Кючбюсюреулюк

Зайнафны биринчи кере кёргенлей окъуна, Аслан анга аралып къалды. Ол тенги бла бирге кинотеатрны аллында сюелип тура эди. Анга ким да эс бурмай къоярыкъ тюйюл эди. Ёсюмлю, субай санлы къыз. Къарылгъач къанатыча, къара къашларыны тюбюнден ойнай-ойнай тургъан кёк кёзлери къарайдыла. Аз-маз къаралдымгъа тартхан бетини чырайлыгъына къарап турлугъунг келеди. Ышарса, чыммакъ акъ тишлери, чыракъ жаннганча, жылтырайдыла. Элде угъай да, сау дунияда да андан ариу болмаз деп, жаш алай сунады.

Болсада анга лакъырда этерге  базынмайды. Жюрегинде уа сюймекликни оту жаннганды. Кече, кюн да, юйде, ишде да  Зайнаф кёз аллындан кетмейди. Баям, ол да сезген болур эди Аслан анга бирсиледен башха тюрлю къарагъанын. Жаш заводда электрик болуп ишлерге келгенде, къыз анда бухгалтер эди.

Терк-терк тюбеше-тюбеше турадыла, алай саламлашхандан башха сёзге кирмейдиле. Аслан,  не сылтау бла да, Зайнафха кёрюнюрге кюсейди. Бир-бирде уа: «Мен кимме аны къатында. Болмазлыкъ ишни башымдан атайым деп», - кёлюне алай да келеди.

Жарыкъ ышаргъан кибик этгенликге, Зайнафны ичинде не болгъанын,  гынттысы кёкге жетгенин къайдан биллик эди сюймеклик башын хайран этген жаш. Къызны ариулугъу  бла анасы, битеу жууукълары да ёхтемленнгендиле. Аны эркелетип ёсдюргендиле. Къол аязларында жюрютгендиле. Бары да аны тёгерегине чабып айланнгандыла, жашауларын-ашауларын да аны  ариулугъу къурарыкъ сунуп.

Асланны Зайнафха кёзю къарагъанын эшитгенлеринде, къызны жууукълары бары да чамланнгандыла. Артыкъда бек анасы Хажидат эм аны эгечи Таслиймат. «Биз аны стол артында олтурмагъаннга берлик тюйюлбюз, кеси кибик бирни излесин», - деп айтдыргъанды ол жашны анасына.

Менича уа ким барды деп, Зайнаф да кесин  алай жюрютеди. Толу орта билими да болмагъанлыкъгъа, ариулугъу не уллу окъуудан  да бийикди деп, ол акъылны башына терен сингдиргендиле жууукълары. Кеси да ийнанып къалгъанды аланы айтханларына.    

Аслан а университетни филология факультетинде заочно окъуй эди. Бир кюн таныш жаш, анга конверт узатып, къагъытны  Зайнаф жибергенин билдирди. Не айтырса, къууанды, бети жарыды. Къанат битдиргенча болду, учуп кетерге хазырды! Алай письмону биринчи тизгинлерин окъугъанлай окъуна, жюреги мудахлыкъгъа айланды, чууакъ кюнню къара туман басханлай болду. «Сен харип, сен жарлы, кесинги манга нек тенг этесе? Кеси кесинге кюзгюде бир къарачы. Устаз болургъа окъугъанынгы эшитгенме. Сабийлерин санга ышаннганла табылырламы, билмейме…» - деп жаза эди Зайнаф.

Къуш ургъан тауукъча болду Аслан. Керти да, мен алай эришимеми! Бир ауукъгъа кюзгюню аллында сюелгенлей турду. «Ахшы, чырайлы тюйюлме, аны кесим да билеме, алай мени хыликкя нек этеди? Заочно окъугъанымы да къайдан биледи? Кимни эсе да тили жетген болурму?» - деп да ойлады. Паспортуну ичинде Зайнафны суратын жюрюте эди да, биринчи кере кёргенча, аны алады да, тюрслеп къарайды. «Керти айтады, мен анга тийишли адам тюйюлме», - деп шыбырдайды кеси кесине…

Суратда ишленнгенча, ариу Зайнаф, районнга башха элден келип, бир организациягъа  башчылыкъ этген Мухтаргъа эрге чыкъды. Насыбы тутду! Жаш къуллукъгъа бек жашлай илиннгенди. Алыкъа районда ишлей эсе да, республика даражалы къуллукъгъа кётюрюллюгюне ишексизди. Тутхучу барды. Районда биринчи тюйюл эсе да, кесин алай кёргюзтюрге сюеди. Махтанчакъды. Айхай да, ким да махтаныр бир къауум адам аны оноууна къараса! Тюбюнде иномарка автомобили болса!

Район арагъа къонакъ келсе, Мухтар аны кишиге жетдирмейди. Сыйлайды, ашатады, ичиреди. Тартыргъа кеси да сюеди. Аллай тюбешиуле уа кёп боладыла. Артдан-артха ол, къонакъ да сакъламай, жолдаш, шуёх да излемей, къуру кеси ичип башлады.

Юй бийчеси, къайынлары да эследиле энди анга аракъысыз ахыры да жашау болмагъанын. Кюн сайын да кеф болуп келеди. Дауур къозгъайды. Зайнафха да дунияны аманын тёгеди. Аны ариулугъун да багъаламайды. Ичгини тузагъына тюшгенди. Бир зат да ёмюрлюк тюйюлдю. «Тутхучлу» уллу къуллукъда болгъан къадарда, Мухтаргъа тиймей турдула. Ол «шинтигинден тюшюрюлгенден» сора уа «стол артындан» къыстадыла.

Андан сора, кёп да бармай, юйюр бузулду. Зайнаф ата юйюне къайтды. Кёп сагъыш этеди, кёзюне жукъу кирмейди. Жангылгъанын кеч ангылагъанды. Асланны хыликкя этгенине чогъож болады.

Жылла оздула. Асланны  ахшы юйюрю, сабийлери. Уллу къуллугъу жокъ эсе да, башын кечиндирирча иши да бар.  Бир жол шахарда автобусда Зайнафны кёрдю. Олмуду, тюйюлмюдю деп, бир кесек къарап турду. Аны ариулугъундан бир зат да къалмагъан эди. Экиси да бир ауукъгъа дери  сёлешмей бардыла - сёзню неден башларгъа биле болмаз эдиле, баям.

Автобусдан тюшген жерде Зайнаф:

- Манга кёл кенгдирген болурса. Алай эсе да, санга айыбым жокъду, - деди.

- Сени насыплы болурунгу сюймеген эсем, мени Аллах урсун! Букъдурмай, таза жюрегим бла сюйген эдим. Алай къадар бизни жанлы болмады. Сени жашауунг къуралмагъанына жарсыгъанма.

Аслан биле эди Зайнафны баш иеси барып тохтагъан ичгичи болгъанын, жашы да  наркоманлагъа къошулгъанын.

- Бир кишиге да харам ниет тутмайма. Терслик кесимдеди, билмейме манга аллай эсириклик къайдан чыкъгъанын. Жаланда сенден тилеригим,  кеч мени телилигими, ол письмо ючюн жаулап турма, - деп жиляды Зайнаф.

- Санга аманлыкъ излесем, кесими эр кишиге санамаз эдим. Биз энди абадан адамлабыз.  Къадарыбызгъа бой салайыкъ…

Аслан Зайнафны андан бери хуржунунда жюрютген суратын кесине узатды. Ол, къоллары къалтырап, аны  жерге тюшюрдю. Аслан, аны алып, сумкасына салды…

Ариулукъ акъылны хорласа, аны ахыры аманнга кетмей къалмайды. Махтаулукъну бла ариулукъну кётюрген тынч тюйюлдю. Зайнаф да кётюралмады ариулукъну.

Асландан сора да, бар эдиле анга кёзлери къарагъан жашла, келечиле ийгенле да. Алай аланы бирин да къатларына къоймадыла жууукълары. Бу элде санга тенг болгъан жаш жокъду, кесинги учуз этме, деп бек къаты кюрешген Таслиймат эди. Хар кимге бир чурум. Кимини бийик билими жокъ, кимини тукъуму ыспассыз деп, аллай сылтаула таба эди. Бек башы уа - къайда ишлегени. Столу бармыды? Таслиймат, ауузлу къатын, эгечинден туугъанны оноуун толусунлай кеси къолуна алып, жашауун бузду.

Эгечлени араларына сууукълукъ кирди. Ала бир бирлерин терслейдиле Зайнафны жашауу къуралмагъаны ючюн. «Сайлагъаннга чий гыржын»,-деп болдула. Анга «игилик излей», кесин жыртдыргъан Таслиймат энди Зайнафны атын эшитирге да сюймейди.  Анасы уа: «Ариу болуп туума, насыплы болуп туу» деген нарт  сёзню тюзлюгюн  кеси кёзю бла кёрдю.