Журналистни тефтеринден

Журтуна термилиу

Къауум жыл мындан алда, жумуш чыгъып, Владикавказгъа барыргъа тюшеди. Аны, онтогъузунчу ёмюрню экинчи жарымында къызыл кирпичден ишленнген юйлерине къарай, эски орамларында айланама. Аланы эки жаны бла трамвайла жюрюйдюле. Ала къатынг бла ётюп кетселе да, чархларыны темир тауушлары биразгъа дери къулагъынга эшитилгенлей турадыла, кенг ызны арасы бла уа узун аллея барды. Анда орналыпды эски театр да. Мында тау бий Абай улу Солтан-Бек жыя къобузуну аламатлыкъ макъамы бла адамланы сейирге къалдырып тургъанды.

Былайда кёбюсюнде абадан адамланы кёресе. Ала экеу-ючеу болуп, хапар айта, фонтанны (дюрдюрню)тёгерегине да айланадыла. Арысала, шинтиклеге олтуруп, солугъан да этедиле. Алайла китап басма да барды. Мен анда жумушуму тындырып, ызыма къайта келе, театр къатында бираз солудум. Ол заманда хуржун телефонум зынгырдады да, аны бла тау тилде сёлешип тебиредим.

Ол кезиуде бир жашаулу тиширыу къатым бла ары да оз, дагъыда артха къайт да, мен хапарымы бошагъынчы сакълап, къатыма жууукълашды: «Сен малкъарлымыса?» - деп сорду. «Хау, таулума», - дегенимден сора, дагъыда: «Холамны билемисе, аны эски журтларын кёргенмисе? Ол тийреледе болгъанмыса?» - деди да, кеси тилибизде сёлешип, эрттеден бери кёрмей тургъан жууугъундан тансыгъын алгъанча, бетиме къарады. Тауча шатык айталмагъанына кёре, бу тиширыуну башха миллет къатышы барды неда эрттеден бери журтундан айырылгъан адам болгъанын сездим.

«Айхай да, кёргенме Холамны – буруннгу тау элибизни. Адам зорлугъу аны чачхан эсе да, мурдору уа сакъланнганды. Кёп ёмюр мындан алдача, бюгюнлюкде да сюеледиле деменгили къаялары, сууукъ ташларын кюннге къыздыра.

Жайда уа акъ сют маталлы булутла жетерле, эски журтланы башларын жабарла, сора, терк окъуна тюрлю-тюрлю сыфатла ала, сиркиу желчик бла ойнай, таула артына ауарла. Жангыдан кюн таякъла таш хуналы эски элни жарытырла. Къушла учхан бийикликде орналгъан элден къарасанг а, анда, теренде, тарны экиге бёлюп, чокъуракъ тамычыланы ёмюрлюк жырларын айта, Холам череги, ташдан-ташха секире, ёзенлеге жортады. Жомакълы жерди ол», - дедим.

Аны эшитгенлей, тиширыуну кёлю тола, мени къучакълай: «Анам айтыучу сёзлени къайтардынг да… Ол харипни туугъан эли Холамды. Анам Шакъманланы Асланбекни къызы Раяды. Революцияны кезиуюнде атасын илишаннга салгъандан сора, кёп айлана, жюрюй келип, мында тохтагъанды.

Ёлюп кетгинчиге дери: «Мени Холамым, Ата журтум. Энтта да ары барып, кёз къыйырым бла къарап, туугъан элими кёрсем, ахыр солууум ол болса да, аны хауасы бла бир солусам эди», - деп, туугъан элин тансыкълагъанлай, термилгенлей тургъанды. Мен а мында туугъанма, ёсгенме, бюгюнлюкде да бу шахарда жашайма. Алай анам Холамны сюйгенча, адам адамны да сюяллыкъ болмаз деригим келеди. Аны хапарларына тынгылай, кёзюм кёрмеген эсе да, кеси жеримден да аны Холамын бегирек сюеме».

Экибиз да алайда кёп хапар айтдыкъ. Шакъманланы Асланбекни юч къызы бар эди. Таматасы Люба Темиркъанланы Борисге эрге чыгъады. Алагъа къызчыкъ тууады. Атына Тамара атайдыла. Анга бир ай болгъанда, атасын тутуп кетедиле. Ол алай бла думп болады. Рая Акъкъайланы Бабица бла юйюр къурайды. Мени ушакъ нёгерим Лена аланы къызларыды. Ол а Годизев Володягъа барады. Ала Владикавказны аламат ариу жеринде – Терк сууну боюнунда фатар сатып аладыла. Сабийле да тууадыла, ёседиле.

Бир жол Рая къызы Лена бла тау тилде кёп хапар айтады. Туудугъу Геннадий аланы ушакъларына тынгылап турады. Ынна кетгенлей, жашы анасындан ала не айтханларын билгенде, экиси да Раяны Холамгъа элтирге таукел боладыла. Экинчи кюн аналарыны юсюне жылы кийим алыр мурат бла базаргъа барадыла. Анда уа тауча сёлеше тургъан тиширыулагъа тюбейдиле. Лена, къууанып, къатларына барып, орус тилде ала бла жарыкъ саламлашып, анасы Шакъманладан болгъанын айтып, аланы юйге къонакъгъа чакъырады.

Аны эшитген тиширыуладан бири нёгерине ёз тилинде: «Совет власть быланы къырып тауусмагъанмы эди да?» - дейди. Ол а, Лена тауча ангылагъанын билип, нёгерине: «Сени аузунг тутулса эди», - дейди. Аны эшитгенден сора дюгерли тиширыу бу жанына келир акъылны къояды.

Экибиз алайда кёпге дери хапар айтабыз. Мен да жолума тебирейме. Андан айырылып, иги кесек кетгенимден сора да, ызымдан къарап турады. Мен артха къарасам, къолун булгъай-булгъай. Ким биледи, анасымы эсине тюшдю огъесе аны туугъан элими?