«Миллетими сорсала, таукел таулума дейме, сабийле да алай жазыладыла»

Таллинде орус театрны артисти, анда  «Русское радиону» журналисти, актёр усталыкъ жаны бла аспирант  Кючмезланы Мурадинни жашы Александр, 2019 жылда   Къабарты-Малкъаргъа келип, ыннасы  Биттирланы Залийхатны, ата эгечлери Лейляны бла Люданы жокълагъанды, аладан туугъанла, башха жууукъла бла да танышханды.

Александр 1981 жылда 3 декабрьде Нарва шахарда туугъанды. Школну да анда  иги белгилеге бошап чыкъгъанды. 2006 жылда  МХАТ-ны студия-школун тауусханды. И.Я.Золотовицкийде бла С.И.Земцовда окъугъанды. МХАТ-да юйреннген заманында Олег Табаковну театрында тюрлю-тюрлю спектакльледе, фильмледе да ойнагъанды.

Андан сора уа Новосибирскни театрында, ызы бла  Эстонияны орус театрында къуллукъ этип башлагъанды. Дагъыда жаш кёп эстонлу эм тыш къыраллы фильмледе актёрланы орус тилде сёлешдиреди.

Александрны атасы ауушханлы онбеш  жылдан атлагъанды. Жашны гитче заманында Нарвагъа барып, атасыны анасы, эгечи да кёрюп, саугъала да элтип кетген эдиле. Совет Союз чачылгъаны бла уа бир бирге барыу, келиу къалгъанды. 

Атасы ауушханда уа, тыш къыралда болуп, келялмагъанды. Алай бла, бир сылтаугъа башхасы къошула, отуз сегиз жыл озгъанды. Ол мени экиге айланнган къарындашымы жашыды. Биз тюбегенде, кёп затны юсюнден ушакъ этгенбиз.

-Саша, республикагъа келип тюшгенингде не сезимлени сынагъанса?

-Атам гитчелигимде бек кёп хапар айтханды  Минги тауну, Чегем чучхурланы, Чирик кёлню, Нальчикни, кеси жашагъан Акъ-Сууну  юсюнден да. Алай мен аны жууукъларын Интернет бла излеп башлагъанымда, ала Яникойда жашагъанларын айтадыла. Андан арсарлы болама, ала мени жууукъларым болмазла деп. Артда дагъыда бир кере тынгылы айтырларын тилегенимден сора, кёп сагъыш эте турмай, юч кюннге отпуск алып,  келип къалгъанма.

Манга  аэропортда окъуна  экиге айланнган къарындашларым Расул, Къайсын, Кязим да бек жарыкъ тюбегендиле. Ала мени суратда болмаса кёрмегендиле, алай олсагъат таныгъандыла. 

Юч кюнню ичинде  кёп зат кёрюрге къыйынды, алай нени да  бек жаратханма. Нальчик тизгинли, шошлукъ сакъланнган шахарды. Табийгъатыгъыз, хауагъыз да аламатды. Адамларыгъызны уа айтмай окъуна къояйым. Мында  бир бирни танымагъан жокъду, бир бирлери бла саламлашадыла, хапар сорадыла.

-Керти окъуна,  сени суратынгы бир кёрген, олсагъат танырыкъды. Атанга бир  бек ушайса.  Дагъыда Биттирлада  сенича уллу санлыла кёпдюле, ыннангы къарындашлары да аллайла болгъандыла.

-Манга анам да кёп кере айтханды атанга бек ушайса деп. Биринчи мыйыкъ, сакъал къойгъанымда уа, тюз да таулулачаса, хар ненг да алагъа тартады дегенди. Мен анга  бек къууанама. Таулула  жигит жашладыла. Аны юсюнден Интернетде нарт таурухлада да окъугъанма. Ол зат адамны къаны бла келеди, аны кесип кетерир амал жокъду.

Мени ыннама 91 жыл болгъанды. Насыпха, ол алыкъа тириди. Асламында аны  ючюн келгенме. Ахыр кере тогъуз жылымда кёргенме. Мени  келлигими жашла билгендиле,  алай анга   айтмагъандыла, саугъа болсун деп. Ыннам, атамы  уллу эгечи да  тюз кёргенлей, танып, къаты къучакълап жилягъандыла.  «Мурадин къайтып келгенча кёрдюм», - деп, ыннам орусча да уста сёлешди.

 Къарындашларым а  Чирик кёлге бла Чегем чучхурлагъа, Огъары Малкъаргъа, Акъ-Суугъа да элтгендиле, Нальчикде да машина бла айландырып, кёп ариу жерлени кёргюзтгендиле. Шахар керти да бек ариуду.  Бу жол аз мычыдым эсе да, энди бир айгъа юй бийчеми, сабийлени да алып келликме. Мында жууукъларыбыз ала бла да танышыргъа сюйгенлерин айтхандыла.

-Юй бийченг а эстонлумуду?

-Хау. Ол белгили художникди.  Суратларыны кёрмючлери кёп  къыраллада къураладыла. Эки балабыз да барды: жаш Артур бла къыз Марет. Экиси да алыкъа сабий садха жюрюйдюле.

-Сени атанг, туугъан жерине асыры термилгенден,  Нарвада туралмай  кетгенин, анангы да чакъыргъанын, алай ол барыргъа унамагъанын билеме. Ананг а андан сора  эрге барг-+ъанмыды? 

-Угъай. Атамы уа бери келгенли  ангыладым,  нек тартылгъанын Кавказгъа.  Мында - жууукълары, ахлулары, анда уа  жангызча кёре эди кесин. Алай биз аны унутмайбыз. Сураты дайым  жанымдады. Юйде уа уллу портрети  тагъылыпды.

Келген къонакъ  аны  кёрсе, къарындашынгмыды, деп сорады.  Мен а атамды деп  ёхтемленип айтыучума. Аны бек сюйгенме. Анга ушаргъа кюрешеме. Бери  келгенимлей, къабырына барып, жюрегими шошайтханма. Тау адетдеча, абериле да алып, садакъа  юлешгенме.

-Миллетинги сорсала, жазсала уа не айтаса?

-Таулума дейме, сабийле да таулула деп жазыладыла. Жарсыугъа, тилни билмейме. Алай мында тургъан кюнлеримде бир-бир сёзлеге  юйреннгенме. Дагъыда миллет жырла, жомакъла  бла дискле алгъанма. Кюн сайын  тауча тогъуз-он сёзню билиргеди муратым.

-Сен театрда бла радиода  ишлейсе, аспирантурада окъуйса, юйдегилисе – къалай жетишесе?

-Театрыбыз дуниягъа белгилиди. Анда Андрей Тарковский, Роман Виктюк, Юрий Ерёмин, Николай Комиссаров, Олег Стриженов, Эрнст Романов, Ада Роговцева, дагъыда кёп белгили актёрла ишлегендиле. Кесинг сагъыш эт, аллай театрдан кетер амал жокъду. Андан сора да, ол мени жашау школумду, анда  кёп затха юйреннгенме.

Билемисе, артист болургъа гитчелигимден да  сюйгенме. Жетинчи классда  уа театр студиягъа жюрюгенме. Артда уа сахнада Александр Балуев бла «Маскарад» деген спектакльде да  ойнагъанма. Болсада школдан сора актёр усталыкъгъа угъай,  автомобильлеге ремонт этерге юйренип башлайма. Алай актёр болургъа итиниуюм хорлагъанды.

Журналистика  да  сейирликди. Кёп адамла бла тюбешесе, ушакъ этесе, кёп билесе.  Сёз ючюн,  мен Александр Ревва,  Леонид Агутин, Александр Розенбаум, Лолита Милявская, дагъыда кёп башха белгили  жырчыла, къырал къуллукъчула  бла ушакъ этгенме.  Ма аллай тюбешиуле ючюн бир кесек къыйналыргъа, эртте къобаргъа, кеч жатаргъа да тюшеди.

Радиогъа танг атмай  къобуп барыргъа керекди. Биринчи жыл ол манга  алай къыйын эди. Энди уа юйреннгенме. Эрттенликде  машинам бла Таллинни орамларында бара, менден да алгъа къобуп, чабып айланнган адамланы кёрсем, сейир окъуна этеме. Студиягъа келсенг а, олсагъат  кофе ичип, тири болуп, ишлеп башлайса. Сёзсюз, ауазынг да  жарыкъ болургъа керекди. Мен актёрлукъ усталыгъымы анда да хайырланама.

Мени  Эстонияны баш магъаналы байрамларын бардырыргъа да терк-терк чакъырыучудула. Манга 38 жыл болгъанына да къарамай, гитчелеге, абаданлагъа да Къар Аппа болуп келеме.  Ёсюмюм, санларымы уллулугъу, ауазым да ол рольгъа бек  жарашадыла  дейдиле (кюледи).

-Солугъан а къачан эмда къайда этесе?

-Солур заманым хазна жокъду. Алай аллай кюн чыкъса уа, жомакълы кёллени жагъаларында  олтурургъа сюеме. Аланы уа мен хар баргъан къыралымда излеп, соруп, табама.

-Сыйлы донорса деп да эшитгенме.

-Ауруп къыйналгъан адамгъа болушлукъ этиу - хар инсанны да борчуду, деп мен алай къарайма. Тамбла не боллугъун киши да билмейди. Бюгюн мен болушсам, манга керек заманда башхала да себеп болурла.

-Энди кёп къарындаш, эгеч да тапханса, насыплымыса?

-Къууанчымы айтып ангылаталлыкъ тюйюлме! Аллай бир жууукъ адамы болгъан  бек уллу насыпды. Нечик аламат ахлуларым бардыла. Энди аладан айырылыргъа  къыйын боллукъду. Тюзюн айтсам, тансыгъымы алыкъа алып бошамагъанма. Алай энди байламлыгъымы юзмем, бир амал табып, кёп турмай къайтырма деген  умут жюрегиме хошлукъ береди. Кесим да  къонакъгъа  чакъырама барыгъызны да, келсегиз, бек ыразы боллукъма.

Холаланы Марзият.
Поделиться: