«Жаланда жигерлик бла табаргъа боллукъду сый-намыс эмда къолайлыкъ»

Социалист Урунууну Жигити Моллаланы Якубну жашы Шарафутдинни жыл саны   90 -дан иги да атлагъанды. Анга да къарамай, акъсакъал тириди. Айтхан акъыллы сёзлерине адамланы тынгылата биледи. Республикада мен билген адам болуп, аны юсюнден ахшы сёз айтмагъанны, анга бийик багъа бичмегенни кёрмегенме. Анга къыралны, республиканы  да оноучулары да не заманда да уллу хурмет этип келедиле. 

Къабарты-Малкъарны Баш Советини депутатына айырылгъанды, партияны съездине кёп кере делегат болгъанды, кёп жылланы Коммунист партияны Къабарты-Малкъар обкомуну  члени болуп тургъанды. Къабарты-Малкъар Республиканы Сыйлы грамотасы, Халкъланы шуёхлукъларыны ордени,  «Шахтёрская слава» белги бла да  саугъаланнганды.

Шарафутдинни мен да эрттеден  таныйма. Не заманда да тизгинли, субай.  Чынтты эр кишича, ауазын  кётюрмей, сабыр сёлешип ангылатады айтырыгъын. Ма бюгюнлюкде да, жыл саны келгенине да къарамай,  тириди, жамауат ишден айырылмайды. Аны республикада бардырылгъан къаллай байрамлада, жыйылыулада да кёрюрге боллукъду. Биз аны Хасанияда юйюнде тюбешип, жашау эмда урунуу жолуну юсюнден ушакъ этгенбиз.

-Шарафутдин,  биз, хасаниячыла да, элибизде сенича адам  жашагъаны бла ёхтемленебиз,  ма былай аягъы юсюнгде, сюйген ахлуларынгы  арасында энтта да кёп жылланы жаша дейбиз. Ушагъыбызны уа тёрели соруудан башлайым, сени махтаулу урунуу жолунг къалай башланнганды?

-Бизни юйюрде сегиз сабий болгъанды. Менден тамата эки жаш Уллу Ата журт урушха кетип, анда жоюлгъандыла. Манга уа 12 жыл да толмагъан эди. Алай мен уллула бла бирге сабанчы бригадада ишлегенме. Кёп да бармай бизни  кёчюредиле да, Алма-Атагъа тюшебиз. Анда да ГЭС-ни каскадыны къурулушунда уруннганма. Юйдегили да анда болгъанма.

 1956 жылда уа бери кёчюп келебиз да, Быллымгъа барып, «Местпром» рудникде ишге тохтайма. Магъаданчылагъа юйле сюегенбиз. Бир кесекден а Тырныауузну вольфрам-молибден комбинатына кёчгенме. 

-Сени бла тюбеширни аллында жашау, урунуу жолунгу юсюнден шартла бла шагъырей бола, 1969 жылда сен  Амшоковну бригадасыны къауумунда да  битеуроссей рекорд тохташдырыугъа къатышханынгы юсюнден окъугъанма.

-Хау, болгъанды алай да.  Ол заманда тауну башындан энишге тешиу жаны бла рекорд тохташдыргъан эдик. Ким да ишлеген жеринде айыпсыз болургъа керекди. Мен ол жорукъгъа не заманда да кертичи болгъанма.  Шахтачыны иши тынчды деп бир адам да айталлыкъ тюйюлдю. Бизге уа къаяланы тешерге тюшгенди.  1970 жылда уа кесим бригаданы башчысы болуп тургъанлай, Ленин туугъанлы 100-жыллыкъ юбилейине кесибизге жангы борч алабыз: 31 кюнню ичинде 750 километрни ётерге. Ол а къыралда рекордха саналгъан ёлчемден 148 метрге асламды. Биз а, къаяланы тешип, 766 метрни ётгенбиз.

1971 жылны 30 мартында  манга Социалист Урунууну Жигити деген сыйлы атны, Ленинни орденин эмда «Серп и Молот» алтын жулдузну берген эдиле, бригадада ишлеген башхала да тюрлю-тюрлю къырал саугъалагъа тийишли болгъан эдиле.

-Комбинатда кёп жылланы ишлегенсе, энди ол жокъну орунундады, сен оюм этгенден, аны аягъы юсюне этер онг бармыды?

-Биз 90 километр теренликде,  кёнделен шахталада ишлегенбиз. Жер тюбюнде юч километрге электричка жюрюгенди.  Комбинатда беш мингден артыкъ адам уруннганды. Бир жол республиканы алгъыннгы башчысы Тимбора Мальбахов бла Шимал Осетияда бир жыйылыугъа барабыз. Анда сёлеше, ол Тырныаууздагъы вольфрам-молибден комбинат республиканы  бюджетини 70 процентин толтурады  деген эди.

Ма аллай предприятияны  чачылгъаны бек жарсыулуду. Аны жангыдан ишлетип башлар ючюн  энди уллу кюч, ырысхы да  керек боллукъду.  Аягъы юсюне этилсе уа, бек иги боллукъ эди, нек дегенде  битеу дунияда да бизни магъаданыбызгъа жетген жокъду. Аны ташы темирден да бекди. 22- миллиметрлик темир жипни женгил кеседи. 

-Шахтада жыйырма жылдан артыкъ уруннганса. Аллай бир заманны ичинде ишлерге эркинлик бармыды?

-Шахтада ишлеген тынч болмагъанын ким да биледи. Саулукъгъа бек хаталы болгъандан сора да, кёпле ачыгъандыла, жарсыугъа, ажымлы ёлгенле да болгъандыла. Манга да правительствода окъуна   жер тюбюнде ишлегенинг боллукъду, энди къой аны деген эдиле. Мен а унамагъанма.

-Солургъа чыкъгъандан сора да бош турмагъанынгы билеме.        

-Республиканы ветеран организациясында ишими кёп  жылланы  бардырама. Сёзюбюз, кесибизни жюрютгенибиз бла ёсюп келген тёлюню бир затха юйретала эсек, ишибиз зыраф тюйюлдю деп  алай санайма.

-Шарафутдин, юйюрюгюзню юсюнден да айтсагъыз эди.

-Айтханымча,1954 жылда Къазахстанда Гюлюйланы Баблина бла бир юйюр къурайбыз. Ма биз бирге жашагъанлы быйыл ноябрьде  65 жыл толлукъду.  Тёрт сабий ёсдюргенбиз – юч жаш бла бир къыз. Ала, туудукъла, аладан туугъанла да бетими жерге къаратмагъандыла, хар бири да ишлеп, кеси къыйынлары бла  башларын тутадыла.

-Къазахстанны  алгъыннгы Президенти Нурсултан Назарбаев бла да  шуёхлукъ жюрютгенсе деп эшитгенме.

-Ол мени кичи къарындашым бла бирге окъугъанды. Къазахстанда бир жерде жашагъанбыз. Аны атасыча адам дунияны башына жаратылмагъанды. Ол таулулагъа бек иги болгъанды.  1979 жылда  къарындашым да, мен да  Алма-Атагъа барабыз.  Нурсултан бла тюбешмей кетмейбиз деп, ишлеген жерине къайтабыз. Ол заманда ол Къазахстанны промышленностуну министри эди. Жарсыугъа, Шимал Къазахстаннга кетгени себепли тюбешалмадыкъ.

Биз аны атасыны бизге этген игиликлерини юсюнден   «Къазахстанская правда» газетлерине да жазгъанбыз. Редакциядан а, аны унутмай тургъаныгъыз ючюн сау болугъуз деп, письмо жибергендиле. Социалист Урунууну Жигити Жангоразланы Ибрагим Къазахстанда тургъанын билесиз. Аны бла биз жууукъ юлюшлебиз. Аны юсю бла  Нурсултан бла байламлыкъ да жюрютебиз.

 Дагъыда айтырыгъым, Назарбаев саулукъдан анда жашагъан  бир журтлуларыбыз бир тюрлю тюзсюзлюк сынарыкъ тюйюлдюле. Мен аны билип айтама. Мени жарсытхан неди десегиз, жерлешлерибиз анда не иги жашай эселе да, ишлери, журтлары да бар эсе да, ала ол миллетлени араларында тас болуп къалыргъа къоркъуу уллуду.

-Иш дегенлей, бюгюнлюкде  жашау этген къыйынды, кёпле иш тапмай, башха шахарлагъа кетедиле, тюз жолдан тайгъанла да бардыла. Бу болумгъа сен къалай ккъарайса?

-Хау, бизде ол жарсыу барды. Алай кёпле  къара ишде урунургъа  кюсемейдиле. Сёз ючюн, элде мал тутхан угъай да, тауукъ тутханла окъуна  аздыла.  Хасанияда, мен билип, алгъын юч ферма болгъанды, энди уа  бири да жокъду. Ма ол затлагъа эс бурургъа керекди. Жаланда жигерлик бла  табаргъа боллукъду сый-намыс эмда къолайлыкъ.