Къызыулукъдан къалай къутуласыз?

Жай жылы, чууакъ кюнлери, бишген наныкълары, жемишлери, узун ингирлери бла сууукъ кезиуде кесин, айхай да, излетеди. Алай, бирси жанындан а, иссилик да жунчутады, анга тёзалмагъанла аз тюйюлдюле. Газет окъуучуларыбыз жай иссиликни къалай кётюргенлерин билир ючюн, биз соруу бардыргъанбыз.

Акъайланы Лейля, филолог:

- Жай мен бек сюйген кезиуледенди деп айталлыкъ тюйюлме, бегирек жаз башын жаратама. Анда табийгъат жангыргъаны, жашнагъаны бла бирге жюрекге да жарыкълыкъ, хошлукъ келеди.

Быллай кезиуде уа аллергиям къозгъалады, ол чырмайды, ансы бусагъатдагъы кезиуню да ахшы жанлары кёпдюле.     Себеп болур деп, ингирден окъуна сууну холодильникде бузлатама, сора экинчи кюн ишде аны аз-аз иче жубанама. Кесимча, аллергиядан къыйналгъанлагъа былай юйретирге сюеме – онг болгъан къадарда суу боюнуна барыгъыз, анда салкъынды, хауа тазады, ол аурууну ышанларын селейтеди.

Кульчаланы Залина, врач:

- Къызыу кюнледе сууну кёбюрек ичерге керекди, кофеинни бла ичгини уа ахырысы бла да къойсагъыз иги боллукъду. Бу иссилик бютюнда уллайгъанлагъа бла гитчелеге къоркъуулуду. Жарсыугъа, «тепловой удар» болгъаннга биринчи болушлукъ къалай этилгенин кёпле билмейдиле. Ол а бир-бирледе адамны саулугъуна уллу заран салады, ёлюмге окъуна келтиреди. Аны ышанлары: температура терк кётюрюледи, къалтырауукъ басады, кома башланады. Къызыудан адам къарыусуз болгъанын эслеген эсегиз, мычымай, терк медицина болушлукъ этиу службаны чакъырыгъыз. Врачла келгинчиге дери уа, онгсузну салкъын жерге жатдырыгъыз, кийимлерин тешигиз, юсюн жан жаулукъну суу этип ышыгъыз. Алай аны сууукъ суугъа кийирмегиз температураны терк тюрлениую да иги тюйюлдю. Эси аумагъан эсе, суу ичиригиз. Кюн ортада эшикге чыкъмазгъа кюрешигиз.

Чочайланы Мурат, аскерчи:

- Биз къуллукъ этген жерде исси кюнле июньну аллындан башлап, августну ахырына дери созуладыла. Къызыудан айтып-айтмазча жунчуйса. Сибирьден, башха узакъ сууукъ жерледен келген адамла бардыла да, ала бизни хауагъа юйренмегенлери ючюн бютюн бек къыйналадыла. Сагъатла бла построенияла болуучудула, эслери аугъанла да бардыла, алагъа терк болушлукъ этерге тюшеди. Алай аскерчи хар неге да, ол санда кюнню халына да, чыдая билирге, салыннган борчланы чыкъгъан чурумлагъа къарамай тамамларгъа керекди.

Жантудууланы Азамат, къатыш единоборстволадан тренер:

- Биз тургъан залда салкъынды, аны ючюн тышында иссилик бизни артыкъ чырмамайды. Алай бусагъат юйрениу-жарау этиу жыйылыулагъа атланырыкъбыз, кюнню халы тюрленмесе, жарауну бираз селейтирге тюшерикди. Нек дегенде 16 жыллары толмагъан сабийлени иммунитетлери алыкъа алай кючлю тюйюлдю, салкъын кюнледе этгенлерин быллай болумлада къайтаргъан къыйыныракъ келеди.

Жарау этгенде чархха ауурулукъ ёседи, иссиде уа бютюнда. Сора адамны санларында кислород жетишмей башларгъа боллукъду, бу затланы эсге алыргъа тийишлиди. Аны ючюн 2 сагъатны орунуна юйретиуню сагъат бла жарымны ичинде бардырлыкъбыз, упражненияланы да адамны къарыуун аз алгъанларын, бек арытмагъанларын, техниканы айнытханларын сайларыкъбыз. Юйрениулени эрттенликде сагъат алтыда эм ингирде, кюн чёкгенде ётдюрлюкбюз. Ол спортчуланы саулукъларын сакъларгъа, усталыкъларын ёсдюрюрге да болушурукъду.

Гюлюйланы Лейля, экономист:

- Жылны ичинде мен бек сюймеген кезиу – жайды, кюнню бек тийгенин, иссиликни кётюралмайма. Насыпха, ишибизде кондиционер барды да, жунчумайбыз. Кюн къызыуда, онг болуп, эшикге чыкъмазгъа кюрешеме, алай ингирде уа, салкъын болгъанлай, тенглерим бла паркга барып, таза хауада олтурургъа сюйюучюме. Быллай иссиде биргенге шешада сууукъ суу тутсанг, жашил неда тюрлю-тюрлю кырдыкладан этилген чай, айран суусап иче турсанг, эсинг къарыусуз этмез.

Мокъаланы Зарият, студентка:

- Кондиционерле саулукъла заранлыдыла деген оюм жюрюйдю. Алай къызыулукъдан аласыз да сакъланыргъа боллукъду. Терезелеге жалюзи такъсанг, терезелени, эшиклени ачып, хауа айланырча этсенг да, себеп болады. Сууну да асламыракъ ичерге, женгил ашарыкъла бла ауузланыргъа, кёгетлени кёбюрек къошаргъа керекди. Къаллай кийим кийгенинг да магъаналыды, ол юсюнге жабышмай, эркин, жарыкъ тюрсюнлю болургъа, хауа жиберирге керекди. Кюн таякъла башха ётюуден а жаулукъ сакъларыкъды.

Газаланы Казбек, инженер:

- Сууну кёбюрек ичерге, женгилирек кийинирге керекди. Алай сууну орунуна нашала, харбызла, башха кёгетлени кёбюрек ашасанг да игиди, ала суусаплыгъынгы кетергенден тышында, витаминлери да кёпдю, ич органлагъа, бютюнда бюйреклеге хайырлыдыла. Эшикде жумушланы уа тюшге дери неда ингир салкъында этерге керекди. Машинада жюрюгенде кондиционерни неда гитче вентиляторну хайырланыргъа тийишлиди.