СУУ ЖАГЪАДА

Хапар

Сабийлигими жарыкъ, къайгъысыз, иги къууумлу жоллары бла келсем, ала мени акъ ташлы суу жагъагъа келтиредиле. Энди ол, юзмези кетип, ташы къалгъан, тозурап тургъан суу боюну танырмы мени?

– Жагъаларынг кенгергендиле, – дейме черекге, аны жукъаргъанына жарсый.

– Да, сылтау азмыды? – ауазын жумушата, черек жагъа ташланы жумушакъ сылайды.

«Сыйындырала болмаз анча минг жылланы жаугъан жауунланы къарланы, бузланы…» – дейме ичимден. Мени сагъышымы ангылагъанча, черек андан ары санайды:

– Тауладан келген элхууурла, эриген къарланы, жаз башы бузланы жиляулары… Ала, терек, кырдык, арбаз ачытмай, манга тюшгенлерин да кётюрюрге кюрешеме.

– Ачытамыдыла?

Нек сорама, биле тургъанлай, кесим да ангыламайма.

– Ачытмай а! Алай а… кишиге сездирмезге кюрешеме ансы. Къарыусузну ызындан киши бармазлыгъын билеме да, андан. Жашлыкъны, ариулукъну, таукелликни ызындан термиледиле адам, къанатлы, таш, кырдык да...

– Тёзюмлюсе! Акъыллы…

Эшитмегенча этеди мени, баям, махтагъаныма уялгъандан.

– Аланы тарыгъыулары уа? – дейди черек андан ары, кёмюклерин сабыр этерге кюреше. – Неда ариу къызланы кёз жашлары? Къартланы ауур сагъышлары. Хау, ала да былайгъа келедиле, кеслерини сырларын айтыргъа. Къалай сыйынсынла ала бары да жагъасы тар черекге? Анча жылны ичинде жыйылгъан жарсыу, мени угъай, менден кёп да уллу черек ызланы толтурур эди. Мен а жукъаргъандан-жукъара барама. Кюйгенден болур…

«Суу къалай кюер?!» – дер эдим эртте. Энди уа ийнанама – кюеди суу да, жанча.

– Къууанч а?

– Къууанч а, – черекни кюмюш бети жарыйды, – ол бирде менде башланып, кёкге, кюннге, узакълагъа учуп кетеди. Алай мен анга кёлкъалды этмейме. Туугъанынга къалай кёлкъалды этгин? Сабийимича, иеме къанатлы къууанчны дуниягъа, игилик, насып узакъ ёмюр тежей. Ала уа бирге жюрюйдюле, анда бийикдедиле.

Насып, игилик, жерде жаратылсала да, жашагъан а бийикде этгенлерин черек билип турады. Экибиз да иги кесекни тынгылайбыз.

– Мудахса, – дейди черек, баям, жарыкъ сабийлигим эсине тюшюп. – Нёгерсиз.

«Таныгъанды!» – деп къууанама. Нёгерлерим а – бирер жерде. Иймейди сабийлик бизни къумлу орамдан, сабанлыкъда сары эчкиаякъ гюлледен, къая эрининде пухлу балчачладан, акъ ташлы суу жагъадан мудах, жарыкъ да ахлулача, жууукъ къоншуларыбыздан. Аланы аяулу отоуларында тагъылгъан, бир заманда да босагъадан атламазлыкъ ариу адамланы суратларындан, аланы юсюнден айтылгъан, минг кере къатланнган хапарладан – жигитликлери эсгерилсе – жарыкъ, ёлгенлери эсге тюшсе – мудах баянладан.

– Алай айтханлыгъыма, жашау жолунда арыгъан жарыкъ къайдан болсун? – жапсаргъанмы этеди, юйретгенми этеди – ангыламайма. Ангыларгъа да излемейме. – Ызынга къарап, иги затланы эсинге тюшюре тур, – деп юйретеди черек.

Кюн къызыуда, сууукъ суудан чыгъып, тишлери бир бирге тие, исси ташха олтуруп жылыннгандан сора кёкде булутланы юлеше турадыла юч къызчыкъ.

