Насып ючюн

поэма

Ахыры. Аллы  2 июльда басмаланнганды.

Сынау  

Айны къызы, Кюнню къызы – кеси

Кимден да акъыллы ариу, эсли.

Тенгиз Тейри аны урлап кетип,

Айны, Кюнню бирге мудах этип,

 

Жашай турду адамладан узакъ,

Айрыкамы болуп анга тузакъ,

Алтын чачларын Суу ана тарай,

Аманатха къарагъанлай, къарай.

 

Сатанайны  умутлары – узакъ.

Зиндан деген да не анга, тузакъ?!

Желмаууздан, Алмостудан къачып,

Келгенди нарт элге эшик ачып.

 

Аны кёрюп, тилсиз болгъан нартла,

Бирден сюйюп, этгендиле антла.

Ёрюзмекни жолун жарытханлай

Турлукъду ол узакъ элде алай.

 

Барлыкъды ол кече къарангыда,

Адет ташлап, шайтан тойларына,

Ёрюзмегин излей, сора, сурай,

Сюйгенине деп арбасын къурай.

 

Алып чыгъар аны тойдан кеси,

Шайтанладан онглу болуп эси.

Ёрюзмеги ичип, тепсеп, арып,

Турады шош, сабий кибик, къалкъып.

 

Жулдуз жолну баргъанды ол эртте,

Сени ючюн деп, жигитлик эте.

Жулдуз жолу – эрле жолу, сынау,

Аны жыры, сыры, кюйю да сау!

 

Къачны жыры

Къонакъ кибик, сабырды шош ингир.

Жашау дегенинг -  тёгерек дингил,

Кюйген кюзню мудах ауазында

Кетген жазла сары  кюй жаздыла.

 

Къачны жыры сары акътерекге

Тыншчыкъ тийди, аны сабыр эте,

Жангыз адам жашап тургъан юйню

Терезесин сары этип, кюйдю.

 

Жангыз адам, къарай сары жолгъа,

Тансыкълыгъы эсгериуюн оза,

Къанкъаз къанатындан этип къалам,

Жазады акъ къагъытда акъ салам.

 

Назму жазып, ариу сёзюн айтып,

Жанын анга аякъ тюпге атып,

Ариу сюйдю, алай ариу сюйдю –

Кюзню биргесине болуп кюйдю.

 

Орус закий: «Наталья!» - дегенде,

Кюнден толуп къалгъанча эринле,

Алай ариу, алай татлы айтды,

Жаным аны эшитип турур къайтып.

 

Натальясы  патчах байрамында

Буюкъмайын дуния къарамындан,

Тепсейди вальс, ариу, женгил уча,

Патчах кеси анга къучакъ ача.

 

Ёлдю закий, учхан окъну тыйды,

(Жаным анга къалай этмез сыйыт?!)

Кюню батды. Сюймеклиги къалды, -

Жашайды ол къучагъында тангны.

 

Аулакъланы жели

Кюзню тангы сейирди, тасхалы,

Туман басып, нени да чарс алды.

Киши жери – Ата ташы тюйюл.

Анда сансыз бир кёп адам кюйдю.

 

Жомакъ этип сюйгенини атын,

Айтады шош миллетими къарты.

Анда – къыргъыз аулакъланы жели,

Анда – къазах жамауатны эли.

 

Таурух болуп жашау кюйю анда,

Туруп турур, тохтамай айтыла.

Макъам салып таулу ана сёзге,

Келгенди ол бизни биргебизге.

 

Сюе эди. Ажашдырды къадар. –

Умутчуну аныча ким алдар?! –

Аулакъ жели санайды къабырла.

О, ненча жан абындыла анда?!

 

Къачны жыры ингир жарыгъында

Келеди шош, чарсдан тарыгъыргъа,

Таурух болуп къалыр ючюн мында,

Жутулмайын кече къарангыда.

 

Этген кюйю – аны да жол ызы, -

Батады кюн, тауну эте къызыл.

Къачда кюйдю сюйгеними жаны,

Къачхы жыр, айт тасхаларын аны.

 

Къачхы жыр айт, сюймеклиги къайда? –

Насып ючюн келгенди ол жолла,

Анга атап, тагъама мен дууа,

Сёзюм - окъну, окъ - сёзюмю къууа.

 

Таурух болуп

«Къызла кюйген» къаяланы кёрдюм.

Ала бла бирге барып, ёлдюм…

Сынла болуп къалгъандыла ала 

Къурум басхан къая ыранлада -

 

Келесе деп, жолгъа къарагъанла,

Мени кибик, санга таралгъанла,

Кюйле этип, жырла жырлагъанла –

Ма аллай сейирлик таулу къызла.

 

Таурух этип, жомакъ этип, айтды

Ала этген жигитликни халкъым:

Келген душман малтар деп умутну, 

Чегем тарын саулайда улутуп,

 

Отха кирип къалгъандыла ала –

Сюйгенлерин сакълап тургъан жанла…

Жети жолну баргъан жети атлы,

Аны эшитип, болгъандыла къаты.

 

Узакъ жолну жети ызлыгъында

Антла этип сюйген къызларына,

Барадыла жети жигит  улан,

Жети элде, жети жерде туугъан.

 

Жети батыр чыкъгъандыла жолгъа,

Терслик кючюн къууа, жете, жыгъа,

Барадыла, чачадыла чарсны…

Мени жаным да биргенге барсын!

 

«Къызла кюйген»  таула бети – къара,

Чегем тарын мудах этген жара!..

Сакълап турады таулада бир къыз,

Жулдуз учар да, кёргюзтюр деп ыз.

 

Тепсеу

Эрийди кюн кюзню къучагъында,

Къулакъ сала жерни ушагъына.

Эрийди ол, болалмайын азат:

Жерде бир кёп сынай тургъан азап!

 

Андан къарап, кёре болур гюлню,

Къызыл гюлню ариу Кармен юздю.

Аны тюйреп бурма чачларына,

Тепсейди ол майдан ортасында.

 

Тепсейди ол, кюнню кёзю жетип,

Аны ариу, женгил, жарыкъ этип.

Тепсейди ол, къызыл къанатлылай,

Къанат алып, кёкге атларыкълай.

 

Хозе жетип, чыгъаргъанда бичакъ,

Тохтап къалгъан суннган эдим ол чакъ…

Ёмюрлени теренине кирип,

Жарты къалгъан тепсеуюнде эрип,

 

Кетдими къыз? Угъай, угъай! Тохтап

Къалалмайын, ол майданны жокълап,

Бата тургъан кюнню биргесине

Тепсейди ол эски тёресинде.

 

Аны ауанасы къалды анда.

Учады ол аяз  къанатында.

«Кармен! Кармен!» - деп ол солдат жашны

Къазауаты жара жерни, ташны.

 

Тепсейди ол, эски майданында,

Къоркъуу, бушуу да жокъ болуп анга.

Тепсейди ол, тюше туруп кече,

Жети да жол айырылгъан чекде.

 

Гюллю эрттен

Жулдуз кёкде кёрюрме деп бир ыз,

Сакълап турады таулада бир къыз.

Аны жыры – терек шууулдауу,

Санга – тилек, къадарына – дауу.

 

Жети  жолдан бирин сайлап алгъан,

Жюрегиме тансыкъ отун салгъан

Сени онглу, мени жазыкъ сунуп,

Барады ай, булутлагъа бугъуп.

 

Тюзюн билсе, сейир этерми ол?! –

Сени алып, элтип баргъан бу жол

Мени ючюн жети айырылып,

Жаннет эшик бери къайырылып,

 

Уллу кёкде жети жулдуз жанып,

Жети сюйген жети ийнар тагъып,

Баргъанларын билсе эрлик жолда,

Ызларындан жилтин ызла къоя?!

 

Гюржю къыралында юйюн сатып,

Суратларын базарлагъа атып,

Нико алай ариу сюйдю мени,

Гюллю этип жарыкъ  эрттеними.

 

Анга атап, мен жырладым жырла,

Суратчыны къууандыра ала,

Эбизе тилде, эски ана тилде,

Жюзюм чагъыр суулай тёгюлгенде.

 

Жырла айтып, аны кёзлеринде

Болгъан отну салдым сёзлериме…

Андан бери саулай ёмюр батды,

Манга гюлден толу эрттен атды.

 

Мени ючюн

Къадар нечик уллу саугъа этди –

Мени сюйюп, Одиссейим кетди

Колхидагъа - узакъ айрыкамгъа,

Сюймеклиги къанат болуп анга.

 

Тенгиз бети – чарсны туманында.

Алай эди: мени тырманымда

Алгъыш сёзюм, тилек сёзюм – аслам,

Андан кетдинг, артха къарай, баям.

 

Таукел эдинг. Таукеллигинг алып,

Ийман салып, сабыр эди жаным.

Санай эди агъачлада кукук,

Бура эдим тобугъумда урчукъ.

 

Урчукъ буруп, алай сакълап турдум,

Сени бла мени эди журтум.

Сени юйюнг, мени юйюм да – ол.

Чыгъар, чыгъар санга бери бир жол!

 

Тилек этип, къарай эдим кёкге, -

Анда асыу тапхандыла кёпле.

Манга къарап, тенгиз кючсюннгенде,

Уруш эте болгъандыла эрле.

 

Мени ючюн Колхидагъа жетип,

Алтын жюнню манга саугъа этип,

Одиссейим узакъ жолла келди.

Аны жаны алай ётгюр эди!

 

Ёмюр ётюп, келген кибик, алай

Келген эди, жулдуз жолну ызлай.

Эшгенме мен Одиссейге кёлек,

Чыгым  алгъыш болуп, чыгым - тилек.

 

Аллынга къарай

«Къайтырса сен, мени излеп, жокълап,

Турурма мен, сени сакълап-сакълап, -

Дедим бирде, - сакълайдыла насып

Жерде кёпле. Насыб а ажашып…»

 

Ахыратха келген эди Орфей,

Келген эди, мени сора, излей.

Аны булбул кибикди ауазы

Мени ол уятды да, аяздым!

 

Ёлю жукъу басып тургъанында,

Дунияны жети къатысында.

Татлы ауаз айта эди манга:

«Къоймам сени, - деп, - жаным, мен мында!»

 

Сермеп алып,  къысды жюрегине,

Ийнандыра къалай сюйгенине.

Къалкъый эдим аны къучагъында,

Жаным кирип татлы ушагъына.

 

Орфей мени алай сюйгенине,

Мени ючюн алай кюйгенине,

Манга атап, жырла такъгъанына

Сейир этип тургъандыла ала –

 

Мени, элтип, ары атхан жанла,

Тансыкълыгъым ёлюр ючюн анда.

Манга ариу айтханында Орфей,

Мен кёз ачдым, аны (аны!) излей!..

 

«Кёпню билген, кёпню кёрген дуния

Сени, мени да журт этер, уя», -

Деп, ийнанып, къарайма аллынга,

Жулдуз жолну баргъан къадарынгда.

 

Желни къанатында

Кюйле этип, кёкню сарнатханла,

Жылла угъай, ёмюр санатханла,

Къая жухдан суугъа секиргенле,

Сизни ючюн чыкъгъандыла эрле,

 

Нартла кибик, алай сыналыргъа,

Ташны сыгъып, сютюн чыгъарыргъа,

Махтау алып келликдиле ала,

Сиз аланы сакълап тургъан чакъда.

 

Къарайсыз сиз узакъ ёмюрледен,

Таурух болуп керти сюйгенлеге.

Сизни кибик алай кюйгенлеге,

Эшиклерин желле тюйгенлеге.

 

Къара ташда жиляйды Гошаях,

Желле тасхаларын элте узакъ.

Жиляйды шош ингир къучагъында,

Бахсан сууу кире ушагъына…

 

Хыйны этип сюйгенине, бийче

Кюледи шош, къызыл  чагъыр иче.

Къаншаубийни эси кетип, анда

Турады ол – уллу Къабартыда.

 

Аны алай эсиргени кетсе,

Сени барынг акъылына жетсе,

Таугъа, тюзге да эшитдирип жиляр,

Кеси кесин сенден да бек къыйнар.

 

Къара чачынг, желни биргесине

Бара-барып, келип анга тийсе,

Ахы кетип, уянырыкъ болур…

Аны сени тилеклеринг къорур.

 

Жаяу жолчукъ

Тюшюм – ёмюрлени такъыйкъасы.

(Аллах игиликге жораласын.)

Сени кёрюп, къууаннганым анда

Тёлеу болуп тюшдю, уяннганда.

 

Тейри къылыч жатхан кибик, анда

Тюрлю-тюрлю бояу алып таула,

Къая жухда кюнню кёзю къалкъып,

Жаным алгъыш, тилек этип, айтып.

 

Анда – сени ариу ышаргъанынг,

Ата ташха, манга ышаннганынг,

Насып ючюн узакъ жол келгенинг,

Манга жарсыу, къууанч да бергенинг.

 

Анда ёсген гюлле – мындан таза,

Бояуларын насып кеси жаза,

Кёксюл гелеу, тенгиз толкъунунлай,

Кесин ары-бери да ургъанлай.

 

Атанг чалгъан дуруланы чыкъдынг,

Бара эдинг, минчакъ эте чыкны.

Мында жашап тургъан бабанг эртте

Жаяу жолчукъ къойгъан эди, кете.

 

(Насып излей болур эди анда –

Жулдузлагъа, айгъа да жууукъда…)

Сени кёрюп, къууаннганда шаудан,

Кюнню кёзю жарый эди тауда.

 

Ананг этген тилеклени къатлай,

Булутланы ызларындан атлай,

Барама мен. Жюрегимде – тасха:

Къайтып келлик болурмуса артха?

 

Кечге къалсанг

Эрле сюйген, эрле кюйген – тюзлюк.

Сени ючюн мен, жанымдан юзюп,

Этер эдим юлюш жерге, кёкге! –

Манга сейир этедиле кёпле.

 

Кёзден кетген кёлден кетген сунуп,

Къарама сен узакъ кёкден, бугъуп.

Сюймекликге керекмейди алдау:

Мени жырым, сырым, кюйюм  да – сау!

 

Кюледи кюн сени кёзлерингде,

Сыйынмайын айтхан сёзлеринге.

Сурат этип алалмадым аны, –

Тангдан тангнга бола эди жангы.

 

Ачхан эди чыкълы жолну Адам,

Керек болур артда да деп, баям.

Эки жаны – гюлден толу тала,

Жауун кюнню биргесине бара,

 

Тейри къылыч тартхан эдинг анда,

Кёргюзтюрге айтып артда манга.

Аны излеп, къарайма талагъа

Бата баргъан кюнню жарыгъында.

 

Гюлле жыйып, эшер эдим мен  таж,

Аны кёрюп, чачакъ болур бу чарс,

Майдан сайлап, этер эдим мен той,

Мени тепсеп, жырлап кюймеге къой…

 

Кечге къалсанг, ахыратдан чыгъар.

Сенсиз болуп, уллу дуниям да - тар.

Сюйюп салгъанма атынгы кюйге,

Сени кимден да бек къаты сюе.

Поделиться: