Ара шахарыбызны къуралыуу

Эрттегили журналладан бири, «Новый мир»,  къолума тюшгенди.  Мен аны бетлерин  ача,  бир сейирлик  затха эс бургъанма. Анда кёп жылланы   къырал къуллукълада   ишлеген  А.И.Микоянны (1895-1978 жылла)  эсгериулери басмаланнгандыла. «Север Кавказда» деген  аты бла материалда ол 1922 жылда  Къабарты-Малкъар  областьны ара шахары къалай  сайланнганыны юсюнден  хапарлагъанды.

Анда былай жазылады: «Горская Республикагъа Шимал Кавказны халкълары киргендиле:  дюгерлиле, ингушлула, чеченлиле, малкъарлыла, къабартылыла, къарачайлыла , къазакъ  станицалада жашагъанла. Бир ауукъдан Горская Республикадан бир къауум халкъла бёлюнюп башлайдыла. Алай бла 1922  жылдакъабартылыла бла малкъарлыла  энчи Къабарты-Малкъар область къурайдыла.  Мен ол кезиуде Ростовха баргъан эдим да, эсимдедиле , ол областьны ара шахары къайсы  болургъа керекди деген сорууну  юсю бла даулашла.

Бетал Калмыков   Къабарты-Малкъарны Толтуруучу Советини келечиси эди. Мен аны бла танышханлай окъуна, ол  ВЦИК-ни  жыйылыуунда, Пятигорск шахарны Къабарты-Малкъаргъа берип, аны  автоном областьны ара шахары этерге деген предложениясын сюзерге кереклисин билдиреди.  Нальчик а, Къабарты-Малкъарны арасы болгъанлыкъгъа, шахаргъа угъай, уллу элге ушагъанды.

Калмыков ВЦИК-ни  жыйылыуунда А.Енукидзе аны жанлы боллугъуна ышандыргъанын да айтады. Ол кезиуде, Югвостбюрону жангы секретарына айырылгъаным   себепли,  аны предложениясы менсиз ётмезлигин ангылап, болушлукъ излеп, манга андан сёлешген эди.

Мен аны юсюнден ары дери да эшитген эдим да, олсагъат окъуна былай дейме:

-Ол тюз оноу тюйюлдю. Пятигорскеде асламында оруслула жашайдыла, кеси да битеуроссей курорт шахарды, аны да  унутмазгъа керекди. Къабарты-Малкъарны башчылары Пятигорскеде  ишлеселе, эм алгъа курортну хар керегине къараргъа  керек боллукъдула, алай эсе уа, малкъарлыланы бла къабартылыланы жумушлары  тынгылы жалчытыллыкъ тюйюлдюле. География жанындан къарасакъ да, Нальчик  автоном областьны ортасында орналгъанды, аны магъанасы да уллуду.

Калмыков мени айтханыма ыразы тюйюл эди. Ол, кесини предложениясын къайтарып, быллай уллу сылтауну да  келтиреди: малкъарлыла бла къабартылыла Пятигорскени базарларында сатыу-алыуларын этедиле, андагъы шахар таматала уа алагъа ариу кёзден къарамайдыла. Пятигорск ара шахарыбыз болса, эллилени кереклерине иги къараллыкъды.

Сёзсюз, аны бу сылтауун сансыз къояргъа жарарыкъ тюйюл эди. Биз  эллилени  унутургъа эркин тюйюлбюз.  Алай аланы жумушларын жалчытыр ючюн, Пятигорскени Къабарты-Малкъарны ара шахары этерге керек тюйюл эди.

Мен Беталгъа автоном областьны Пятигорскеде келечиси болурса деп  сёз береме, аны баш борчу шахаргъа келген эллилени жумушларын жалчытыу болур дейме. Ол, кесини мураты толлугъуна ийнанып туруп, анга жеталмагъанында, жарсыгъанын да ангылай эдим.

Артда Москвада А.Енукидзе мени оюмум бла ыразы болгъанын билдиреди. Алай бла ол соруу повесткадан кетерилген эди. Нальчик а Къаьбарты-Малкъарны арасы болгъанлай къалгъанды.