Илмугъа ахшы къошумчулукъ

Кёп болмай Къабарты-Малкъар къырал университетде «тёгерек стол» болгъанды. Ол битимлени генетика ресурсларыны Н.И. Вавилов атлы битеуроссей институтуну бла КъМКъУ-ну алимлерини тёртюнчю илму экспедицияларыны  эсеплерине жораланнганды. Проектни  магъанасы Къабарты-Малкъарда кеси алларына ёсген кёгетлени бла  хансланы жангы тюрлюлерин табаргъады.        

Тюбешиуню КъМКъУ-ну илму–излем жаны бла проректоруну къуллугъун толтургъан Светлана Хаширова бардыргъанды. Ол Къабарты-Малкъар къырал университет бла Битимчилик жаны бла битеуроссей институтну (ВИР) байламлыкъда  ишлегенин  магъаналы ишледен бирине санагъанын билдиргенди. Аны хайыры бла республикада ёсген кёгетлени бла  дарман хансланы сортларын  сакъларгъа жарарыгъын да чертгенди.   

ВИР-ден экспедицияны къауумуна башчылыкъ этген генетика ресурсла бёлюмню таматасы, эл мюлк илмуланы кандидаты Анна Артемьева уа экспедицияны кезиуюнде жыйылгъан жангы сортла  Вавилов коллекциягъа  къошуллукъларын  айтханды.  

- Биз бу жол 302 битим табалгъанбыз, ала республикада ёсген эм селекция сортладыла. Аны бла бирге дарман хансладан да иги кесеги жыйылгъанды. Мында битген хыяр бла баклажан бютюн сейирдиле, ала бизни банкыбызгъа ахшы къошумчулукъ этерикдиле. Дагъыда уллу къызыл  чибижи, лыбыта, дугъума, зверобой эм башха тахта кёгетле бла хансла да айырмалыдыла», -  деп къошханды Анна Майевна.

Къабарты-Малкъарда Кавказны флорасыны элли процентиние тюберге боллукъду, субтропика бла тропикада ёсгенледен къалгъанына. Бахчалада битген битимлени кийик тюрлюлерин излеу иш алимле бла  узакъ 1930 жыллада окъуна башланнган эди. Бизни республикада уа  2019 жылдан бери  университетни «Ботаника бахча» илму арасы бла этилген келишимге кёре ол жумуш тири толтурулады. Быйыл Къабарты-Малкъарда битимлени генетика ресурсларын жыярча  эки илму экспедиция бардырыллыкъды. Экинчисини чеклеринде сентябрьни ахырында нартюхлени сортларын тинтир мурат барды.

Экспедициягъа къатышхан Германиядан Юлиус Кюн атлы битимчилик жаны бла Федерал илму-излем институтну эксперт къауумуну башчысы доктор Франк Марте быллай ишни къуралгъаныны ёсе келген тёлюге уллу магъанасы болгъанын чертгенди  эм аланы эсеплери бла ким сюйсе да тири хайырланыргъа жарарыгъын да сагъыннганды.  

- Бизге экспедициягъа къатышыргъа онг тапдыргъанлары ючюн Къабарыт-Малкъар къырал университетге бла Вавилов атлы институтха бек ыразыма. Бу жол аламат битимле бла шагъырейленнгенбиз.  Институтубузну баш  борчу жер жюзюнде битимчилик байлыкъны сакъларгъады. Ол себепден республиканы жокълагъаныбыз бла аны бир кесегин толтургъанбыз дерчады. Жыйылгъан  материалла уа мындан арысында да байламлыкъда ишлерге – тинтиуле бардырыргъа, бир бирге  сынамларыбызны билдирирге итиндиредиле, дегенди Франк Марте.

Ахырында КъМКъУ-ну «Ботаника бахча» илму арасыны таматасы, биология илмуланы кандидаты Заур Шерхов, Юлиус Кюн атлы битимчилик жаны бла Федерал илму-излем институт бла келишим къураргъа хазырлыкъларын айтханды, болсада ары дери бир къауум сорууну  сюзерге кереклисин да  ачыкълагъанды.