ТОЛТУРУЛМАГЪАН ОСУЯТ

Керти хапар

Уруш барады, къыяма айланнган кибик. Топла, от къуса, улуйдула. Кечемиди, кюнмюдю? Солдатла къырыладыла, сабан кюеди.

- Алгъа! Алгъа! Мени ызымдан! Ата журт ючюн! Сталин ючюн деп къычырады Ацей, ызындан чапхан солдатлагъа.

Ацейни, аны бла, къанларын-жанларын аямай, къан урушха кирип солдатланы да бетлеринден тютюн жалынны жууа, терлегенлери барадыла. Ацейни къаш башында жарасындан къан келеди. Аны байларгъа угъай, сыйпаргъа да заман жокъду.

Пехота уруш эте тургъанлай кёкде немис самолётла кёрюндюле. Алайлай бизни самолётланы тауушлары эшитилди. Энди къазауат кёкде да барады. Ацей:

- Алгъа! - деп къычыра, керохун ёрге тутуп, душманнга чабады.  Сора ол ачыуу бла керохун бир мазаллы фашистге буруп: - Сен табарыкъ буду да, ма! - деп атады.

Уруш къызадан-къыза барады.

Ацей, ызындан келген къара шинли солдатха бурулуп:

- Тюз мени ызымдан келип тур, башынгы да кётюрме! - деп къычырады.

Алай бла беларус элни фашистледен тазалайдыла. Бир кесекге шошлукъ келди. Топуракъ бла къатыш болгъан сары будай сабандан жаралы солдатланы ынычхагъан тауушлары чыгъады. Акъ халатлары кир болгъан санитарла басхычлары бла ары-бери чабадыла. Жаралыланы машиналагьа саладыла.

Ацей, бутагъын топ юзген терекни тюбюнде олтуруп, солдат тенглери бла тютюн букъулатады.

Жашаулуракъ къара шинли солдат:

- Командир, энтта да бир ажалдан къутулдукъ, - деп ышарды.

Ацей уруш къызыуунда окъдан сакъларгъа кюрешген кавказлы киши эди ол. Ацей анга бек сакъ болады. Офицер паёгундан, бирсиледен жашырын, анга шекер, консерва, тютюн болса да, узата туруучуду, таматалыкъ, жерлешлик хатерин этип.

Бир жол ол киши:

- Мени ёлтюрселе, дууа окъуп, муслийманча асырарса. Кавказгъа барсанг а, элими табып, юйюрюме билдирирсе. Аллах сакъласын, алай санга бир зат болса уа, мен асырарма, - деди.

Таматагъа сакъ эди Ацей:

- Къатымдан узакъ кетме, атакагъа барсакъ, мени ызымдан кел, - дей эди ол.

Бир жол Ацейни штабха чакъырдыла. Ол андан ёлген ёлюча, бети агъарып, мудах болуп къайтды. Ашагъан да этмей, блиндаждан чыгъып, тютюн букъулатады. Кавказлы киши, къатына келип:

- Командир, не эсе да бир уллу къыйынлыгъынг барды, не болгъанды? - деп сорду.

- Эй, тамата, болгъанны сен сорма, ичим кюйюп, бишип барады. Къарындашларымы къанын алып бошагъынчы, мени фашистле бла урушум бошала болур дейме: малкъар халкъны, сатхычладыла деп, Азиягъа кёчюргендиле. Урушда къазауат этген таулу жашланы да ары жиберлик болурла, - деп, мангылайында акъ байлауну ачыуланып тешип, таматаны кёзюне мудах къарады.

Алай не сейир-аламат, Ацей ол кишини кёзюнде жарсыу кёрмеди. Аны къой, ол бек былхымсыз сёлеше:

- Да сизге алай керек эди! Биз ишни сюйген, жууаш, урлай-тырнай билмеген, кишини ырысхысына, жерине сугъанакълыкъ этмеген бир халкъбыз деп тургъансыз. Э-э, командир, Совет власть тюзлюкню ба- чамасыды, кёчюрген эсе, сиз терс болмай кёчюрмегенди! - деп, ауузун ачып тургъан командирге битеу кир ичин тёкдю.

Не сейир, олсагъат къан къазауатха киргенлери ючюнмю, огъесе жашны жигит командир болгъаны ючюнмю, Ацейни уруш этме къойдула. Ол угъай эсенг, арт къазауатда этген жигитлиги ючюн орденлерине энтта да бирин къошдула.

Ацей хурмет этип тургъан киши уа эринин къапды. Энди ол аны таба къарагъан окъуна этмейди. Ичинден: «Эй, ананг бергенни тёкген, бир къан урушха кирсек, мен сени къакъмай къоймам!» - деп къыжырайды. Алай Малкъарны огъурлу, намысха юйреннген жашы бетин тас этмеди. Алай алгъынча: «Мени сыртыма букъ, кесинги сакъла, тамата!» - деп, жашырын сёлешмейди.

Ацей алгъаракъда: «Анга жукъ болуп къалса, мен аны юйюрюне не деп барлыкъма?» - деп сагъыш эте эди. Къазауатланы биринде уа жерлешини къарынына фашист топну жаркъачыгъы тийип, дыгалас эте, тёгерегин къармай, Ацейни излей эди ол. Алай таулу жашны анга заманы жокъ эди. Ацей сёзюнден чыкъмагъан солдат тенглерин: «Алгъа! Алгъа! Сталин ючюн! Хорлам ючюн! Ата журт ючюн!» - деп, фашистледен къан ала, къан урушха элте эди.

Урушдан сора ол жерлешин асыраргъа келмеди. Анга ачы сёзлерин кечалмады... Андан бери кёп жыл озгъанды.

- Оллаха, жашла, сюйсегиз этгеними адамсызлыкъгъа санагъыз, сюйсегиз къоюгъуз, мен а кесими гюняхлыгъа санамайма, - деди бу хапарны айтхандан сора. - Былайда, бу ныгъышда, бурун Малкъар Тёрени къартлары къобуп: «Сен терс болгъанса», - деп, юсюме сюелселе окъуна, Уллу Тёреге да: «Мени асыл халкъымы башы бла ойнагъанны осуятын толтураллыкъ тюйюл эдим», - деп, Тёрени аллында сюелаллыкъ эдим», - деди Ацей, зыбыр къолу бла акъ сакъалын сылай.

Бу керти хапарны мен Александр Невскийни орденини эки кере кавалери Цаколаны Мустафагъа жоралайма. Жаннетли болсун.