Тёлюлени устазы

Теммоланы Мусса малчылыкъ бла кюрешген юйюрде 1916 жылда туугъан эди. Атасы Жюнюс бла анасы Миша «Огъары Басхан» колхозну къуралыууна тири къатышханладан болгъандыла. Ала жашларын да гитчеликден ишчиликге, жерчиликге юйретгендиле. Юйюрде ол  жангыз жаш эди. Андан сора дагъыда 5 къыз сабий болгъаны себепли, битеу ауурлукъ Муссагъа жетгенди. Анга эгечлерине къараргъа да тюшгенди. Сабийлеге сюймеклик да ол кезиуде туугъанды дерге боллукъду.

   Эрттеден жууаплылыкъ не зат болгъанларына тюшюннген таулу жашчыкъ не жумушха да кёл салгъанды. Жашыны окъуугъа сейири болгъанын кёрген атасы аны 1928 жылда школгъа береди. Анда ол 7 жыл окъуйду. 1933 жылда ВЛКСМ-гъа да киреди.

 Андан сора 1937 жылда ол Нальчикдеги педагогика училищеге кирип, биржыллыкъ устаз курсланы тауусады. Сора ызына къайтып келип, туугъан элинде башланнган классланы устазы болуп ишлеп турады. Аны бла бирге педучилищеде окъууун да заочный халда бардыргъанды.   

  1939 жылда Муссаны Къызыл Аскерге чакъырадыла. Алай бла ол 1940-45 жыллада аскерчи борчун толтуруп, Уллу Ата журт урушха къатышханды. 1941 жылда таулу жашны зенит топланы расчётларына командир этедиле. Ол расчёт Сталинградны магъаналы объектлеринден бирин  хауадан урушдан сакълауну бардыргъанды. Теммо улуну тынгылы тактикасыны хайырындан 1942 жылда 23 августда совет аскерчиле Сталинградны къоруулауда жауну хорлагъан эдиле. 

   Андан сора да, Мусса Жюнюсович Украинаны бла Кърымны азатлаугъа да къатышханды. Алчы зенит топланы расчётуну командири Уллу Ата журт урушну кезиуюнде тюрлю-тюрлю фронтлада Хорлам кюннге дери жигитча сермешгенди.

   1944 жылда Муссаны ата-анасы эм эгечлери да зорлукъ бла Къазахстаннга кёчюрюлген эдиле. Уруш бошалгъандан сора ол аланы излеп, октябрь айда табады. Ол кезиуде аны юйюрю Джамбул областьда эди. Ары келгенинден сора устазлыкъ этиуюн бардыргъанды. Бек алгъа анга аскерге хазырлаудан дерслени бередиле. Ызы бла башланнган классланы ышанадыла. Артха къайтыргъа эркинлик берилгинчи ол «Къызыл Жулдуз» деген жетижыллыкъ школда ишлеп тургъанды.

    Заманы жетген жаш юйюр жашауун Трамланы Кесам бла къурайды. Туугъан тауларына къайтхандан сора ол Огъары Басханны орта школун къураугъа уллу къыйын салгъанладан бири болгъанды. Аны ётгюрлюгюню хайырындан эл школ бир жылдан ишлеп тебиреген эди. 1957-61 жыллада Мусса Жюнюсович школгъа таматалыкъ этип тургъанды. Бу элден белгили адамланы асламы аны къолунда окъуп, билим алып чыкъгъандыла. Аланы араларында илмуланы кандидатлары бла докторла, маданиятны сыйлы къуллукъчулары, поэтле, устазла да аз тюйюлдюле.

    Кёп да бармай, 1963 жылда КъМАССР-ни Баш Советини президиуму анга «КъМАССР-ни сыйлы устазы» деген  атны бериуню дурус кёреди. Кёп кере мени жигитим Тырныаууз шахарны толтуруучу комитетини депутатына айырылгъанда, Коммунист партияны шахар комитетини келечиси болгъанды.

   Устазлыкъ ишин къойгъандан сора ол Огъары Басханны депутатла советини председатели болуп ишлегенди. Элни айнытыугъа, бу тийреде солугъан туристле мындан ахшы сезимле бла кетерча кёп къыйын салгъанды. Пенсиягъа кетгенинден сора да ол туугъан элини жамауат жашаууна тири къатышханлай тургъанды. Ёсюп келген тёлюню патриот сезимде юйретиуге къачан да аслам магъана бергенлей тургъанды. Ала бла тюбешиуле бардыра, энчи сынамындан сейир юлгюле келтире, чынтты патриот Ата журтун къалай сюерге кереклисини юсюнден хапарла айта, юйретгенди. Район эм эл даражада ётген тюрлю-тюрлю культура жыйылыулада сыйлы къонакъ болгъанды. 

   Теммо улу 69 жылында ауушханды. Аламат устаз болгъаны бла да чекленмей, аламат юйюр тамата эди. Юйдегеси Кесам бла 5 сабий ёсдюрген эдиле. Бюгюнлюкде ала эм туудукълары аппаларыны сыйын кёре жашайдыла. Аны адамлыкъ ышанларыны юсюнден шёндю да хапарла жюрюйдюле.

   Мусса Жюнюсович урушну заманында болдургъан жигитлиги ючюн кёп сыйлы саугъала бла белгиленнгенди. «За отвагу», «За оборону Сталинграда», «За Победу над Германией в Великой Отечественной войне 1941-45 гг.» майдалла аладан бек сыйлыларыдыла. Алагъа мени жигитим уруш жыллада тийишли болгъанды. Башда сагъынылгъанладан сора да, мамыр жашауну кезиуюнде ол 7 тюрлю майдал эм орден бла да саугъаланнганды.

   Педагогиканы айнытыугъа салгъан къыйыны ючюн да ол сыйлы грамотала бла да белгиленнгенди.

                             

Басмагъа Таппасханланы Аминат хазырлагъанды.
Поделиться: