Билими, жюрегинде Аллахы болгъан муслийманны тюз жолдан тайдыргъан къыйынды

Къабарты-Малкъарда дин билимлери болгъан иймамла жетишемидиле, ала билим къайда аладыла, аны ёсдюрюр онглары бармыды? Республикада  иймам Абу Ханифа атлы Шимал-Кавказ ислам университет къуралгъанлы кёп заман озгъанды, алгъаракълада уа вуз жангы мекямгъа да кёчгенди. Анда окъуу къалай къуралгъаныны юсюнден биз университетни ректору Чочайланы Шарафутдин хажи бла ушакъ этгенбиз.

- Шарафутдин хажи,  эллерибизде окъуулу эфендиле жетишмегенлерини  проблемасы сюзюлгенлей турады.  Алай сиз башчылыкъ этген  университет къуралгъанлы кёп заман озгъанды. Тюрлю-тюрлю жыйылыулада, конференциялада билимли адамларыбыз жокъдула деп тургъанлары кёлюгюзге тиймеймиди?

- Былайда кёлкъалды, ачыуланыу дегенча сезимлеге жер жокъду. Алай нек айтханымы ангылатайым. Биз жангы, битеу керекле бла жалчытылыннган мекямгъа кёчгенли бир ненча жыл озгъанды. Ары дери уа къаллай жерде тургъаныбыз белгилиди. Озгъан ёмюрню 30-чу жылларында ишленнген мекям,  тап халда тутаргъа не бек кюреше эсек да, оюла бара эди. Онгубуз болмай, анда бир жолгъа 44 студентден кёпню окъуталмагъанбыз.  

Алай энди уа хал тюрленнгенди. Кенг мекямгъа кёчгенибиз а жангы лицензия алып, битеу курслада да бирге студентлени санын 120 адамгъа жетдирирге онг береди.   

Бир жанындан анга къууанырчады, алай жашауда болум сёз бла айтханча тынч тюйюлдю. 2005 жылда октябрь айда Нальчикге этилген чабыууллукъдан сора  биз студентлерибизни 60 процентин тас этгенбиз. Угъай, аладан бири да ол къужур ишлеге къатышмагъанды! Алай   ата-аналары   сабийлерин ислам билим алыргъа эркин этмей къойгъандыла.  Андан бери 12 жыл озгъанды, алай жамауатда ол заманда туугъан къоркъуу алыкъа жокъ болмагъанды.

Былайда айтырыгъым,  адамла жангылгъан этедиле. 2005 жылда Нальчикни орамларына къолларына сауутла алып чыкъгъанланы динни    юсюнден ангылаулары жокъ эди. Исламны терен билген адам  элге,  шахаргъа, саулай жамауатха уллу байлыкъды. Ол шериатны жорукъларын, исламны энчиликлерин, анда терроризмге, экстремизмге жер болмагъанын шарт юлгюледе ангылаталлыкъды. Ислам Аллахдан   келген динди – ол алгъын жамауатлагъа берилген эм иги жорукъланы жыйышдыргъанды.  Аны ючюн бир адам да аны терслерге, кирлендирирге эркин тюйюлдю.

Кадрла бла жалчытыу окъургъа келген жаш адамланы хазырлыкъларына кёре да болады. Жарсыугъа, аладан бирлери диплом алгъан угъай, биринчи курсладан окъуна кетип къаладыла. Ала Къуранны окъургъа юйренселе, хар не да тамам болуп къаллыкъ сунадыла. Алай университет программада 34 дерс  барды, ол санда 12 битеулю билим бериу эм 24 дин жаны бла илмуладан. Студентле къадалып кюреширге хазыр тюйюлдюле.

Сёз ючюн, Татарстанда, Дагъыстан, Чечен республикалада   ислам финансла, журналистка жаны бла специалистлени окъуна окъутадыла. Алагъа сейир да уллуду. Бизде уа   8-10 выпускник барды, алай  дипломларына кёре  ишлеп башлагъанла уа андан да аздыла. 23-жыллыкъ жаш адамгъа юйюр къураргъа, кесин, ата-анасын кечиндирирге керекди. Алай иймамны иши анга аллай онгла бермейди. Аны хатасындан бюгюнлюкде эллерибизде жаш иймамланы  саны 25 процентге жетеди. Башхача айтханда, кадрла жетишмегенини баш сылтауу онгла болмагъаны бла байламлыды.

Башха университетледе ислам теологиядан специалистле хазырлайдыла Алай бла студентлеге эки диплом бериледи – бири дин, башхасы уа светский. Ол а школлада светский этикагъа юйретирге эркин этерикди.  

- Элледе дин билимлери болгъан жаш адамлагъа  онгла жокъдула дейсиз. Алай аны бла бирге уа радикал ниетлени жайылыуларыны баш сылтауу билимсизликди дейдиле. Да сора бу болумдан къутулур онг болмаймы къалады?

- Билими, жюрегинде Аллахы болгъан муслийманны тюз жолдан тайдыргъан къыйынды. Къыралда уа радикал ниетлени жайылыуларын тохтатыу жаны бла мадарла толтуруладыла. Ол санда ислам вузла  бирикдиргендиле, билим бериу программа да кючлю болгъанды.    

Хау, выпускниклерибиз барысы да иймамла болуп къалмайдыла, алай ала кеслерини сабийлерин динни жорукъларында ёсдюредиле, ол да бек магъаналыды. Ислам  урларгъа, ётюрюк айтыргъа, аманлыкъ этерге, къужур ишлеге къатышыргъа жарамайды деп юйретеди. Шёндюгю сабийле быллай ниетледе ёсселе,  бир 20-25 жылдан биз таза жамауатда жашарыкъбыз.

- Ислам вузда ишлеген устазланы илму жаны бла ёсерге онглары уа бармыдыла?

- Бизде Сирияда, Ливияда, Сауд Аравияда, Тюркде атлары битеу дуниягъа белгили ислам вузланы тауусхан жашла ишлейдиле. Аладан бирлери Пятигорскда къырал лингвистика университетни бошап, экинчи дипломла да алгъандыла. Ол а светский илмуладан кандидат, доктор диссертацияла жазаргъа, илму жаны бла ёсерге онг береди.

Аны бла бирге уа къыралгъа ислам жаны бла докторла, профессорла да керекдиле. Аны ючюн а  Татарстанда Булгар ислам академия къуралады. Анда уа илму ишлени къорууларгъа, шериат, ислам илмуланы докторлары, профессорла  болургъа битеу амалла бардыла.

- Бирде тыш къыраллада окъугъанла игилик келтирмейдиле дегенни эшитирге тюшеди. Ол тюзмюдю?

- Угъай, анга бизни устазларыбыз да шагъатдыла - аладан бирини да радикал ниетлери жокъду. Республикада уа бек даражалы Аль-Азхар университетни бошагъанла да бардыла,  аладан бири да терс ишге къатышмагъанды.  Бу вузда уа окъургъа бек къыйынды, анда излемле   къатыдыла.  Алагъа тёзалмай, кетип къалгъанла аз тюйюлдюле, алай туугъан журтларына къайтыргъа ашыкъмай, анда  медиреселеге киредиле. Алада уа къаллай билим бере болурла? Артда уа ала бери келип, башхаланы юйретирге кюрешедиле, ма олду бизни баш проблемабыз.

Алай муфтият бек фахмулу, билим алыугъа хунери болгъан жашланы тыш къыраллы  вузлагъа жиберип, окъууларын андан ары бардырыргъа онг береди. Сёз ючюн,  Тюркге бакалавриатха  студентибизни ийгенбиз, аладан бирлери окъууларын бошагъандыла.    

-Ушагъыбызны кезиуюнде сиз ислам жайылгъанына къоркъгъанла бардыла дегенсиз. Алагъа къаллай жууап берлик эдигиз?

-  Билимли адамдан къоркъургъа керекмейди. Жюрегинде Аллахы болгъан муслийман хар атламы ючюн жууаплы болгъанын ангылайды, ол алдамайды, улутха излемейди, законну бузмайды.

Ач адамны аллына  не зат салсанг да, айырмай, къарынын тойдургъунчу ашарыкъды. Окъуу, билим жаны бла ачлыкъны сынагъан да анга ушашды. Аны ючюн аны излемлерин тюз ислам бла толтурургъа керекбиз.