«Тренер сохталарыны къылыкъларын, хунерлиликлерин, къарыуларын да бек иги билирге керекди»

Къартлыкъланы Борисни жашы Ибрагим боксдан кёп эришиулеге къатышханды, алада жетишимли да болгъанды. 1991 жылда   Россейни чемпионатында да хорлагъанды. 2007 жылда уа тренерлик ишге кёчгенди. Бюгюнлюкде  Хасанияны 16-чы номерли школунда боксдан секцияны бардырады.

       - Тренер болуп, иги кесек замандан бери ишлейсе, сени оюмунга кёре, иги тренерни бек магъаналы ышанлары къаллайла болургъа керекдиле?

– Тренер сохталарыны къылыкъларын, хунерлиликлерин, къарыуларын да бек иги билирге керекди. Башхача айтханда,  психолог да болургъа тийишлиди. Сабийни кёлюн бир къачырсанг, экинчи спортха келлик тюйюлдю.

Мени бу ишге кёз къарамым  спорт гимназияда окъугъанымда тохташханды. Башха тренерлени ишлегенлерине, сабийлеге къалай жол тапханларына къарап, аланы  сынауларын да эсге алып, хар сабийге энчи кёзден къарайма. Аланы  къылыкъларын, чёрчекликлерин, хунерликлерин эсге алып бардырама ишими.

- Спорт гимназияны юсюнден сагъындынг, ол къайдады?

– Ол педколледжни спорт факультине киреди.

- Кесинг юйретген жаш спортчула бла къаллай эришиулеге къатышханса?

-Россейни чемпионатына баргъанбыз, кертиди, майдал къыталмагъанбыз, алай аллай даражалы эришиулеге къатышхан  да спортда уллу бийикликге саналады. Жетишимлерибиз алдады, деп ышанама.

-Мен билгенликден, спортчуланы, бютюнда боксчуланы, рингден башха жерледе усталыкъларын хайырланмазгъа юйретедиле. Алай жашауда кёп тюрлю кезиуле тюбейдиле. Сёз ючюн,  сени  сохтанга зорлукъ эте эселе, тюйюшмегенлей, кесин къалай тыяргъа боллукъду?

– Хау, уллу, гитче да аллай затха тюбей келедиле. Бокс бла кюрешген адамны къол кючю бек къарыулуду, урса, адамны сакъат этерге боллукъду. Ол а бек къоркъуулуду. Ол себепден мен сабийлени кеслерин тыяргъа, къол кючлерин сынамазгъа юйретирге кюрешеме. Тёзюмлюк, сабырлыкъ  бютюн да аллай кезиуледе  керек болгъанларына тюшюндюрюр ючюн къолумдан келгенни аямайма. Къол кючюгюзню сынаргъа бир заманда ашыкъмагъыз, аны ахыры иги бла бошаллыкъ тюйюлдю деп, дайым айтханлай турама.

- Спортчу хар заманда да къытып турмайды,  хорлагъан, хорлатхан да этер. Бирлени хорлатыу бютюн эришдиреди, бирле уа базыныуларын тас этедиле. Аллайлагъа уа не амал?

–Чынтты спортчуну хорлатыу бютюн чыныкъдырады, талпындырады. Болсада  тюз да хорлатханлай, спортдан кетип къалгъанла да бардыла. Мен ала бла ушакъ этмей къалмайма, асыры ёхтем болмагъыз, хунеригиз барды, жарауланы андан да къаты бардырыгъыз, алгъа талпыныгъыз деп, алай этсегиз жетишимли да болурсуз, хорламгъа да жетерсиз деп, кёл этдирирге кюрешеме.  Сора сени айтханынга къарап, спортха къайтхан адам эришиуледе къытса, бютюн онглу болса, спортсменча ёсгенин бил да къой.     

  «Эришмеген - эр болмаз» деген  жорукъ спортда артыкъда магъаналыды. Андан сора уа - кюн сайын арымай-талмай жараула бардырыу. Не къадар  кюч салып кюрешсенг, ол къадар  жетишимли боллукъса.

- Ата-анала уа сизни юйретиулеригизге къошуламыдыла?

– Сабийине эришиуледе хорлатханы ючюн урушхан, аны кёлюн  сындыргъан  ата-анала болуучудула. Манга ала бла да сёлеширге тюшеди.  Аладан сабийге асыры къаты болмазларын тилейме, ол мени ишиме, сабийни ёсюуюне да  уллу чырмау этгенин ангылатама.

- Сохтасы устазын озгъан тёреди, сиз анга къалай къарайсыз?

- Хау, спортчу насийхатчысындан эсе бютюн уллу жетишимле болдурургъа  керекди. Ол тренер кесини  борчун толтургъанын кёргюзтгоен   шартды.

- Сабийлени айыргъан кезиуде, аланы жетишимли боллукъларын бла къаллыкъларын алгъаракъдан ангылаяламысыз?

– Аны билген бек къыйынды. Биринчиден, алгъа аз да жетишим эталмагъан сабий, артда, талпып, кюреше кетип, уллу бийиклеге жетерге да болады. Башхасы уа, алгъа кесин бек къарыулу кёргюзтюп, артда уа ёчюлюп къалыучуду.

- Бокс спортну бек чылмыкълы тюрлюлеринден бириди?

– Кертисин айтханда, спортну не тюрлюсю да тынч тюйюлдю. Чылмыкъла къайсында да боладыла.  Алай къорууланыу амалла да этиледиле. Сёз ючюн, боксда  спортчуну башына хата жетмез ючюн эришиулеге  шлемсиз, къалын къол къапласыз, тишлерин сакълагъан капасыз  рингге иймедиле. Жараулада да бир бирлерин аяргъа, асыры къаты уруп ачытмазгъа  юйретебиз. Ургъанны да тюрлю-тюрлю амаллары бардыла, биз аланы сюрмелейбиз. Артда эришиуледе уа ол юйреннген амалларын толу кючлери бла хайырланадыла.

Бизде сабийле  шуёхлукъ, тенглик жюрютедиле. Жыл санлары да башха-башхадыла. Таматала гитчелеге болушадыла, аланы не тюрлю жаны бла да къоруулайдыла. Орамда да бир бирлерине билеклик этедиле. Ол а жашауда бек керекли шартды, келишиулюкню дерсиди. Андан сора да, бир команда болур ючюн, низамлылыкъ керекди.

- Бусагъатдагъы кёз къарамынг бла сен  спортну къайсы тюрлюсюн сайларыкъ эдинг?

- Жаланда  боксну. Алай мен дзюдону, теннисни да бек жаратама, жюзерге да сюеме.

- Юйде  сабий а къайсы спортну сайласа сюерик эдинг?

- Биринчиден, халине къарап, къйсысына бегирек келише эсе да, жюреги неге тарта  эсе да, аны айырлыкъма.

-Сау бол ушакъ этгенинг ючюн, тренерлик ишингде, жашауунгда да жетишимлеринг кёп болсунла.