КЕСИНЕ ЖАРАМАГЪАН ДОКТОР

Асхат Марзиятха жетинчи классда окъугъанында тюбеген эди. Ала ол заманда кёчюп келген эдиле элге Алма-Атадан. Таулу тилден эсе къазакъ тилни иги билген ариу къыз Асхатха жомакъ къаласындан чыкъгъан хангошача кёрюннгенди. Къыркъ жыл алгъа аланы бирге олтуртхан устазына ол бюгюн да ыразыды. Марзиятны къарындашы Ахмат да бир да болмагъанча жарашыулу жаш болуп, ючюсю да бирге окъугъандыла.

Ол школ шуёхлукъ уллу сюймекликге айланнганына киши да сейир этмегенди. Окъургъа да ала ючюсю да бирге кетгендиле узакъ шахарда.

Марзият бла Асхат юйленирге ашыкъмагъандыла. Ишлеп башласала деп, ол болжалны салгъандыла. Ата-ана да ол оноугъа ыразы болуп, сабырланнгандыла. Алай эл – ол элди.

– Ала, Къаншаубий, жангыз къызынгы Отарны жашына тагъып, башха шахаргъа ийгенинги тюз ишге санаймыса? – деп, бетине къарап соргъанла да болгъандыла.

– Къызым къарындашы бла кетгенди, – деп къойгъан болмаса, Къаншаубий тереннге кирмегенди.

Ол беш жылны ичинде жаш адамланы ата-аналары дайым аланы жокълап тургъандыла. Ол болум а эки юйюрню алдан окъуна жууукъ этген эди бир бирге. Асхат бек ыразыды не аны ата-анасы, не Марзиятныкъыла бир бирге бет тюрлендирип къарамагъанларына.

Ала окъуп бошагъанда, Ахмат анда алдан окъуна ишлеп башлагъан жеринде – терк болушлукъ этген станцияда къалгъан эди. Была уа район больницада ишлеп башлагъандыла. Эрттенликде кетселе, юйге не заманда жыйыллыкъларын киши билмегенди. Бахсан ауузу – уллу, адамы – кёп, саусузла уа жерни къалайындан да келип.

Ахматха да адам сукъланырча тюйюл эди. Аллай жерде ишлегенле биледиле ала тартхан боюнсаны ауурлугъун. Эгечини бла шуёхуну тойларына уа келген эди Ахмат. Жарыкълыгъы бла халкъны кёлюн кётюре, бир ненча кере той гюреннге чыкъгъанда, ата эгечи, женгинден тартып:

– Тели жаш, сенден сора киши жокъмуду тепсерге, эгечинги тоюн сен этмесенг?! Не учуп айланаса? Айыпды! – деп кюлгенинде, ол:

– Бу жаланда мени эгечими угъай, Асхатны да тоюду. Шуёхуму тоюнда мен тепсемесем, ким тепсерикди? – деп, жангыдан атхан эди кесин гюрен ортасына Ахмат.

Аны жыл жарымы да озгъунчу, Афганистанда жоюллугъун ким биле эди? Ол къарангы этген эди дунияларын. Болсада, заман бара-баргъанда, эсден кетмесе да, ачыуунг жумушайды.

Ата-ана саулукъда алагъа артыкъ кёп жумуш жетмегенди юйде. Анисат бек къууаннганды сау ауузда келинине берилген сый-намысха. Базарчы шуёху Аслийжаннга:

– Келиниме жарагъан, анга жарашхан къайда не жангы зат чыкъса, аны тюзюнлей манга келтирип къой. Врач ариу кийинирге керекди.

– Кет-кет, ала кийген – акъ халатла, Хакешаны къоянларына ушаш, бары да бирчала болуп, ол больницада, иги къарамасанг, ким ким болгъанын да ажашдырырса.

– Киер жер табылыр. Сен анга къарама.

– Ала, мен сенича къайын ана кёрмегенме…

– «Къайын» дегенни кетер да, «ана» деп къой. «Ол кимни келини эди?» – дегенде: «Къаншаубийни», – деселе сюеме…

Марзият Жамалдан къутулгъанда, сабийге этилген къурманлыкъны уллу тойдан башхалыгъы жокъ эди. Бир бирден узакъ болмагъанлыкъгъа, келинин ата юйюнде кёп тутаргъа уа сюймегенди Анисат. Эки ыйыкъ да ётгюнчю, юйюне келтирип, бешик къулагъына жабышхан эди. Туудугъуна жыл жетерге уа келинин ишине эркин этип къойгъанды.

Жамал атлап башлагъанда, Къаншаубий аны къайры да биргесине алыргъа бек сюйгенди. Сабий да анга юйренип, аппасы дууагъа-зат кетсе, къабакъ жанындан таймай сакълагъанды.

Бир жарсыуу бар эди Анисатны. Ол аны Аслийге окъуна айтмагъанды. Къалай айтхын, къызынг сабий къошсун деп? Къаншаубийге уа сагъыннганды. Ол а тынгылай-тынгылай келип, баям, тёзюмю тауусулгъан болур эди: «Кесинг къошсанг эди уа Асхатха заманында не эгеч, не къарындаш, алай иги къатын эсенг?» – деп къойгъанды. Энди ол да алайды, алай Анисат а не этсин, Аллах бермесе?

Сабийни юйретип да кёргенди.

– Кёремисе, нёгеринги эгешчиги барды? Сен да айт ананга, санга да алсын, – деп.

Жамал андан ангылагъан болмаса да, аннясы айтханны уа унутмагъанды. Тюз да тап тюшгенлей:

– Саидланы гитче къызчыкълары барды. Бизге да аллай бирчик алсанг а? – деп тохтагъанды анасына. – Ол мени кёрсе, алай къууанады! Мен аны чана бла учурлукъма, уллуракъ болса. Бешикни уа Саидден эсе мен тап тебиретеме, Мариямчыкъны къоркъутмай, акъырынчыкъ…

Болсада алагъа сабий къошулмай кёп турду. Бир кюн а Асхатха шахардан нёгери сёлешди. Хапар айта келгенде, жаш адамланы жууапсызлыкъларын сагъына келип, ол бир жаш тиширыучукъ сабий табып, аны больницада къоюп кетгенин айтды.

– Бусагъатда энди туугъан сабийлени аллай акъыллы къарамлары барды, дуниядан хапар соргъанча. Ма ол да алай. Бир къаракъаш къызчыкъ. Къараса уа, анасы ючюн уяллыгъынг келеди, оллахий…

Артда, юйге келгенде да, кёп сагъыш этип турду Асхат. Сора юйдегисине:

– Бюгюн Солман сёлешген эди. Салам айтады санга, – деди.

– Саламы узакъ кюнлю болсун. Не хапар айтды? Халимат не ишлейди деди?

– Тапдыла экиси да.

Сёзню не деп башларгъа билмей, кёп адыргы этди Асхат. Аны халына сейир этип къарап тургъан Марзият:

– Дагъыда не хапар бла къууандырды шуёхунг? – деп къошду.

– Айта эди бир сабийни хапарын. Оналтыжыллыкъ анасы атып кетгенди деп… къызчыкъ… Аны кесибизге алып къоярмы эдик деп, аны айталмай турама санга.

– Аны ючюн а нек къоркъаса? Аманмыды Жамалгъа эгеч къошулса? Бир да болмаса да, къарындашым деп, аллына чабар.

Бек къууанды Асхат аны ол таукеллигине. Артда ала экиси да къартлагъа аны къалай билдирейик деп кёп сагъыш этгендиле. Сабийни халын соруп ол кече, экинчи эрттенликде да сёлешгендиле, бири бирин билмей, экиси да Солманнга. Умутларын да билдиргендиле. Солуу кюнлери жетгенлей а, кеслери кеслерине жумушла къурап, шахаргъа тебирегендиле.

Къызчыкъны кёргенлей сюйгенди Асхат. Марзият да алай. Къагъанакъ, баям, жашау кертиликден узакъда эди, тюшюнде ышара эди кимге, неге эсе да. Уяннган да алай жарыкъ этди. Чолпан кёзчюклерин ачып, анга ийилип тургъан Асхатха бла Марзиятха тинтген этгенча къарады, сора, гитче къолчугъу бла бурунчугъун къашып, ышарды.

Къагъытланы да ала кишиге билдирмей жарашдырдыла. Сора жангы балаларын да алып, юйге атландыла. Асхатны машинасы келип тохтагъанлай, ныгъышда узун агъач шинтикде олтургъан Къаншаубий туудугъун тобугъундан тюшюрюп, аланы алларына ийди. Сора, кеси да ангыламагъан бир сезим къуууп, аны ызындан кеси да ашыкъды.

– Бар, бар, дунияны толтуруп келген болурла, – деди аны алай, сёз да айтмай, туруп кетгени кёлюне тийген Солтан.

Къагъанакъны Къаншаубийни къолуна бердиле да, ол кийирди юйге. Аны кёрюп, жабыу къыйырын бир жанына къаплап:

– Аллах, Аллах, кимникиди бу аламатчыкъ? – деди Анисат.

– Бизники, – деди Къаншаубий таукел.

Ол кюн тынгылауну басып турса да, кече кёп сагъыш этип чыкъды Анисат. Эрттенликде уа:

– Болгъан игиди, – деди кеси кесине. Баш иеси эшитип тургъанын билип: – Аллах алай буюргъан эсе, не этгин? – деп да къошду.

– Ёсдюрген.

– Да, хау. Аллай сабийни ёсдюргенни сууаплыгъы айтып-айтмазча уллуду дейдиле. Ала, аны атасы-анасы кимле болурла?

– Энди андан санга не? Сеникиди сабий.

– Сыйырабыз деселе уа?

– Сыйырлыкъ болуп къойгъан болмазла.

– Сабий а… иги этгендиле, ёксюзле юйюнде ёсгенден эсе…

– Не ёксюзле юйю? Ол бизникиди. Кёрмеймисе, жашынга ушап тургъанын?

– Оу, кюнюм! Кертими айтаса! Жашчыкъ алай къалай этер?

– Жашынг осал иш этгенди демейме. Алай айтып къой дейме тийреде соргъаннга. Аллах биледи, кимни сабийи ажашды, ким алдады бир жарлыны.

– Да, алай айтсам… келинни жанына тиймезми?

– Угъай, алай келишгенбиз.

Элде бир къауум заманны хапар жюрюдю.

– Тынгылауукъ тын бузар деп, эшитдингми ол доктор Асхатны этгенин?

– Келтирип, юслерине атып кетгенди дейдиле.

– Э къыз, Марзият а?

– Ол а… къууаннганмы этерик эди? Жарсыгъан болур. Не этсин, юйюрюн къалай чачсын?

– Да сора, ол да сылтау тюйюл эсе, не сылтау керекди юйюр чачаргъа?

– Энди, кесинг бир сагъыш эт, ичгичи тюйюл, наркоман тюйюл. Эр кишини аллай бир хылиси да болмай… Къайсы да тышына къарайды аланы, билесе.

– Ол а алайды. Хо да, ёсдюрюрле, анга деп, энчи къазанмы асарыкъдыла…

Артда ол сёзле да тохтагъан эдиле. Сюйген анняларына бла аттяларына Жамал бла эгешчиги бирге кюйгендиле. Шахаргъа кете туруп, Жамал атасын-анасын анга ышаннганды.

Энди Аминатчыкъны бир кишиге да берлик тюйюлдю Асхат. Олду аны Марзиятсыз жашауун жарытхан. Жамал а, эр киши, юйге кирипми турлукъду?

Марзият… Марзият… Кесине жарамагъан доктор, бир чакъны ичинде жюреги тохтагъан… жигит тюйюл кёре эдим: атасыны, анасыны, къарындашы Ахматны ызларындан жол ызлагъанды башха дуниягъа. Энди мында къалгъанла ансыз жашаргъа юйренирге керекдиле. Къалай ансы? 

Мусукаланы Сакинат.
Поделиться: