«Операциягъа атланырдан алгъа ёз билиминге ышанырча болургъа керексе»

 Бизни къыралда  эм биринчи болуп анестезиологиядан Петрозаводск шахардагъы университетде кафедра ачылгъанды. Аны ачылыууна уа 1966 жылда 16 октябрьде медицина илмуланы доктору, профессор Анатолий Зильбер къыйын салгъанды. Андан бери,  бу илму иги да айныгъанды эмда аны хайыры бла жамауатны саулугъуна багъар, аны бла да къалмай, кёплени жанларын сакълап къалыргъа онг берген амалла да кючлене барадыла.

Алгъадан чертип айтсакъ, медицинада анестезиология бёлюм эм къыйыннга саналады. Врачла кеслери уа аны алайлыгъын черте, «эм бийик пилотаж» деген тенглешдириуню хайырланыучудула.

Бизде да, къудуретни ахшылыгъындан, сагъынылгъан бёлюмде ишлеген, кеслерини билимлиликлери, окъуулулукълары бла айырмалы болуп, саусузланы жанындан ыразылыкъгъа тийишли бола келгенлерибиз бардыла. Жандауурлугъу, бютюнда бег а профессионал ышанлары бла жамауатха таныулуларыбыз да. Аладан бириди Мызыланы Зари. Ол бюгюнлюкде Нальчикде Республикалы клиника больницада бийик категориялы анестезиолог-реаниматологду. Врач бу жаны бла къыйын салып келгенли уа, энди аз къалып, къыркъ жылгъа жууукълашханды.

Ол Тырныауузда ёсюп, шахарны тёртюнчю номерли мектебинде билим алгъанды. Орус тилден дерсле берген устазы эмда класс башчысы Геккиланы Тамара Хахаевна кибик педагогланы къолларында окъуй, ол замандагъы абадан тёлюню жигерлигине, юйретиу амалларына, хурметге, адет-намысха сакълыкъларына сейири бла бирге аллай инсанлагъа ушаргъа, жамауатха хайыр келтирирге талпыннганды.

Андан сора да, атасы Геккиланы Даниялны бла анасы Тамараны ол кезиуде ала жашагъан шахарны больницасында ишлеген хирург Константин Тавасиевни юсюнден хар заманда да ыразылыкъ, ыспас сёзлерин эшите, ол медицинагъа барлыгъына, адамлагъа болушлугъун бу жаны бла этеригине ийнаннганды.

Алай бла, школну тауусханындан сора,  къайры барлыгъыны сагъышын эте да турмай, КъМКъУ-ну медицина факультетини багъыу иш бёлюмюне киреди. Анда жетишимли окъуй, адамны физиологиясыны энчиликлерине тюшюндюрген Акъайланы Светлана Ахматовнача преподавательледен аслам затха юйреннгенди. Ала (преподавательле) студентлеге заманларын, ангылауларын къызгъанмай, хар нени тынгылы  билдиргенлерин, медицинада не аз затха да уллу кёллюлюк этерге жарамазлыгъын бютюнда эсгертгенлей тургъанларын черте, Зари Данияловна устазларыны барысына да ыспас сёзлерин айтады.

Окъууун бошай тургъан кезиуюнде ол жаякъ сюек-бет жаны бла операцияла бардыргъан белгили хирург Мызыланы Тахир бла бир юйюр къурайды. Баш иеси, медицинаны сагъынылгъан бёлюмюнде таныулу болгъанындан сора да, анестезиология-реаниматология жаны бла да специализацияны ётюп тургъанды. Республикада аллай врачланы жетишмегенлерин билгени, кёргени себепли уа Тахир Хамзатович юйдегисине сагъынылгъан клиника больницада анестезиология эмда реаниматология бёлюмюню мурдорунда интернатураны бошап, ол усталыкъгъа юйренирми эдинг деген оюмун билдиреди.

Алай бла Зари бёлюмню башчысы Къудайланы Керимни, врач (анестезиолог-реаниматолог) Ляна Дабагованы къолларында аслам затха тюшюнюп, бюгюнлюкде да, огъарыда белгилегенибизча, РКБ-да уруннганлай келеди. Юйюр таматасын Элбрус районну стоматология поликлиникасына башчылыкъ этерге жибергенлеринде да (ол а бу жаны бла мында 25 жылны ичинде уллу къыйын салгъанды), Нальчикге ишге андан жюрюп тургъанды. Алай эсе да, специализацияны анестезиология-реаниматология жаны бла сайлагъанына аз да сокъуранмагъанын айтады.

Къайсы усталыкъда да иш юсюнде тынч, къыйын кезиуле да боладыла, медицинада уа бютюнда. Анча жылны ичинде аны, коллективде бирси врачланы да жангычылыкълагъа, башламчылыкълагъа, бирси тюрлю амаллагъа тюшюндюре, юйрете келген профессионаллагъа Геккиланы Жаннет Сапаровнагъа (Россейни анестезиологларыны-реаниматологларыны федерациясыны правленини келечиси) бла Инна Саладиновна Абазовагъа (РКБ-ны анестезиология-реаниматология бёлюмюню таматасы) ыразылыгъын билдиреди. Зари Данияловна, аны бла чекленип къалмай, кеси да тюрлю-тюрлю конференциялагъа къатыша, башха шахарлада медицина эмда илму махкемеледе бола, усталыгъын ёсдюреди.

Огъарыда сагъыннганбыз анестезиология эм къыйын бёлюм болгъанын. Къыркъ жыл чакълы заманны ичинде врачны къолуна ненча саусуз тюшгенин, айхай да, къыйынды санаргъа. Ол автокатастрофагъа тюшген онжетижыллыкъ жашчыкъны кёзлерин, аллай бир къыйналып тургъанда да: «Тётя, я буду жить?» - деп сорургъа кюрешгенин бир заманда да унутмайды. Анга ёз сабийинеча къайгъырып, не амалларын да аямай, ала аны жанын къалай къутхаргъанларын да.

Биз, медицинадан кенгде болгъанла, операцияда жаланда хирургну къыйыны уллуду деп сунабыз. Айхай да, аны иши женгил болмагъаны белгилиди. Алай эсе да, анестезиологну жууаплылыгъын эсге алсагъ а, аллай жумушну тамамлай билгенлеге аланы окъуулулукълары, профессионал ышанлары, керек чакъда абызырамагъанлары, кеслерине, аны бла бирге уа саусузгъа да кёл этдире билгенлери не уллу хурметге, ыспасха да тийишлиди. Аны ючюн айтадыла медикле кеслери ичлеринде хирург жаланда анга анестезиолог берген ёлчемге тийишлиликде бардыралады ишин деп да.

Алай бла уа медицинада хар бёлюм да бири башхасы бла къаты байламлы болгъанын бютюн ангылайса. Анестезиолог-реаниматологланы билимлери бютюн кенг, терен да болургъа тийишлисин, борчлусун окъунамы дейик, бегирек сезесе. Врачла барысы да биригип бардыргъан ишни магъанасыны юсюнден сагъышха къаласа.

Бюгюнлюкде ушакъ нёгерим да, доктор кюнден-кюннге сынам ала барса да, хар операциягъа атланырдан алгъа, бютюнда мычымай болушлукъ тапдырыргъа тийишлилени сакъламай тургъанлай больницагъа жетдирселе, ёз билимине ышанырча болургъа кереклисин чертеди. «Адам операциядан уянса, къудуретге шукур этесе дагъыда биреуню жашап къалырына себеп болгъанына. Саусуз юйюне къууанч бла къайтханда сезиминги сёз бла ангылатхан къыйынды», - дейди, ишини юсюнден хапарлай.

Зари Данияловна, ахшы врач болгъанындан сора да, ала Тахир Хамзатович бла бирге юч жаш ёсдюргендиле. Таматалары Рустам медицинаны сайлап, атасыны ишин андан ары бардыра, хирург-стоматолог болуп, жамауатха жарайды. Тамерлан промышленный объектлени ток бла жалчытыугъа къайгъырады. Расул а Санкт-Петербургда Аскер академияны жетишимли тауусуп, бюгюнлюкде аскерде къуллукъ этеди.

Сайлаууна кертичилей къала, ишден не бек арып келсе да, анда бюгюн не зат этгенлерин тамблагъа къайсы саусузну операциягъа хазырлагъанларын айта, ол баш иеси бла кенгеше, аны оюмун да сора тургъанды. Жарсыугъа, юйюр тамата дуниясын алышып, энди ол аллай ушакъларын Рустам бла бардырады. Алай бла уа жюрек тынчлыкъ тапханындан сора да, жашны да кюнден-кюннге ангылауу айный баргъанына къууанады.

Къайсы больницаны да анестезиология жаны бла иши къалай къуралгъанына эмда бардырылгъанына кёре болады аны даражасы деген оюм жюрюйдю битеудуния медицина сообществода. Бизни саулукъ сакълау махкемелерибизде Мызыланы Зари, Геккиланы Жаннет, Наршауланы Рамазан, Цийкъанланы Исса эмда бирсиле кибик анестезиолог-реаниматолог къызларыбыз бла жашларыбыз, алача профессионалла ишлеген заманда республикабызда медицинаны бу бёлюмю мындан ары да айный, тутхучлу бола барырына ийнанырыгъынг келеди.