Лохбай парийим

Эки ай чакълы озгъан болур эди мен  къоншуларымдан бирине бармай тургъанлы. Эрттен бла эртте ишге кетеме, ишден сора юйге да кечиракъ келирге  тюшеди. Арыгъан кибик да этесе, эриннгенлик да болур. Сора бюгюн  къалгъанлыкъгъа тамбла барырма деп  болжалгъа саласа.

Алай бла заман озады да кетеди. Бир кюн тебиредим  Кюз арты эди. Тереклени  сары-къызыл чапыракълары кюнню таякъларындан алтын бояулу жылтырайдыла. «Къарап къарагъынчы кюз да жетди» - деп, аны бояуларына да сейир эте къоншуму къабагъына жетдим.

Ол ёмюрде юйюнде киштик не ит тутмагъанды. Аны билип, юйюне хар замандача  эркин киргенме. Бу жол да, эшиклени къагъа турмай, терк-терк атлап, арбазгъа киреме. Шо, юч-тёрт атлам этгенлей, бир уллу  къарелди, ачы-ачы юрюп, кесин  юсюме атады. Биринчиден, айыу баласы окъуна  сундум. Аны кёргенде, садакъдан атылгъан окъча, чартлап тышына  чыкъдым.

Тауушха юйден хахай этип шуёхум чыкъды. «Лохбай, жеринге бар», - деп итни бир жанына этди. Ол заманда мен да арбазгъа  жангыдан кирдим. Итге да иги тюрслеп къарадым. Иги да уллу зат. Тюклери уа къыркъылмагъан къойну жюнюнден да узун болур эди.

 Мени соруулу къарамымы ангылап, къоншум былай деди: «Тёбен элде жууукъларым бар эдиле. Ала шахарда фатар сатып алып, ары  кёчгендиле. Итни  уа бери  келтирип, байлап кетгендиле. Быллай затны сюймегеними билесе.  Кетермей боллукъ тюйюлме.  Къыстап къояргъа жаным  ауруйду.  Эрттегили парийледенди. Сен ал да, юйюнгде тут. Бу къалауурлукъгъа сейирлик итледенди. Муну  кёрген уручу  арбазынга  кирген угъай, орамынгдан кенгде турур».

Анга уа ийнанырча болгъанма, дедим да, сора бираз сагъыш этдим. Охо, сен айтханлай болсун, жаланда кесинг келтир юйге, дедим.

Айтханымлай этди, мен айтхан жерге да такъды.  Сынжыры да къарыулуду. «Энди мындан арысында сени юйюнг буду, сакъ бол. Мында сени ач этмезле», - деп, адамгъача сёлешип кетди.  Ол да аны айтханын ангылагъанча, жерге жатып, башын ёрге окъуна кётюрмеди. Мен а жаныуарны  кесиме жууашдырайым деп, аллына аш, суу да салдым. Ол а хырылдап, къатына жууукъ жаллатмады. Жууукъ да къайры барлыкъ эдим, къоркъгъаным алыкъа иги кетмей тура эди.

 Тауукъла барып ашын ашагъанда да, алагъа юрген окъуна этмеди. Ючюнчю кюн,  ашхамгъа  жууукъ, ёрге  къопду. Тёгерек-башха бираз къарады. Сора кесин алгъа  ура кетди да,  сынжырны тагъылгъан жеринден  ычхындырып, хунаны  алашаракъ жери бла секирип, къачып кетди.  Ызындан чыгъып къарагъанымда, тёбен эл таба  баргъанын эследим.  Эки элни арасында онеки  къычырым чакълы жол болур.  Жол дегенде да, суу жагъасы бла агъач ичи.

Экинчи кюн ишни болушун  къоншума айтдым. «Ол жанына кетген эсе, юйюне  барлыкъды. Ары жетип келейик»,- деди да, экибиз да мени женгил машинам бла ары тебиредик.

Юйню къатына жетсек, тура эди алайда жатып. Юсю-башы да суу болуп. «Муну иелери агъач ичи бла  келтиргендиле аны манга, артха жолну тапмасын деп. Ол а тюз аны бла  къайтханды», - деп сейир этди нёгерим. Сора  сынжырдан къысха тутуп,  машинаны  арт жанына  олтуртду. Юйге  келтирип,  алгъындан да  къаты къысдыкъ. Биягъыча ит башын жерге салып жатды.

Адамгъа, малгъа, тауукъгъа да юрмейди. Алай эте дагъыда эки-юч кюн озду. Биягъы бир ингирде парий ёрге къобуп, ёрге-ёрге секирип,  кесин уруп тебиреди.  Кюреше кетип сынжырны белинден юздю да, хуна башы бла секирип къачып кетди.

