Сиз а билемисиз?

Жангы жыл бла алгъышлауну ахшы тёреси – Брежневден

Къыралыбызны башчылары Жангы жылны кечесинде халкъны байрам бла алгъышлагъанлары тёре болгъанды. Бек биринчи уа алай ЦК КПСС-ни Генеральный секретары Леонид Брежнев 1970 жылны 31октябринде этген эди.

Леонид Ильич иги кесек заманны ичинде озгъан бешжыллыкъ къалай бошалгъаныны, аны эсеплерини, андан арысында социальный демократияны айнытыуну, коммунизмге энтта къаллай атламла этилгенлерини юсюнден  айтхан эди. Экинчи жыл халкъны Верховный Советни Президиумуну башчысы Николай Подгорный, аны ызындан а жылда уа СССР-ни Министрлерини советини таматасы Алексей Косыгин алгъышлагъан эдиле. Алай бла бу адет жашаугъа киргенди эмда байрамны кесеги болуп къалгъанды.

Индияны дин белгилеринден бири – уу жилян

Индияны дин белгилеринден бири узунлугъу 5-6 метрге дери жетген уулу жилянды (королевская кобра). Ол отуз жылдан аслам заманны жашайды эмда ёлгюнчюге дери ёсгенин тохтатмайды. Кёбюсюнде жерде турады, алай сууда да аламат жюзеди, тереклеге да къыйналмай «ёрлейди». Аны ууундан пил окъуна эс ташларгъа боллукъду. Индияда башха жилянланы хаталарындан элли мингнге дери адам аууша эсе да, бу заранын артыкъ тийдирмейди. Ол инсанны къоркъутурча аз-маз къабады, ууун а уугъа чыкъгъанда аш табаргъа хайырланыргъа къояды.

Эм бийик тау Эверест угъай, Мауна-Кеа

Гиннесни рекордла китабында эм бийик таугъа Эверест (Джомолунгма) угъай, Гавайи айрыкамда Мауна –Кеа саналады. Кертиси бла да, жер башында ол эм уллуду. Гавайлыланы тиллеринден ол «Акъ тау» деп кёчюрюледи.

Мауна-Кеа айрыкамны жерини тёртден бирин алады, кеси да вулканды. Ахыр кере ол бир тёрт-беш минг жыл мындан алгъа чачылгъанды. Тенгизден ёргеде аны бийиклиги жаланда 4 минг 205 метрди, сууну тюбюнде уа дагъыда 10 минг 205 метри къалады. Андан сора жер жюзюнде аллай деменгили тау жокъду.

Склифософскийни институту – ёмюрлюк сюймекликни эсгертмеси

Москвада Странноприимный юй (шёндю Склифософский институту) уллу сюймекликни белгисича ишленнгенди. Граф Н.П. Шереметев Прасковья Ковалеваны сейирлик инджили ауазы ючюн гитчелигинден окъуна сюйгенди. Крепостной театр къуралгъанда, Прасковья аны солисткасы, аны бла бирге уа графны фавориткасы да болады, анга жаш да табады. Актриса жандауурлукъ бла бек кюрешгенди, жарлыла аслам жыйылгъан Сухаревкагъа барып, алагъа ахча узата тургъанды. Шереметев, аны тилегине бойсуна, алайда жолоучулагъа, къартлагъа, къыяулулагъа, багъылыргъа ахчалары болмагъан адамлагъа болушурча Странноприимный юй ишлетгенди. Алгъадан ол уллу мекям тюйюл эди, проектин да архитектор Е. Назаров жарашдыргъан эди.

Сабий тапханлай, жыйырма кюнден графиня ёпке ауруудан (чахотка) ёледи. Бу бушуугъа тёзалмай, эри танышы, белгили архитектор Джакомо Кваренгини ишленип бошала тургъан юйню жангыртыргъа чакъырады. Кваренги больницагъа колоннала да салып, аны ариу къалагъа ушатады. Аш хазырлагъан жери, тюз да патчахныкъыча,  алтын суу ичирилген накъышла бла жасалады, Троицкая церковь деген жери мермер эм урал ташла бла ишленеди. Алай бла ол сюймекликге эсгертме-къала болады.