Люба бла сен

   Болгъан иш

Жер юсюнде не кёп адам бар эсе да, эгизлеча, бир бирлерин къатлагъанла тюбей эселе да, жашаулары, къадарлары бир кибик болгъанла уа жокъдула. Хар адам – бир энчи дуния.

– Къайда боллукъбуз – къууанчхамы барлыкъбыз?! Люба ёлгенди да, анда эдик, – дейди келиним, телефон бла жууап эте.

– Къайсы Люба?

– Мухамматны къызы. Устаз. Кёп ауруду. Къыйналды. Аллах жаннет эшиклерин ачсын. Иги адам эди…

Ушакъ нёгерими андан ары айтханы къулагъыма чалынмай, Люба угъай, кёз аллыма дуниядан кёп болмай кетген жашау нёгерим келди. Аланы, Любаны бла аны, араларында къачан эсе да болгъан байламлыкъ мени эсимде, жюрегимде жашап тургъаны баямды. Алай анга сейир этерчамыды?

Ол армиядан къайтып келгенде, Любадан бла андан насыплы болмаз эди. Экисини кёзлеринден тёгюлген къууанч жюрек къаматып, букъдурургъа кюрешип турдула. Жаш шахарда ишге кирди, къыз а школда ишлей эди. Хар шабат кюн жокъласа да Любаны, ыйыкъны ортасында бир сылтау бла элге келмей, не къагъыт жибермей къоймай эди Борис. Кёп бармай, юйюр къураргъа эди муратлары.

Бу шабат кюн да келди Борис элге. Эки келини да, бири – шахарда, бири – элде, башха-башха жашасала да, бюгюн къайын юйлеринде эдиле. Ойнап-кюлюп, бир бирни тансыкълагъандан сора, жыйылып киногъа барыргъа дедиле. Келинле: «Кийим тигиучю Зайнафха да къайтырыкъбыз», – деп, юйден алгъаракъ чыкъдыла, къайын жигитлерин да биргелерине алып.

Тигиучю, къобузчу да Зайнаф бла аны эгечи Мариям келгенлеге жарыкъ тюбедиле. Болсада  эс этген адам  эслерик эди, Зайнаф терезеден жолгъа терк-терк къарагъанын – аны сюйген жашы да бюгюн келлик эди шахардан. Ол анда окъуй эди. Къоншуда жашагъаны себепли, келгенин эслемей а амал жокъ эди. Тамата эгечи тиширыуланы ёнчеулерин ала тургъунчу, Мариям ол ариу жаш бла, Борис бла, чам лакъырда эте, къонакълагъа хант къанга къурады. Ингирде юйге жыйылып, келинле аш-суу къайгъы этгенде, тамата келин:

– Бармагъындан бал тамгъан Зайнау жашчыкъгъа келеме десе, бир да угъай демесин, – деди.

– Люба уа?! – кичи келин не бола тургъанын ангыламады.

– Кет-кет аны, ол уубетни! Сабийледе андан тарыкъмагъан жокъду! Бизге жарашыулу адам керекди. Кёресе, къайын анабыз жангызды, къартды, къарыусузду. Биргесине биз турурбуз дей эсегиз, Аллах-Аллах, ол сизни ишигизди. Мен а, арбазымы, юйюмю къоюп, мында кечинирикме десем, ётюрюк айтырыкъма. Жашчыкъ кичиди юйде, анасына ол къараргъа тийишлиди адет бла, тёре бла да.

– Да, хау, – деп тынгылады гитче келин.

Ол да сюймей эди шахарда ишин къоюп, келип бери, элге, кирип турургъа.

«Эл ауузу – элек» деп бош айта болмазла, олсагъатдан элде «келечиликни» юсюнден хапар жайылды. Аны эшитип, кюйюп къалды Люба, къаралып. Борисден келген къагъытланы, ала терс болгъан кибик, барын жана тургъан отха атды. Ала да, аны жюрегича, жандыла, кюл болдула.

Айхай, ала жанып кетгенликге, сюймеклик ала бла кетерге унамады. Анга от да, окъ да не эталады?! Ол аланы жюреклеринден башха ышыкъ излемей эди.

Бу затланы билмеген жаш къанат битип келсе, къыз аны сёлешдирмеди, къагъытын да алмады, кёзюне къараргъа да сюймеди.

Къайгъы бийлеп, дуниядан кёлю чыгъып тургъан къайынына тамата келин, «Бийни къатыны – бийче» дегенлей, баш иеси бла бирге оноу этди.

– Отоугъа кирип, Любаны угъай, Зайнауну кёргенимде, къачып чыкъгъан эдим артха, – деучю эди Борис.

– Жашчыкъ къачып, шахаргъа кетип къалгъанда, тамата келин бла мен Керим эфендиге барып, ол юйретгенча этген эдик – юйде ашарыкъ тюйюл эди да, бизни бла экиге айланнган Таужанлада къара тауукъ союп, аны ашатып, алай къайтаргъан эдик артха, – деп жарсыучу эди жангыз эгечи артда, ол заманда кёлсюзлюк этгенине жарсый.

Эгечден бек ким кюеди къарындашыны насыпсызлыгъына? Зухура да унутмай эди ол адыргы кюнлени:

 – Айхай, андан сора да не сылтау бла да келмезге кюреше эди, юйден исгилтин болуп къалып. Зайнау да, тиширыу не десенг да жарлыды, тёзе турду. Сабийи болгъандан ары, анга кёзю къарар эсе уа, деп да турдукъ. Болмады. Мариям а, къызы, бек сюеди атасын…

Сюеди, баям. Жашауун башха адам бла байлагъан анасын, баш иесинден айырып, экинчи да атасына къошаргъа кюрешгенди. Жарлы сабий ангыламагъанды аланы къадарлары башха болгъанын.

– Ол а мени терслигим эди – анасын да, къызчыкъны да элтип, Борисни фатарына орнатып кетген эдим. Алданыр деп. Ол а, командировкадан келип, аланы кёргенлей, къызына ариу айтып, бир сылтаула бла чыгъып кетип, къайтмай къалды. Ким биле эди ол заманда жашчыкъ башханы тилей айланнганын. Билгенден сора уа, энди бу гюняхны да этмейик аны юсюнде деп, тынгылап къойдукъ. Андан баргъан эдим кесим, адетни да бузуп, анга тюберге. Была жаратылыргъа керек эдиле да! – деп, кесине тартып, чолпанкёз къызчыкъны къубултду. Сора: – Оу кюнюм, жыгъылады! – деп кесин биринчи атламларын эте башлагъан, къарындашына ушагъан жашчыкъгъа атды.

Сен аны сюйгенинги биле эдим мен. Алай бир заманда да кюйюкленмегенме. Баям, адамлыгъы, тазалыгъы озгъан устазым Любаны кесим да сюйгенден. Эсингдемиди, бек къыйын сагъатынгда, кетеринги аллында:

– Тейри, алыкъа уа мени ахшы умутларым алдадыла, сиз къарыусуз суннганлыкъгъа, – деген эдинг, ойнап. – Мени энтта да сакълап тургъан къызла бардыла!

– Любаны санама! – Нек айтып ийген эдим мен алай? Бюгюн да ангыламайма. – Ол сени къайгъылы тюйюлдю. Аурупду.

– Не болгъанды Любагъа? – деп, бетинг тюрленнген эди.

Мен санга окъуна айтмагъанма тюшюмю: уллу темир жол вокзалда сени ашыра эдим. Поезд кетип, артха бурулсам, Люба бир кассада билет ала тура эди. Нек эсе да эсиме: «Была башха-башха поездлагъа тюшедиле биягъы», – деп келген эди да, бир бек жарсыгъан эдим.  Кёп кере соргъанма санга, биринчи юйюнге кирип, Любадан келген къагъытланы асырап тургъанынгы кёргенимдеден сора, кесинге оноу нек эталмагъан эдинг, нек насыпсыз болдугъуз мынча адам – сен, Люба, Зайнау, къызынг бирча деп.

– Артда ангылагъан эдим, кёп жыл озгъандан сора. «Сен болмасанг, – деген эди Зайнау, ахыр кере тюбегенибизде. Тюбегенибизде дейме да, айырылгъаныбызда, – мен Рамазаннга барлыкъ эдим. Биз бир бирибизни эрттеден сюе эдик. Энтта да сюебиз. Анга эгечин берир ючюн, сени тамата келининг, ол хапарны чыгъарып, ортабызны бузуп, мени ол жаным къыйналып тургъан ауара сагъатымда санга келтирген эди».

Ала барысы да энди андадыла. Мында къалгъаны уа – эки да ариу сюймекликни бла бу жаш адамланы барын да насыпсыз этген къара алдауну юсюнден эсгериудю. Сора кишилик эталмагъан жаш адамлагъа – санга бла Рамазаннга, жангызлыкъны кесине нёгер этген устазым Любагъа, къобузун хаух арбазлада ойнатхан насыпсыз Зайнаугъа – барыгъызгъа да жарсыуум.                     

Мусукаланы Сакинат.
Поделиться: