Къыралны оноучусуну буйрукъларыны чеклеринде хазырланнган законла ишлеп башлагъандыла

 Жайда къыралда социал магъаналы, экономика, эл мюлк бла байламлы эм кёп башха законла ишлеп башлагъандыла. Материалда аланы бир кесеги бла шагъырей этерге сюебиз.

Къырал марка             

 1 июньдан жарыкъландырыуну юсюнден закон ишлеп башлагъанды. Документде аны бла кюреширге ким эркин болгъаны тохташдырылады. Къажаулукъну, кёрюп болмаулукъну жайгъанлагъа, Конституциягъа къажау жумушлагъа чакъыргъанлагъа аны бла кюреширге чекле салыннгандыла. Жарыкъландырыу ишни бардырыуну, низамыны эмда анга контрольну жорукъларын Правительство тохташдырлыкъды.

Бишлакъгъа бла мороженыйге борчлу халда къырал марка салынып башлагъанды. 1 сентябрьден а быллай белги башха сют товарлагъа да жабышдырыллыкъды, аланы ашаргъа-ичерге жараулу болжал 40 кюнден кёп эсе.

5 июньдан 31 августха дери гречканы тыш къыраллагъа сатаргъа чек салыннганды. Ол а къыралны кесини кереклерин жалчытыр, анга багъаланы ёсюуюн тохтатыр мурат бла кийирилгенди.

Инсанлагъа  ангылатыргъа керекди

Энди инсанлагъа «ипотека каникулла» нек берилмегенлери ачыкъ этилирге керекди. Законну авторларыны акъылына кёре, алай бла инсаннга быллай эркинликни бир тюрлю сылтаусуз бермей къойгъан кезиулени азатыргъа онг боллукъду. Аны бла бирге уа банклагъа борчну реструктуризациясы жаны бла программаларын къоймай алдыргъанны тохтатыргъа болушурукъду. Ала уа инсанлагъа   файдалы тюйюлдюле.

Эсигизге салайыкъ, «ипотека каникулланы» кийириу РФ-ни Президентини башламчылыгъыды. Закон къыйын жашау болумгъа тюшген инсанланы эркинликлерин сакълаугъа бурулупду.   

21 июньдан китап эсгертмелени эсепге салыуну низамы алышыннганды. 18 ёмюрге дери къол бла жазылгъан, дагъыда 1830 жылгъа дери басмадан чыкъгъан   битеу  китапла да эсгертмелеге саналадыла. Дагъыда   илму, тарых, культура, илму магъаналары болгъан башха китапла, документле да бу тизгиннге кийирилликдиле.

Бал чибинчиликге къырал себепликни мадарлары кийириледиле.  Законда дагъыда  жалгъан продукцияны чыгъарыугъа къажау мадарла да белгиленипдиле. Бал чибинлени эл мюлкде хайырланылгъан уулу затладан сакълауну мадарлары да бардыла. Энди эл мюлк предприятияла ууну, семиртгичлени къуярдан юч кюн алгъа 7 километрни тийресинде элледе жашагъанлагъа аны юсюнден белгили этерге борчлудула.

 Эсирген водитель

Эсирип жолгъа чыкъгъан водительлени жууапха тартыу да къатыланнганды. Анга кёре, бир кере административ жууапха тартылып, къайтарып руль артына ичип олтургъан инсанны эркинлиги юч жылгъа сыйырылыргъа боллукъду. Бюгюнлюкде ишлеген законда ол болжал эки жылгъа жетеди.

Дагъыда тазир кёбейтилликди. Алгъын аны ёлчеми 200-300 минг сом болгъанды, энди законну авторлары аны 300-500 минг сомгъа дери кёбейтирге кереклисин айтадыла. Быллай бузукълукъ ючюн  борчлу халда хакъыз ишлеге тартыргъа боллукъду сюд. Алай тюзетиуледе бу жорукъ жокъду.

- Эсирип жолгъа чыкъгъан водительлени хатасындан адамла ачыгъан кезиуле бардыла. Алай жууапха тартылып, ол къайтарып кеф болуп руль артына олтурады. Быллай жууапсыз инсанланы тыяр мурат бла тазир 500 минг сомгъа дери кёбейтиледи, уголовный жууаплылыкъ да къатыланады. Битеу бу мадарла аварияланы азайтыргъа себеплик этерле деп ышанабыз,-дегенди Къырал Думаны башчысы Вячеслав Володин законну проектин сюзе.

Кертиси  да бу жангычылыкъ магъаналыды. Сёзлерибизге шагъатда КъМР-де УГИБДД-ны шартларын белгили этерге сюебиз. Ведомствону сайтында басмаланнганыча, жылны аллындан бери юч мингден аслам водительге эсирип болгъанларына ишекликде транспортну жюрютюрге чек салыннганды.

Къыралавтоинспекторла бу кюнледе алты сагъатны ичинде бардырылгъан рейдни кезиуюнде 11 кеф  водительни   тохтатхандыла жолда. Ол санда аладан бири бузукълукъну къайтарып этгенди, энди ол уголовный жууапха тартыллыкъды.  

Болсада энди   ичип  жолгъа чыгъаргъан  «жигитле» 500 минг сомсуз къаллыкъдыла. Ким биледи,  миллионну жарымы аланы эслерин жыяр эсе уа.

Сабийлеге  тёлеуле

1 июльдан РФ-ни Президентини Посланиясына кёре жарашдырылгъан законла  кючюне киредиле. Сёз сабийлеге социал тёлеулени юсюнден барады. Алай бла сабийден ауругъан тиширыулагъа, ала саулукъ сакълау учрежденияда ал кюнледе эсепге турсала, тёлеуле бир керени орунуна хар айдан этилликдиле. Ахча къыйын жашау болумгъа тюшгенлеге бериледи.

Сабийни (8 жылдан 17 жылгъа дери) кеси ёсдюрген анагъа неда атагъа да этилликди къырал  себеплик. 

РФ-ни Къырал Думасыны депутатлары сабийлери болгъан юйюрлеге адрес болушлукъ этиу жаны бла законну къабыл кёргендиле. Сёз сабийден ауругъан тиширыулагъа (эсепге ал кезиуде тургъанда), толу болмагъан юйюрледе ёсген сабийлеге (8 жылдан 16 жылгъа дери), ауругъан сабийге къарап, болжаллы халда ишлемегенлеге пособияланы юслеринден барады. Битеу бу жумушла РФ-ни президентини Посланиясында белгиленнгендиле.  

Алай бла сабийден ауругъан тиширыугъа, ол эсепге ал кезиуде тургъан эсе, пособие жашау этерге жетерик ахчаны эм аз ёлчемини жартысы тенгли боллукъду. Кеси да быйыл 1 июльдан тёленип башлагъанды. Къырал Думаны башчысы Вячеслав Володин ангылатханыча, тёлеуле юйюрню файдалары регионда жашау этерге жетерик ахчаны эм аз ёлчеминден кёп болмаса берилликдиле.

Толу болмагъан юйюрледе ёсген сабийлеге (8 жылдан 16 жылгъа дери)   да къырал болушлукъ этилликди. Ол регионда сабийлеге жашау этерге жетерик ахчаны эм аз ёлчемини жартысы тенгли боллукъду. Ёлчем кёбейтилгени бла бирге пособие да ёсеригин айтырчады. Бу болушлукъну да юйюрню къолайлыгъына кёре тёлерикдиле. Толу болмагъан юйюрде сабийле эки эм андан кёп эселе, ахча хар бирине да берилликди.

 Сабий ауруса (7 жылгъа дери бала), анга къарагъан атагъа, анагъа больничный айлыгъы тенгли бир тёленирикди (стажгъа къарамай). Бу мадар бек алгъа жаш юйюрлеге уллу болушурукъду, деп белгилегендли Вячеслав Володин.