Экинчи кюн къоншума келдим. Ол а ишге кетип. Сора  машинам бла тёбен элге  тебиредим. Ол юйге жетгенде, ит  арлакъда жатып тура эди.  Юзюлген сынжыры да юсюнде. Мени кёргенлей, юсюме юрюп чапды. Ол кезиуде ит тауушха юйден бир киши чыкъды. Саламлашханыбыздан сора былай деди: «Бу юйню алгъаракълада сатып алгъанма. Бери уа тюнене кёчгенме. Эрттенликде арбазгъа чыгъама десем, бу лохбай а босагъада жатып. Манга да юрюп юсюме чабады.  Сибиртгини алып, кючден  къыстагъанма. Энди уа кетмей, алайда жатуп турады».

Мен анга  лохбайны хапарын айтдым. Ол да бек сейир этди. Сора экибиз да  оноулашдыкъ да, мен машинам бла арлакъгъа кетдим, юйню  жангы иеси уа, ташла атып, итни къыстады.  Мен арлакъдан къарап турама. Бир заманда ит сынжырын да сюркеп, машина таба тебиреди. Ол жетерге мен арлакъ атладым. Ызымдан келди. Бираз арлакъ барып тохтадым. Келди къатыма. Кёзюме къарап тохтады.

Нек эсе да бу жол мен андан къоркъмадым. Машинаны арт эшигин ачдым да: «Мин бери, кетдик юйге», - дедим.  Айтханымы ангылагъан этгенча, минди. Мен да эшигин этип, машинаны къаты сюрмей, юйге келдим. Сора итни жерине  элтдим.  Сынжырны юзюлген жерин темир чыбыкъ бла бирге къошдум.

Ол кюнден башлап лохбай парийим кесин юйге жарашдырып тебиреди. Бек алгъа  тауукъланы  къоймады ашына. Къабакъ эшикни къатына  тыш адамы келсе, юрюп аны билдирди.

Берген ашымы да ашайды. Бир ингирде мен муну сынжырдан бошладым.  Кесим а шинтикге олтуруп къарап турама. Ол а бахчагъа да ётдю, арбазда да бираз айланды. Сора келип аякъларымы  къатында жатып къалды.

 Алай бла бу жаныуар юйге юйюрсюндю. Омакъ кийинип,  шахаргъа ишге тебиресем, арбаздан чыкъмай, къабакъ эшикни къатында жатып къала эди. Ишчи  кийимлерими кийип, орамда жумуш бла айлансам, къатымдан  кетмей эди. Орамда баргъан адамгъа, малгъа окъуна юрмей эди. Менсиз юйге кишини къоймай эди.

Мен арбазда олтурсам, келип,  аякъларымы аллында жатып, хапар айт дегенча, башын манга буруп тохтар эди. Мен а башын сылап, мени аман лохбайым деп, бир- эки этсем, кесини ыразылыгъын  билдиргенча, ёрге къобуп, арбаз тёгерегинде чабар эди.

Жай чилледе ай чакълы жауун жаумай турады. Бир  эрттенликде эслейме итни юсю суу болуп. Ол кюн  к5ъатыма да келмей оруну болгъан жерде жатып къалады. Ол кече алай къалады. Эрттенликде биягъыча къатыма  келеди. Менден сёз сакълайды. Кезиуден кезиуге эки-юч кере алай болады.

Бир кере уа, кеч, халкъ тынчайгъандан сора итге да  бир къарайым деп, тышына  чыкъгъанлай, аны хунадан  секиргенин эслейме. Ызындан къарасам, биягъы кеси эли таба  кетип баргъанын кёреме. Энди уа  къайтырыкъ болмаз деп жатама.

Эрттенликде уа аны юрген тауушуна  уянама. Биягъы юсю-башы суу. Сора  алгъыннгы иеси жашагъан юйге барама. Ол адамгъа жолугъуп хапар сорама.  Айтады парий анда-санда келип, бираз юрюп, кетип тургъанын.

Ол кече арасында къалын  агъач ичи бла, уллу суудан да  къауум кере ётюп, алгъыннгы иесин излеп, аны юйюне барып тургъанды.

Лохбай парийим менде сегиз жыл тургъандан сора ёлгенди, алай  биринчи иесин а  унутмагъан эди. Кезиуден-кезиуге аны  юйюне бара тургъанды. Шуёхунг ит  болгъандан эсе, итинг шуёх болгъан игиди деп, андан айта болурла.