Вирусну тыярыкъ кюч – вакцинацияды

Пандемия башланнганлай, социал сетьледе  медицинада не билимлери, не сынаулары болмагъан адамла кёп терс затла жазып тургъандыла. Алагъа къулакъ салып, вакцина бла хайырланмай, кёпле ауругъандыла, ёлгенле да аз тюйюлдюле. Алай бусагъатда болум тюрленнгени кимге да баямды: халкъ дарман салгъан пунктлагъа келеди, поликлиникалада бригадала къурап, ишчи коллективлеге  барып, вакцинацияны дайым этедиле.

Нек тюрленнгенди жамауатны дарман салыугъа къарамы? Аны юсюнден баргъанды  сёз бу кюнледе редакцияда къуралгъан  «тёгерек столда».

Тебердиланы Зайнаф, Элбрус  район больницаны баш врачы:
- Пандемия башланнганда, бизни районда бек кёп врачла, медсестрала ауругъан эдиле, мен кесим да аланы араларында. Къалгъанла бизни ючюн ишлеп, къыйналгъандыла. Башымдан сынагъанымы бир адам да кёрмесин, сынамасын. Ол кезиуде  дарман салыу болса эди, арсарсыз этерик эдим. Артда вакцина чыгъады,  врачла, медсестрала, аны хайырлыгъыны юсюнден айтып тургъанлыкъгъа, Интернетде асыры кёп къажау материалла жайылгъандан, бизни эшитирге сюймей эдиле.

Элбрус районда ол заманда кюннге бир-эки адамгъа дарман салынып тургъанды. Ауругъанла уа - кёп. Бусагъатда кюннге жюзден да аслам адам вакцинациядан ётедиле. Нек тюрленнгенди халкъны оюму? Биринчиден, республикада ёлюмлени кёплюгю барыбызны да титиретгенди. Интернетде хапарла - бир, алай таныгъанларынг-билгенлеринг бу кюйсюз вирусдан кюйюп кетгенлерин кёрсенг, сюйсенг-сюймесенг да сагъыш этип башлайса. Экинчиден, биз - врачла, медсестрала, ангылатыу, жарыкъландырыу ишибизни арымай бардыргъанлай тургъанбыз. Хар юйге жетгенбиз, къабарты абадан адамлагъа къабартылы врачланы, таулу юйюрлеге таулуланы жибере эдим, хар бири бла кесини тилинде сёлеширча. Энтта да бардыргъанлай турабыз ол ишни. Битеу халкъгъа да сынау заманды, хар бирибизни жууаплылыгъыбыз адамланы жашаулары, ёлюмлери бла байламлыды.

Элбрус районда дарман салгъанла жыйырма процентден озгъандыла. Хау, ол бир жаны бла аз кёрюнеди, бютюнда Великобританияда, Израильде, Къытайда алтмыш процентден эртте озгъанын эсге алсакъ. Алай биринчи кезиуде  халкъны асламысы дарман салыргъа чыртда унамагъанын эсге алсакъ, ол уллу жетишимибизди. Алгъын вакцинаны юсюнден эшитирге да сюймегенле бюгюнлюкде  кеслери пунктлагъа келедиле. Хар адам да ангылагъанды энди: бизни барыбызны да къорууларыкъ жаланда вакцинады.

Аккыланы Махти, Нальчик шахарны экинчи номерли больницасыны баш врачыны орунбасары, медицина илмуланы кандидаты: 
- Хасанияда госпитальда онбир ай ишлегенме, саусуз солуялмай, кёзюнге къарап, сен а анга болушалмасанг – къаллай къыйын кезиудю ол. Биз, врачла, аны сынагъанбыз. Мен кесим да ауругъанма. Жашаугъа бек акъырын къайтаса. Спортчу жашла тюз больницадан чыкъгъанлай, жараула этип, санларын- чархларын алгъын формагъа терк къайтарыргъа кюреше эдиле. Ол терсди. Сакъларгъа керекди, адамны саны-чархы кеси белги  береди, не затны этерге боллугъун.

Кёпле жюрюрге  окъуна жангыдан юйренедиле, ишге  жолларын  биринчи кере баргъанлай, бир атламны ызындан экинчи этселе, къууана. Ковид борбайын къыркъып къояды адамны. Шаугютюне, сюегине дери жетеди, нерва, жюрек системаланы ояды. Къысха заманны ауругъанлыкъгъа, сау жылны, бир-бирде уа андан да кёп реабилитация керек болады.

Мен ауругъанымдан сора «Ковивак» дарман салдыргъанма кесиме. Ауругъан эсенг, керекмейди вакцина деген хапарла ётюрюкдюле. Керекди! Керти хапар а неди десегиз, барыбызгъа да бир вакцина жарашмайды. Сёз ючюн, аллергия болургъа ёч болгъанлагъа «Эпиваккорона» игирекди, абаданлагъа «Спутник V», жашыракълагъа – «Ковивак». Кесигизни участковый врачыгъызгъа барып соругъуз, сизге къайсы иги боллугъун. Хроникалы аурууларындан тюз шёндю къыйналгъанланы алгъа багъадыла да, игирек болгъанларындан сора саладыла дарман. Ахырысы бла да вакцина этерге жарамагъанла да бардыла. Бу сорууда врачны айтханындан чыгъаргъа жарамайды.

Бизни халкъ кёп къыйынлыкъла кёргенди. Барысындан да, бетин жоймай, намысы-сыйы бла чыкъгъанды, къыйын болумлада тюз оноу этген адамларыбыз болгъандыла, аланы оюмларына къалгъанла тынгылагъандыла, сыйыннгандыла. Бюгюнлюкде да хар адамыбызны сакълайыкъ. Бизни больницабызда врачла барысы да вакцинациядан ётгендиле. Ол Интернетде айтылгъанча, вакцинадан сора, шукур,  ёлгенибиз жокъду. Аны къой да, дармандан сора ауругъаныбыз окъуна болмагъанды. Аны хайырындан больница бюгюнлюкде кереклисича ишлейди, врачла, медсестрала жерлериндедиле. Керексиз хапарлагъа тынгыламагъыз.

Кесигиз сагъыш этигиз. Айныгъан къыраллада халкъны асламысы нек этдиргендиле вакцинация? Бу соруугъа жууап берирге кюрешчигиз. Узакъгъа бармай, Чечен Республиканы алып къарайыкъ. Анда токъсанынчы жыллада баргъан урушланы хатасындан онеки жыл полиомиелитден вакцинация бардырылмагъанды, бюгюнлюкде уа бу къыйын ауруудан къыйналгъан чечен сабийлени саны бек кёпдю. Ким биледи, келлик дуниялада вирусланы хорларча алимле башха амалла къурарла, вакцинала этерге тюшмез.

Илму кючлю затды. Алай бюгюнлюкде башха амал жокъду. Жашау бла ёлюмню араларында жашауну сайлагъан ангыларгъа керекди: жашаугъа жол вакцинацияды. Мен бир жууугъуму, тенгими къоймагъанма дарман салдыртмай. Алагъа къайгъыргъан этеме, жашасала сюеме да, андан.

Бу толкъунда асламысында британлы, индиялы штаммла тюбейдиле, классикалы штамм азыракъды. Бу штаммланы багъыу башха тюрлюдю, не дарман болушса да, протоколгъа аны къошуп, алай къуралгъанды ол. Урушдачады хал. Биз биринчи кере тюбеген, шёндюге дери билинмеген, кёрюнмеген вирусдан азат этерге кюрешебиз саусузланы. Вирусну жайылыуу - ёлюмню жайылыууду, аны тыярыкъ кюч вакцинацияды.

Жарсыугъа, бу толкъунда акъылбалыкъ болмагъан сабийле да больницагъа тюшюп башлагъандыла. Алагъа  биринчи-экинчи толкъунлада да жукъгъан эди вирус, алай ол заманда кеслери да сезмей, женгил халда  озгъанды ауруу. Энди уа больницалагъа тюшедиле. Сабийлеге вакцина алыкъа сынала турады, ол да, сёзсюз, жууукъ заманда чыгъарыкъды. Бир бирибизге кёз-къулакъ болайыкъ бу къыйын кезиуде, болушайыкъ, не болушлукъ керек болса да, бирлигибиз бизни къорууубузду.

Атмырзаланы Тахир хажи:
- Бу сынау кюнледе юйде тилекле окъургъа чакъырама. Шёндюге дери да болгъандыла быллай ишле. Абызыраргъа, къоркъургъа керекмейди. «Къулфууну», «Алхамны» билмегенибиз жокъду, окъугъанлай туругъуз, «Бисмилляхи ррахмани ррахим» деп кёп кере къайтарыгъыз. Барыбыз да Аллахны къолундабыз, аны унутмагъыз, Аллахны къорууун эсинде тутмагъан, унутхан къоркъурукъду, элгенирикди, элгеннгеннге уа ауруу биринчи жабышады. Медицинада  атлары айтылгъан психиатрла бизни акъылыбыз, ниетибиз  бла саулугъубуз байламлы болгъанларын чертип тургъандыла. Ол керти болгъанына жашау кеси шагъатды.

 Жарсыугъа, биринчи-экинчи толкъунлада саусузла ауругъанларын да биле тургъанлай, халкъ жыйылгъан жерлеге барып тургъандыла, вирус аладан башхалагъа жукъгъанды. Жаланда кесибизни юсюбюзден угъай, башхаланы юслеринден да сагъыш этерге юйренейик. Бир бирибизни сакъларгъа, ниетибизни таза тутаргъа чакъырады бизни жаратхан Аллах.

Быллай къыйын кезиуледе адамла намазларын юйде этерге керекдиле, межгитледе аланы атларындан биреулен- экеулен намаз этселе да, тамамды. Жууукъларыгъыз-танышларыгъыз ауушсала да, шёндюгю дунияда телефон бла сёлешип, къайгъы сёз берирге болады, бир элден башха элге къайгъы сёзге бир адам барып къалыргъа болады. Ёлген адам ючюн юйюгюзде тилекле этсегиз, ала къабыл боллукъдула, жашырын тилекни кючю чексизди.

Ийманы кючлю жамауат кесин не палахдан да сакълаяллыкъды. Халкъдан тилеригим: бир биригизге болушугъуз, ашмы-сууму керекди биреуге, эслегиз. Пандемия бошалгъынчы, бирге жыйылгъан тёрени унутугъуз. Кертиди, бизни миллетде бир бирни жокълагъан тёреди. Алай ковидни жаймаз ючюн  тюбешиулени тохтатайыкъ. 

Аллах айтса, пандемия да бошалыр, башхала бошалгъанча. Алай мындан адамларыбызны азыракъ тас этип чыгъайыкъ. Хар ковидден ёлгенибиз жюрегибизге жара болады. Алай болмаз ючюн, врачланы айтханларына сыйынайыкъ, тилекле этип жашайыкъ,  бир бирни жокълагъан, къууанчларыбызгъа, бушууларыбызгъа бирге жыйылгъан тёрелерибизни пандемияны кезиуюнде унутайыкъ. Хар адамыбыз да багъалыды бизге. 

Байсыланы Марзият.
Поделиться: