Шимал Кавказны регионлары кёп сабийли юйюрле жаны бла биринчилени санындады

Тёрели юйюр байлыкъла бизде къалай сакъланадыла? Ала керекмидиле? Эр киши бла тиширыу бирге юйюр къураугъа бизде къалай къарайдыла? Ма ол соруулагъа жууапла табар мурат бла «Социологическая мастерская Задорина» деген биригиу «Святость материнства» деген битеуроссей программаны тилеги бла 140 россейли шахарда бла элде 1600 адамгъа соруула бардыргъанды. Алагъа жууап бергенлени 62 проценти ала тёрели юйюрле къурап жашагъанларын айтхандыла. ЗАГС-да регистрация этдиргенле 51 процентни, граждан юйюр къурагъанла уа – 12 процентни тутадыла. Адамланы къалгъан 16 проценти уа жангызлай жашаргъа сюедиле.

Эрлери ёлген тиширыула къатынлары ёлген эр кишиледен эсе 5 кереге кёпдюле. Юйюрлери чачылгъанланы араларында 45-ден 54-ге дери жыл сандагъыла асламдыла. Регистрация этдирмей жашагъанла уа 25-34-жыллыкъладыла. Юйюр къурагъанларына шагъатлыкъ къагъытла жарашдыргъанланы арасында уа 35-44-жыллыкъла кёпдюле, бек азы уа – 18-24-жыллыкъла.

55-жылдан абадан адамлада некяхсыз юйюр къурагъанла бек аздыла, ол юйюрлени ала арталлыда жаратмайдыла, аллай юйюрле болуп жашагъанла уа ол ишни жашырынлыкъда тутаргъа кюрешедиле.

Бизни къыралда тиширыуланы хар 12-чиси, эр кишилени уа хар 10-чусу юйюрлеринден айырылгъанладыла.

Сорулгъанланы жууапларына кёре, юйюрлени 30 процентини - биришер, 34 процентини - экишер сабийлери бардыла, 23 проценти уа сабийсиздиле. Кёп сабийли (юч эм андан кёп) юйюрле 10 процентни тутадыла. Бир сабийли юйюрле уллу къуллукъчулада, къолайлы юйюрледе эм Москвада кёбюрек жолугъадыла. Ара шахарыбыз сабийсиз юйюрле жаны бла «алчыланы» араларындады. Кёп сабийли юйюрлени юслеринден айтханда уа, биринчилени араларында Шимал Кавказны регионлары турадыла.

Сабийле нек тапмайсыз, деген соруугъа жууапны баш сылтауу быллайды: «Алыкъа асыры жашма», «Къадарым аллайды» (35-40-жыллыкъла), «Бу жууукъ заманда ол ишни тамамларыкъма» (35-ге дери жыл санда болгъанла). «Алыкъа сабийим болурун сюймейме», - дегенле уа жаланда 1 процентни тутадыла.

Россейлилени ючден экиси жаланда бир кере юйюр къурагъанладыла. Ол а, социологла айтханларыча, юйюр чачылмазлыгъына ышаныулукъ бермейди. Экинчи кере некях этдиргенлени саны кёбейе барады: экинчи, ючюнчю эм андан да кёп юйюр къурагъанла 35-ден абадан жыл санлыланы араларында 25 процентни тутадыла.

Муслийман регионланы араларында къайтарып юйюр къурагъанла 2 кереге аздыла. Москвада уа юйюрню бирден  эсе кёп  кере къурагъанла 1,5 кереге кёпдюле. Юйюрлени ючден бири  бирге жашауну жорукъларын сакъларгъа кюрешедиле: эр ахча мажарады, къатын а от жагъаны сакълайды. Соруулагъа жууап бергенлени жарымындан асламысы уа юйюр жумушланы араларында юлешиуню сайлайды. Юйге ахчаны тиширыу келтире эсе, аны баш иеси сабийлеге къарайды, аш хазырлайды. Бизде алайды деп, сорулгъанланы жаланда 5 проценти айтханды. Тёрели жорукълагъа быллай бузукълукъланы этгенле 45-54-жыллыкъланы араларында тюбейдиле.

Сорулгъанланы 60-90 проценти аламат юйюрге быллайны санайдыла: толу юйюр; таматалагъа намыс-сый берген; эр бла къатын бир бирлери бла регистрация этип жашагъан; эр киши юйюрню хар не бла да жалчытхан,  тиширыу а асламысында юй жумушланы тындыргъан эм сабийлеге къарагъан; 1-2 сабийни ёсдюрген; бир кере некях этдирген; аппалары эм ынналары кеслери башха жашагъан.

Осал юйюрге уа нени санайсыз, деген соруугъа асламысында быллай жууапла берилгендиле: эр киши бла эр киши, тиширыу бла тиширыу бирге къурагъан, эр бла къатын бир бирге кертиликни сакъламагъан; бирден артыкъ эрлери болгъан; кёп къатынлы; сабийле ёсдюрюрге сюймеген.

«Аламат юйюр» дегенни уа сиз къалай ангылайсыз, деген соруу берилгенле былай жууаплагъандыла: 22 проценти сюймеклик бийлик этген, 21 проценти – бир бирни ангылау болгъан, 9 проценти – тюйюшсюз, урушсуз жашау этген, бир процентден азыракълары уа тёзюмлюлюк, тюзлюк жюрюген, бир бирни айтханына къулакъ салгъан, огъурлулукъ, къууанч, адеплилик болгъан.

Статистика шартлагъа кёре, къыралны демография болуму артыкъ аламат тюйюлдю. Сорулгъанланы 14 проценти халкъыбызны саны азая баргъанына жарсыйды, 3 проценти уа ол азайыуну жаратады, 20 проценти уа ол тюрлю ишни бек осалгъа санайды, алай болум иги жанына тюрленир деп сакълайды. Аны ючюн а, аланы оюмларына кёре, наркоманиягъа къажау кюреш бардырыргъа (58%); медицинаны айнытыргъа эм ичгисиз жашау халны бардырыргъа (55%); аурумай ёлгенден, производствода ачыгъандан, палахланы эм аварияланы хаталарындан сакъланыу мадарла этерге (46%); къаратонлулукъдан багъыуну амалларын айнытыргъа (23%); абортланы тыяргъа (14%) керекди.