Кесини усталыгъына жаш гёжефлени юйретеди

Мисирланы Мурадинни жашы Илияс эркин тутушуудан Россейни спортуну устасыды, бел бауладан тутуп тутушуудан да къыралыбызны сыйлы устасыды, спортда сынамы 30 жылгъа жетеди. Бюгюнлюкде ол «Хасания» спорт клубда эркин тутушуудан тренер болуп ишлейди. Бу клубха жюрюген жашчыкъла уа жетишимлери бла дайым къууандыргъанлай турадыла, ала республикада, андан тышында бардырылгъан даражалы эришиуледен майдал къытмай къайтмаучудула. Малкъар халкъны жангырыу кюнюню аллында Илияс бизни ушакъ нёгерибиз болгъанды.

- Илияс, сен тренер болурну аллында жетишимли спортчу да эдинг. Бизге, бек алгъа, кесинг жарау этип башлагъан, эришиулеге къатышхан заманынгы эсгерсенг эди.

- Спорт бла Огъары Малкъардан Хасаниягъа кёчгенибизде 10-11 жылымда кюрешип башлагъанма. Жараугъа къарындашларым чемпионла Бёзюланы Исмайыл эм Исхакъ бла жюрюп тебирегенме. Жарауну «Спартакда» бардыра эдик, биринчи тренерим Чапайланы Алик болгъанды. Аз-аздан, бирде къытдыра, бирде хорлай, эришиулеге да къатыша тебирегенме. Хар сабийге биринчи уллу жетишими республикада биринчи жерни алсады, мени да биринчи уллу хорламым регион эришиуде «алтыным» эди.

- Спортну устасы болур ючюн, кёп къыйын салыргъа керекди.

- Россейни спортдан устасы деген атны алыр ючюн, кёп тюрлю эришиуледе, ол санда Россейни биринчиликлеринде неда чемпионатында жетишимли болургъа керекди. Бирде «А» класслы халкъла аралы тунирде хорласанг да тамам болады. Мен битеуроссей турнирде къытхан эдим, алай бла эркин тутушуу бла бир кесек заманны кюрешгенден сора  бел бауладан тутуп тутушуугъа кёчген эдим.

- Не сылтау бла?

- Бир кере телевизорда бел бауладан тутуп тутушуудан дунияны чемпионаты бардырылгъанын кёреме, жаратама. Къашхатауда спортну бу тюрлюсюнден тренер Гажонланы Юрий юйрете эди. Аны бла ушагъымдан бу тутушуу 2002 жылдан бери официальный турнирле къуралгъанларын билеме эм эришиуле болсала, аланы юслеринден манга билдиририн, къатышыргъа сюйгеними билдиреме. Сора бир ингирде Юрий тамбла республиканы чемпионаты болады, кел кесинги сына, дейди. Эришиуню аллында жорукъланы, очкола къалай берилгенлерин ангылатады. Анда хорлайма, тутуша туруб а, кесим да билмей инбаш сюегими сындырама, алгъа аны къолум аурутхан сунуп да тургъан эдим.

- Алай чып тюшгени сени артыкъ бек тыймагъанды?

- Хау, чемпионатдан сора, къыйналгъанымы да айтмагъанлай, республиканы жыйымдыкъ командасыны санында Сафин атлы «А» класслы халкъла аралы турнирде тутушама. Сюегим сынып тургъанлыкъгъа, талай тюбешиуюмде бир ненча такъыйкъаны ичинде хорлайма, алай финалгъа жетгенде хорлатама, къаршчы спортчугъа судьяла да болушхан эдиле. Инбашым кёбюп тура эди да, анга къолум бла тийгенлей ангылагъан эдим сыннганын. Андан сора Россейни чемпионатында экинчи жерни алама, артда кесими тыш къыраллы эришиуледе да сынайма. Европаны бла дунияны ючюшер чемпионатларында (Киевде, Польшада, Юг Кореяда, Литвада, Латвияда) финалгъа чыкъгъанма, алада алтын не кюмюш майдалланы къытып тургъанма.

Бел бауладан тутуп тушуудан «Алыш» клубубуз да барды, Россейде спортну бу тюрлюсюнде биз биринчи болуп къурагъанбыз клубну. Дуния клубланы араларында Спорт тутушууну халкъла аралы федерациясыны (ФИЛА) президенти Рафаэль Мартинетти жангыз аны къабыл кёрген эди. Ол заманда Мартинетти Россейде бел бауладан тутуп тутушуу болгъанына ийнаннганды.

- Эриширге Россейден тышында тынчыракъды дейдиле, ол алаймыды?

- Кавказ миллетле тутушуугъа бек къатыдыла. Олимпиада оюнлада окъуна кёре болурсуз, пьедесталгъа, башха къыралланы атларындан болсала да, кавказлыла чыгъадыла. Мында конкуренция асыры уллудан, гёжефлерибиз башха къыраллагъа кёп кёчедиле. Судьяла уа жалгъан оноула мында, тышында да чыгъарыучудула. Ала бла даулашып тебиресенг, командагъа хата келтирирге боллукъса.

- «Хасания» клубда ишигиз а къалай къуралыпды?

- Анда спортчуланы тёрт-беш тренер жыйылып юйретебиз, командабыз бирди, сабийлени сеники-меники деп юлешмейбиз. Жараугъа жюрюгенлени саны да 50-ге жетеди, аланы жыл санлары 8-15 жылды, гитче къауумда 5-6-жыллыкъла да бардыла. Алай, мени оюмума кёре, аллай гитчелени жюзюуге неда гимнастикагъа жюрютюп, тутушуугъа уа 8 жыллары толгъандан сора келтирселе игиди. Жарауну ыйыкъда беш кюнню бардырабыз, сабийлеге  приёмланы этдирип башларны аллында, чып тюшмезча, санларын къыздырырча разминка этдиребиз. Жылы кезиуледе тышында чапдырабыз, ойнатабыз. Тренировка эки-юч сагъатны ётдюрюледи. Жыйылыулагъа Огъары Малкъаргъа, Минги тауну тийресине да барабыз.

- Тутушуудан чып тюшгени бек терк тюбейди.

- Спортну тынч тюрлюсю жокъду. Жетишимли болургъа сюе эсенг, кесинги аямай кюреширге керексе. Чып а къайда тюшерге боллукъду, ол къадарданды. Жараугъа алырдан алгъа  сабийни саулугъун иги болгъанына справка излейбиз, залгъа жюрюгенле да жылгъа азындан бир кере Спорт диспансерде битеу врачланы ётедиле. Сабийим ачыйды, ауругъан этеди деп, аны жараудан тыйып къойгъан ата-анала да бардыла. Артда ол жашланы орамда бошуна айланып неда тютюн ичип кёресе. Ол а игимиди?

- Эркин тутушууда къызла да бардыла, сиз а къызланы юйретемисиз?

- Спортну бу тюрлюсюнде къызла да тутушханлары кертиди, алай бизде ала жокъдула. Къауум жыйылса, аланы юйретирге, чемпионланы хазырларгъа тынчыракъ окъуна болур эди, нек дегенде тиширыуланы араларында конкуренция азыракъды. Алай  миллет энчиликлерибизден болур, тутушуугъа къызларын берирге сюйгенле аздыла.

- Илияс, тренерле бла ушакъларымда, спортну къайсы тюрлюсю да болсун, эришиулеге ахча жетишмегенин, бёлюнмегенин дайым эшите турама. Сизде уа бу жаны бла хал къалайды?

- Эришиулеге барыргъа болушлукъну спонсорла, ата-анала этедиле, тренерле кесибиз да къошулабыз. Спортну айнытыугъа, гёжефлерибизге турнирлеге къатышыргъа онг тапдыргъан жашларыбызгъа жюрек ыразылыгъымы билдиреме. Клубубузну директору Гузойланы Ибрагим да спонсорланы табыугъа, спортну айнытыугъа уллу къыйын салады. Тюрлю-тюрлю эришиулени къурауда, ол санда Цийкъанланы Мухадин хажини, Мечиланы Кязимни атлары бла бардырылгъан битеуроссей турнирлени ётдюрюуде аны кёп къыйыны барды. Малкъар халкъны жангырыу кюнюне аталгъан турнирни бийик даражада бардырылырына ол уллу къошумчулукъ этгенди. Биз да, аны биргесине ишлеген тренерле, анга миллети ючюн былай кюрешгенине ыспас этебиз.

Элибизде «ММА» бла кюреширча, дзюдодан залла бардыла, Бабаланы Къууанчны аты бла да спорт клуб ачар муратлыбыз. Сора биз жангыз Хасания бла чекленмейбиз, башха тау эллерибизде да спортну айнытыугъа къайгъырабыз. Халкъыма уа эм къууанчлы кюнюнде мамырлыкъ, бирлик, игилик тежейме.

 

Ушакъны Кульчаланы Зульфия бардыргъанды.
Поделиться: