Хар ким да ишлеген жеринде бир иги мурат салып, анга жетишир ючюн битеу билимин, къарыуун салса, ол толмай къаллыкъ тюйюлдю

Беккиланы Иссаны жашы Азрет эркин тутушуудан СССР-ни   сыйлы устасыды, РСФСР-ни эркин тутушуудан, самбодан - СССР-ни, тутушууну миллет тюрлюсюнден а  Шимал Кавказны да чемпионуду.  

- Сабийлигимде Орта Азияда ортанчы къарындашым  Илияс бла тутушуп туруучу эдик, мени жыгъышыу амаллагъа биринчи ол юйретгенди,-дейди  Азрет.- Артха, ата журтубузгъа, къайтханда уа тренер Башир Баготов Чегем район ючюн республикалы чемпионатха къатышыргъа чакъырады. Ол кезиуде 16-17 жылым толгъан болур эди, эришиуледе барын да уллу къыйын салмай хорлайма.  Финалда республиканы чемпиону, аты айтылгъан гёжеф Сеф Карданов бла тюбеширге тюшеди, аны да жыгъып, биринчи эришиуюмде хорлам бла къайтама.  Мени белгили тренер Михаил Шанибеев кёреди да, жараула этерге кесине чакъырады.

Ма алай бла таулу жашха уллу спортну  кенг эшиклери ачыладыла. Ай да   озгъунчу, Ставропольгъа Юг зоналы эришиулеге ашырадыла аны.  87 килограмм ауурлукъда эрише, битеу кючюн, билимин сала,   тутханын хорлап барады.  Алай бла фахмулу спортчу къыралны эркин тутушуудан жаш тёлю жыйымдыкъ командасына чакъырылады.

 Къыралны ара  зонасыны биринчилигинде уа Азретни ауурлугъунда эришген спортчула къыркъдан  аслам болгъандыла. Алай финалгъа дери аны бир адам да жыгъалмайды. Ахыргъы тутушууда уа осетинли жаш,  Россейни сыйлы тренери, Асланбек Дзгоевни сохтасы Геннадий Андиев бла сынайды къарыуун. 

Алай анга очкола бла хорлатып, кюмюш майдалгъа тийишли болады.  Алай бу эришиуле таулу гёжефге жангы онгла бередиле,  Совет Союзну сыйлы тренерлери  Асланбек Дзгоев бла Владимир Крутковский анга эс буруп, кеслерине аладыла. Аланы башчылыгъында Азрет,  сынамын ёсдюре, бийик даражалы эришиулеге тюше башлайды. 

Арымай ишлеген  жашны итиниулюгю эсленмей къалмайды: 20  жылында ол спортну устасы  деген атха тийишли болады, 21 жылында  СССР-ни эркин тутушуудан жыйымдыкъ командасына чакъырылады.  Анда уа онгла ахыры бла да башха: тренерле хар гёжеф бла энчи кюрешедиле, тутушууну жашырынлыкъларына юйретедиле. Алай бла Азрет 1961 жылда Ригада къыралны жыйымдыкъ командасыны  санында СССР-ни зоналы чемпионатында  белгили  спортчу, СССР-ни чемпиону Сара бла финалда тутушады. «Владимир Крутковский манга: «Беккиев, Сараны хорласанг, биз санга Москвада эсгертме салырбыз», - деп ашыргъан эди. Тутушуп башлагъаныбызда,  ол, мени кётюрюп, кюйюзден бир жанына атып къояды, аллай мазаллы жаш эди. Алай бир кесекден мен, аны аркъасына салып, хорлайма да, къыралны чемпиону болама»,-деп эсгереди Азрет.

Таулу гёжефге Тбилисиде СССР-ни чемпионатында белгили спортчу Александр Медведь бла жыгъышыргъа да тюшгенди. Бу жол да ол   финалгъа бир кере да хорлатмай жетеме, ахырында уа Александр Медведь бла тюбешеди. «Экибиз да хорлам ючюн къаты кюрешгенбиз.  Ол мени жаланда бир очкогъа хорлайды да, биринчи болады, мен а экинчи жерни алама. Андан сора дунияны чемпиону Балавадзе мени Грузия ючюн эриширге да чакъыргъан эди, алай   унамадым»,-деп эсгереди Бекки улу. 

Ол кезиуде уа СССР-де спортну жангы тюрлюсю айнып башлайды – самбо.  Тутушууну жаны бла сюйген жаш, анда да кесини къарыуун сынаргъа сюйюп, 1967 жылда СССР-ни чемпионатына къатышады. Аны финалында ол кезиуде къыралны чемпиону бла эрише,  эркин тутушууну амалларын да хайырлана, анга жукъ да къураргъа къоймай, биринчи жерге чыгъады Азрет. 

Аскерде  да спортну къоймай, ол  Ростовда Шимал-Кавказ аскер округну спорт ротасыны санында    округну чемпиону болгъанды, СССР-ни Сауутланнган Кючлерини чемпионатына да къатышханды. Аны финалында уа Азрет Европаны чемпиону Бондаренко бла тутушханды. «Бу эришиуде   манга этилген терсликни бюгюн да унуталмайма. Бондаренко, не амал да этип, кюйюзден тышына терк-терк чыгъады.  Аны анга эсгертирге керек эдиле, алай Киев округну аскер оноучулары баш судьягъа, не да этип, Жигит шахар Киев хорларгъа керекди, деп  буйрукъ берген эдиле.  Мен къарыулу болгъанлыкъгъа, хорламны украинлы жашха бередиле. Кезиулю чемпионатла Владикавказда бла Ростовда болгъан эдиле. Экисинде да кесими ауурлугъумда СССР-ни Сауутланнган Кючлерини чемпиону болгъанма»,-деп белгилейди ол.

 Бекки улу кесини сынауун жаш тёлюге юйретирге итиннгенди. Ол жыйырма жылны ичинде СССР-ни спортуну 15 устасын  хазырлагъанды, ол санда грек-рим эм миллет тутушуудан спортну устасы  Улбашланы Хызыргъа, Россейни сыйлы тренери Чапаланы Аликге,  Забакъланы Зейтуннга, Оракъланы Харуннга, Чочайланы Борисге, Батчаланы Муратха, Таумурзаланы Мухарбийге, Къонакъланы Салихге, къарындашла Ажоланы Асадуллахха  бла Абдуллахха, дагъыда кёп башхалагъа   уллу спортха жол ачханды ол.

- Улбашланы Хызыр, Россейни чемпионатында эрише,  9 жашны да бирча аркъаларына салгъанды.  Ол, Профсоюзланы битеусоюз ара советини (ВЦСПС) эришиулеринде   хорлап,  дунияны чемпионатына да къатышыргъа боллукъ эди. Эришиулени финалына бир кемчилик да этмей жетеди,  анда уа дагъыстанлы спортчу бла тюбеширик эди. Дзгоев, Карапетян да  быллай мазаллы жашны къайдан тапханса деп, сейирсине эдиле, ма алай кючлю тутушханды Хызыр.   Болсада финал аллы кечеде аны атасы Абдуллах ажымлы ёлген хапар келеди. Андан сора Хызыр кёп заманны эс жыялмай тургъанды, болсада заман не ачы жараны да сау этеди. Артда ол Битеуроссей турнирге къатышып,  чемпион болгъанды,-дейди Азрет.

 Бекки улу бизнес бла кюрешгенди, жамауат ишге да тири къатышханды.  Ол Къабарты-Малкъар бийик тау заповедникни башчысыны орунбасары болгъанды, кёп жылланы  «Алан» жамауат организацияда да миллетни сейирлерин къоруулап кюрешгенди.

Хар ким  да ишлеген жеринде бир иги мурат салып, анга жетишир ючюн битеу билимин, къарыуун салса,  ол толмай къаллыкъ тюйюлдю  деп, анга  ишексизди ол.  «Биз аз санлы миллет болгъанлыкъгъа, къаллай бир белгили адамыбыз барды! Аны ючюн хар бирибиз кючюбюзню салып кюрешсек, не чырмауладан да ёталлыкъбыз. Энчи жашчыкълагъа бла къызчыкълагъа айтырыгъым: заманыгъызны керексиз затлагъа къоратмай,  спорт, культура, башха жерлеге жюрюп, халкъыбызны атын иги жанындан айтдырыргъа керексиз. Спорт бла кюреширге бюгюнлюкде аламат амалла къуралгъандыла. Къысха заманны ичинде кётюрюлюп,  миллетибизни, тукъумларыгъызны  да белгили эталлыкъсыз. Махтау алыргъа ашыкъмагъыз, фахмугъуз жетсе, кеси заманында саугъала, ыспас сёзле да келликдиле. Бек башы уа, хар жаш адам кесини жашауунда мурат салып, анга жетиширге керекди: окъууда, ишде, спортда, башха жаны бла  болсун. Миллетден сый алгъан тынч тюйюлдю, алай анга талпыныргъа тийишлиди!»,-деп юйретеди ол.

Азретни спортха сюймеклиги уа жашларына, тудуукъларына да ётгенди. Сёз ючюн, туудугъу  Тамерлан баскетболдан Россейни сыйлы тренери Римма Кумыковада юйреннгенди,   аны фахмулулугъун кёрюп, Саратовда «Автодор» клубха алгъандыла. Ол командасыны санында РФ-ни чемпиону (19 жылгъа дери спортчуланы арасында) да болгъанды.

 

Тикаланы Фатима.
Поделиться: