Ала къадарлары тынчладан тюйюл эдиле…

Кёп жыл мындан алда 9-чу Майда тюшген эдиле бу адамла суратха. Ала бары да  Акъ-Суу элдендиле. Хорламны  сыйлы кюнюн белгилерге жыйылгъандыла бери. Араларында урушха къатышханла да бар.  Жангыз биринден къалгъанла дунияларын алышхандыла. Къысха хапарыбызда аланы эсгерейик.

Олтургъанладан сол  жанындан биринчи Гуртуланы Муратды. Ёмюрю мюлк ишде ётгенди. Къолунда шешасы болгъан Созайланы Жюнюсдю. Ол да колхозчу эди. Ючюнчю эр киши Махийланы Ассоду. Кёчгюнчюлюкде къойчу эди. Андан къайтхандан сора да ол ишин бардыргъанды. Къыйырдагъы уа Чабдарланы Ибрагимди. Ол урушдан ауур жаралы болуп къайтханды.

Сюелгенледен сол жанындан биринчи, таякъгъа таянып тургъан акъсакъал Кючмезланы Шаухалды.  Бери ол Холамдан кёчгенди. Элде ара мюлк  къуралгъанда, бригадирлик этгенди. Къазауатны кезиуюнде немислиле Нальчикге бомбала атханда, бизни аскерле Акъ-Суугъа келедиле. Алагъа Къашхатау жанына ётерге жол уста керек болады.

Созайланы Гадош правленде ишлей эди. Ол а аскерлеге жол  уста мажар деп Кючмез улуна буюрады. Шаухал, адамгъа айтмай, кеси чыгъады жолгъа. Къызы  Айшат эсгереди: «Манга 8-9 жыл бола эди. Арбазгъа юч офицер келеди. Аладан бири тауча сёлешеди. Байрамукъладанма дегени эсимдеди. Атам бла кёп хапар айтдыла.

Ол кезиуде тиширыула да жыйылдыла. Созайланы Букъминат  оноу этип, ала юйледен хазыр аш-азыкъ жыйып, тытыр заводну клубунда аскерчилени сыйлайдыла. Аны юч къарындашы: Хасан, Хасым, Къанамат урушда эдиле. Ала андан къайтмагъандыла. Бек кёп солдат бар эди. Барысы  да ашагъандан сора Шаухал аланы Баккаланы къол ичи бла  Къашхатау таба алып кетди.

Нарт Борагъа жетгенлеринде, немислилени айрыкъуйрукъ самолётлары да ызларындан болду. Алай аскерчиле, агъач  ичинде  бугъуп, кеслерин кёргюзтмедиле. Мен а эгечим бла, атабызны ёлтюрлюк сунуп, жиляп турабыз.Бираздан Бёзюланы Лязимат чабып келди: «Сюйюнчю беригиз, Шаухал келе турады»,-деп. Ол кезиуде уа немислиле, элге  кирип, топларын да орната. Атабызны агъачдан чыгъып келгенин кёрюп, тутуп къоядыла. Соруу этедиле. Ол а, орусча билмей, тынгылап турады.

Сора атабызны илишаннга саладыла. Энди атайыкъ деп тургъанлай, Бачиланы Асленгерий аллына сюелип къалады. Душманла нек  этдинг алай дегенлеринде, ол орусча билмейди, бош адамды, аны  аскерчиледен хапары жокъду, ала  ары кетгендиле деп терс  жанын кёргюзтеди. Алай бла ол атабызны жанын сакълайды.

Шаухал юйюне келгенде, жазыулары болгъан аскерчи таматала берген къагъытны хуржунундан чыгъарып, муну къаты букъдур, бир заманда керек болур деп, анабызгъа узатады. Ол а, аны алып, мелтеге чулгъап, юй башында къошун бла хырыкъ ортасына букъдурады. Юч айдан  немислиле да къачадыла. Бираздан а халкъ Азиягъа кёчюрюлдю. Киши къагъыт къайгъылы  болмады. Артдан-артха уа ол унутулуп къалды.

Халкъ сюргюнден къайтхандан сора Кючмезланы юйлеринде тохтайдыла. Къауум  жылдан а эски журтларын бузуп,  жангыларын ишлеген  заманда ол мелте табылады. Аны ичинде уа бу къагъытчыкъ. Болсада бир-бир сёзлери иги билинмейдиле. Биз окъуялгъаныбызгъа кёре, анда былай жазылыпды:

«Город Нальчик, КБАССР, 26 октября 1942 года, село Белая Речка Холамо-Безенгиевского района. Дана гражданину Кучмезову Шаухалу  Хатуевичу в том, что он, когда наша армия отходила через горы Северного Кавказа к 37 армии которой командовал  генерал-майор тов. Козлов. Когда мы попали в окружение, лично сам бригадир  Кучмезов Ш.Х. нас вывел из окружения через  горы села Белая Речка до села Кашхатау.

При спасении жизни командиров и бойцов, и в обеспечении нас продуктами тов. Кучмезов показал себя как лучший патриот нашей родины, нашей партии, великого Сталина.

Справку подписали:

Гв. майор Краморов

Гв. капитан Фоткаев

Гв. стр. лейтенант Байрамуков».

Биз бу къагъытха тарых магъаналы десек да, ётюрюк болмаз. Шаухал элде ара мюлкде жубана турады. Ол да дуниясын алышханды. Жаннетли болсун.

Аны жанында уллу бёркю бла  сюелип тургъан Махийланы Мустафады. Ол да колхозда ишлегенди.

Сол жанындан ючюнчю Чабдарланы Хажи-Мухамматды. Акъсуучуду. Урушха да къатышханды. Андан да сау-саламат къайтып, ахыр кюнюне дери  элинде жашап тургъанды.

Тёртюнчю Бачиланы Мухамматды. Уруш башланнганда, анга  12-13 жыл бола эди. Атасы армияда эди. Кеси уа колхозчу.

Бешинчи киши Бауаланы Шаухалды. Кёнделенден кёчюп келген эди. Аны къатындагъы Гергъокъланы Алийди. Колхозда  ишлеп тургъанды. Аны атасы да  къазауатда жоюлгъанды.

Бек къыйырдагъы уа Чабдарланы Таттыукады. Урушну кезиуюнде партизанлыкъ этгенди.

Кёп жыл мындан алда Акъ-Сууда алыннган суратдагъы адамланы къысха хапарлары былайды.

                            

Османланы Хыйса.
Поделиться: