«Биринчи жырымы малкъар къызгъа жоралагъанма»

Къарачайлы къарындашыбыз Тамбийланы Асхатны жашы Къаспотну бизни республикада не заманда да ашыгъып сакълаучудула. Таулула аны жырларын бек жаратадыла, концертине барадыла, дисклерине да сюйюп тынгылайдыла.

Аны жашау жолу къалай башланнганды? Ол назму, макъам жазып къачан тебирегенди? Аны билир ючюн, биз ол Малкъар халкъны къыраллыгъы  къайтарылгъан кюннге аталып бардырылгъан «Тау тойгъа» келгенинде, кесине тюбеп, ушакъ бардыргъанбыз.

- Оналты жылымдан ишлейме,-деп  хапарлайды Къаспот. - Урунуу жолуму «Микрокомпонент» заводда башлагъанма. Макъам, назму  жазып да эртде тебиреген эдим, алай аланы адамлагъа кёргюзтюрге уялып тургъанма. Мени Къарачай-Черкес Республиканы поэти, КъЧР-ни къырал университетини сыйлы академиги, Россейни эм Норвегияны Жазыучуларыны союзларыны члени Лайпанланы Билял кёллендиргенди.  Аны «Сенсе мени насыбым» деген ат бла китабы  чыгъады да, назмуларыны магъаналарын ангыларча,  суратлау-тенглешдириу халда оюмлу жазгъанына къууана, ана тилге поэтча уста болургъа  итиннгенме. Бек  биринчи макъамны да аны «Малкъар къызгъа» деген чыгъармасына жазгъан эдим.

Бир жол а заводну  гитче отоуларындан биринде  ол жырны жырлайма. Аны эшитген тиширыула уллу тамашагъа къаладыла. Мен а бек жунчугъан эдим.

- «Аналагъа» деген жырынгы юсюнден да айтсанг эди…

- Аны уа сегизинчи классда окъугъанымда жазгъанма. Анда анагъа сый берирге, аны къачын бийикде тутаргъа, къыйынын ангыларгъа, багъаларгъа къайсы бир бала да борчлу болгъанын быллай сёзле бла билдиргенме:
 

Туугъан элингден кенгде
                  Болсанг да,
   Унутмай, салам жибер ананга,
    Тамам насыплы болуп
               Къалсанг да,
     Табын сен ананг- насып къаланга…
   
   Саулукъ тилейик биз аналагъа,
    Дуния насыбын бирден тежейик,
     Чынгыл тюзлеге, мийик таулагъа
     Биз анала ючюн тынчлыкъ
                    Излейик.

Не букъдурлугъу барды, аны эшитгенле манга уллу ыспас эте эдиле. Андан сора мен жашаууму чыгъармачылыкъ иш бла байламлы этерге кереклими сездим. Ана тилимде, орусча да жырлайма. Аланы къайсысын да халкъ бек  жаратады. Бир кере уа РСФСР-ни культурасыны сыйлы къуллукъчусу Боташланы Борис  культура бёлюмге чакъырады. Мени артистлик жолум да аны болушлугъу бла башланнган эди.

- Къаспот, сен жазгъан жырланы саны ненча болур?

- Бир 500 дейик. Аладан 300 жырны макъамын, сёзлерин да кесим жазгъанма. Алай тюзюн айтсам, мен аланы санын билмейме.

- Бек сюйюп а къайсы поэтлени назмуларына саласа макъам?

- Къочхарланы Къаспотну, Семенланы Сымайылны, Къобанланы Ахматны, Семенланы Азретни, Тюрклюланы Альбертни, Жаубайланы Хусейни, Къобанланы Хамзатны назмуларына. Аланы тил байлыкълары, жазгъанларыны терен магъаналылыкълары да  къууандырады эм кёллендиреди.

Мамчуланы Динагъа бла Ёзденланы Рашитге да Аллах бергенди фахму. Ала къарачай маданиятха, мен оюм этгенден, жангы ёсюм къошхандыла, адабият  хазнабыздыла. Ма  алача, ахшы поэтлерибизни кючлеринден жаратыладыла жангы жырланы макъамлары.

Неда Къобан улуну «Дунияда къалырла дунияла» деген назмусу нечик терен магъаналыды! Мен бу тизгинлеге макъамны мындан  жыйырма жыл алгъа жазгъан эдим. Аны жаланда бир ненчасын эсигизге салайым:
            Танг атып, къычыра хоразла,
            Уялгъан кёзлери жумула,
            Той баргъан къууанчлы
                                  Арбазгъа
       Келинле кирирле, къубула…

- Бирле сени жырларынг бир бирге бек ушайдыла, дейдиле.

- Хау, эшитгенме аллай оюмланы да. Алагъа айтырыгъым былайды: хар адамны ол затда энчи хаты болады. Аны  себепли  макъамлада ушашлыкъ тюбеп да къала болур. Болсада ала бирча тюйюлдюле. Композиторлада, поэтледеча, энчи чыгъармачылыкъ ыз болгъанын ангылаялмагъанла айтадыла жырларынг бирчаладыла деп.

Алай болса да, мен ол адамлагъа кёлкъалды этмейме. Хар ким да акъылын айтыргъа эркинди. Саулай алып айтсам а, районубузну башха жерледе жашагъанла, къарындаш Малкъарда да адамла, сахнагъа чыкъсам, бек сюйюп  тынгылайдыла жырлагъаныма.

- Кесинги жашауунгу юсюнден да айтсанг эди.

- Сизни да Аллах сыйласын, юй бийчем Байчорланы Асият бла алты  жыл мындан алгъа  кюмюш тоюбузну белгилегенбиз. Эки жаш, бир къыз бардыла. Абадан Рашит Пятигорскде бийик билим алгъанды, Темирлан Первомайское элдеги  лицейни бошап чыкъгъанды. Фатимат а  школну бошап, КъЧР-де къырал университетге кирип, бийик  билим ала турады. Асият а, жашаудача, чыгъармачы ишимде да билеклик этеди, ышаннгылы жашау нёгерди.

- Жыргъа, назму, макъам жазаргъа да санга фахму къайдан келген болур?

- Анамы атасы Борлакъланы Исмайыл бла аны атасы Абдурзакъ атлары айтылгъан жырчыла болгъандыла. Аппамы таныгъанла, жырлагъанын эшитгенле ауазым аны ауазына ушайды, дейдиле. Аны атасы Асхат да ариу жырлагъан адам эди. Алайды да, жыргъа усталыгъым ана жанындан келген фахмуду.

- Сау бол, Къаспот. Жырларынг, назмуларынг бла да кёп жылланы къууандыра жаша.

Холаланы Марзият.
Поделиться: