъуна этдим. 
Алгъаракълада уа кабинетиме ол бир мазаллы жаш бла кирип келеди. «Эсингдемиди, манга къоркъгъанынг, ол жыл санда сабий табаргъа бош кюреше эдинг деп, тырман этгенинг. Энди уа кёрчю, жашым  къаллай болгъанын»,-деп къууана эди. Жашха жыйырма тёрт жыл болгъанды. Аны анасы да таплай тура эди. Ол заманда медицина шёндюча болса,сёзсюз, мен анга къоркъмаз эдим. Энди уа къыркъ-къыркъ бешжыллыкъларында окъуна сабий тапхан  тиширыула кёп  болгъандыла»,-дейди Аслижан.
«Бусагъатда жаш тиширыула да сабийлерин жарып алсала сюедиле. Врачла да ол амалны сайлай болурла  дейме?»-деп сорама мен. «Угъай, биз, врачла, тиширыула кеслери тапсала ыразыбыз. Алай, жарсыугъа, бир-бир анала операция этигиз деп къысадыла. Алагъа ол иги болмагъанын ангылатыргъа,бирде урушургъа да тюшеди.Бирле ангылайдыла, бирле уа –угъай. Беш кере кесарево этилип сабий тапханла да кёпдюле»,-дейди Аслижан.

Аны кесини да эки сабийи барды. Жашы Артур туугъанда, республиканы ол замандагъы  президенти Валерий Коков, роддомгъа келип, он минг сом да къоюп кетгенин ыразы болуп сагъынады. Сабийлеринден бири ЭКО амал бла жаратылгъанын да жашырмайды. Бусагъатда аны аллына  балам болмайды деп жарсып, кёп тиширыу келеди. Ол а алагъа: «Мен кесим да сизнича къайгъы да этип, жюрегим да къыйналып кёп айланнганма, ахырында ЭКО этдирип тапханма. Бир  да сокъуранмайма. Ана болгъандан уллу насып жокъду тиширыугъа»,-дейди.

Аслижан айтханлай, медицина алгъа уллу атлам этгенди, бир жеринде турмайды, жангы багъыу амалла чыгъадыла. Алай вирусла да тюрленедиле. Аны себепли врачха билимин, усталыгъын дайым ёсдюрюп турургъа керек болады. Аслижан аны уста биледи. Ол Москвада, Санкт-Петербургда, Дондагъы Ростовда, Пятигорскда, башха жерледе бардырылгъан  конференциялагъа, семинарлагъа терк-терк къатышады. 
Насыпха, энди Интернет да уллу себеплик этеди. Коллегаларындан  сорургъа да эринмейди. Хар беш жылдан а  категориясын бегитиу жаны бла курсланы ётеди. Битеу бу затла аны ишинде болушадыла. Керек болса, операция да этеди.

 «Психолог болургъа да тюшеди»,-дейди Аслижан. Ол аны айтханда, мени эсиме бир тиширыуну эсгериую  тюшеди: «Бешеулен болуп жатабыз палатада. Хар бирибиз да  сынсыйбыз,къыйналабыз. Алай эте тургъаныбызлай,Аслижан кирип келеди. «Аначыкъла, бюгюн сизни бек насыплы кюнюгюз бла жюрегимден алгъышлайма!»-дейди. Биз барыбыз да анга тюрслеп къарайбыз. Ол а: «Хау,  алайды. Сабий тапхандан уллу насып дуния башында тиширыугъа жокъду, аны къатында сизни къыйналгъаныгъыз бошду»,- дейди да, бизге кёл этдирип кетеди. Андан сора ох-тух этгенибиз къалды».  

Бир жол Перинатальный арагъа  къан басымы бек тюшген тиширыуну келтиредиле. Аны кёп къаны кетген эди. Врачла, ол санда Аслижан да, аны  ол дуниядан къайтарыр ючюн уллу къыйын салгъандыла. Алай бла сабийин, кесин да ёлюмден къутхаргъандыла. 
Аллай кезиуле дагъыда кёп болгъандыла.  Ол заманда врачха кечеле бла  больницада къалыргъа тюшеди. «Манга,-дейди Аслижан,-юйде бирде тырман да этиучюдюле. «Санга больница болса, биз неге керекбиз»,- деп да айтадыла. Алай бек къыйын саусузум бар эди, Аллахха шукур, энди хали иги болду десем,ангылайдыла, кечедиле мени. Мен да ангылайма аланы, мени бла кёбюрек болургъа сюедиле да. Манга уа ала бла да, ишимде да игиди. Аны ючюн ашыгъама юйден ишге, ишден а юйге»,-дейди ол.

Аны юйюр жашауу бла да насыбы тутханды. Баш иеси Къумукъланы Альберт бла бир бирни ангылап жашайдыла.Аллахны ахшылыгъындан атасы, анасы да сау, тёрт  къарындашы  бар. Жууукъла, тенгле, танышла, шуёхла да кёпдюле. Аланы хар бирини кёлюне жетерге кюрешеди. Ол кеси насыплы болгъаныча, хар тиширыугъа да аны тежейди.
Мен аны юсюнден газетге жазарыгъымы айтханымда, ол,иймене-иймене: «Мен аллай бир не зат этеме, жаланда кесими ишими толтурама. Аны бек сюеме. Аллах манга аллай насып бергенине къууана жашайма»,-деген эди. Мен а Аслижан, аныча башха врачла да, дагъыда бир жаннга дуниягъа жаратылыргъа болуша,кюн сайын да жигитлик этедиле деп,алай сунама.