– Ол анда бизни юй таба жюзюп баргъан булут меникиди! – дейме.

– Къайсы?

– Ма ол гюлге ушагъан. Мен, анга къонуп, Америкагъа барлыкъма!

– Ол ариу бурма уа – мени! – дейди Фатимат, ары-бери барыргъа уа айтмайды.

Айтмагъанлыкъгъа, мен да, Барина да билебиз аны атасына барыргъа сюйгенин. Фатимат барыбыздан да ариучукъду, жыл саны бла кичи. Барина да сайлайды булут. Ол да айтмайды къайры барлыгъын. Жашырып угъай, билмегенден, аммасын къоюп, къалай кетсин?

Къаракёз Барина халалды – ол бизге къайсы булутну сюйсек, аны берип къояды. Бир затха да меникиди демеучюдю. Атасы къошдан келтирген агъач кертмелени да тийре сабийле бла бирге ашаучуду ансы, кесине артыкъ юлюш алмайды. Биз кюнлюмде жашайбыз. Бери жууунургъа уа сагъат марда бла ийиучюдюле. Мени бла Фатиматны – ынналарыбыз, Баринаны уа – анасы. Анам манга бир заманда урушмаучуду. «Аны анам болгъанын мен ол заманда билмеучю эдим», – деп тюшеди эсиме. Ыннам эди урушхан, жапсаргъан, юйретген да. Келин а – анам, ышарып къойгъан болмаса, бир заманда уллу сёлешмегенди. Атам да угъай. Ыннама намыс этгенден.

Баринаны уллу къарындашы Хызир ёлгенли, анасы Нафисатны жюреги ауруйду да, гитчечик болса да, ол уллу юйюрде – сегиз жаш бла эки къыз – Барина жарамагъан жумуш жокъду. Школгъа баргъынчы окъуна, тылы эте, гыржын бишире юйреннгенди. Фатиматны уа анасы бек ариуду. Уллу кёк кёзлери, узун эшмеси. Атасы да ариуду. Алай ала бирге жашамайдыла, андан мудахдыла Балданны кёзлери. Аталары шахарда башха юйюр къурап, ол а юч сабийи бла къайын анасы Анняка бла турады. Анняканы бир жашы урушдан келмей къалгъанды да, аны сураты отоуда бек сыйлы жерде тагъылады. Биз, аны къатына барсакъ, нек эсе да шыбырдап сёлешиучюбюз.

– Америка уа къайдады? – деп сорады къатыбызда ташда жатып, кёкге къарап тургъан Маммаш. Ол тюп орамда жашайды,  бизден энишгерек.

– Узакъда. Кёп тенгизледен ётюп. Океандан окъуна.

– Сен аны къайдан билесе, алыкъа школгъа жюрюмейсе сора?

– Анда мени аппамы къарындашы жашайды! Ма андан билеме.

– Ётюрюкчю! Къайдан тюшерик эди сени аппангы къарындашы ары?! Америка бизге жау къыралды, биллигинг келе эсе, – дейди ол, ийнанмагъанын бегитирге кюрешгенча.

Барина бла Фатимат манга къарап тохтайдыла. Ала мен бир заманда ётюрюк айтмагъанымы, къоркъакъ да болмагъанымы биледиле. Женгдирип къояргъа жарарыкъ тюйюлдю.

– Ётюрюк айта эсем, бар да анама бир сорчу. Ол бизге саугъала окъуна жибергенди андан посылка бла! – дейме. – Америкадан! (Аланы анам алыргъа унамагъаны эсиме тюшеди.)

Сора ючюбюз да къобуп, ёхтем кетебиз ёрге, кюнлюм таба. Къая тюбюндедиле юйлерибиз. Тюз да орта къая тюбюнде тёш этегинде. Тийребиз – мен сюйген адамла, эсиме келедиле. Бюгюн да, кёп жол айланып, насып, къууанч, бушуу, жарсыу танып, бек къаршы адамларым аладыла дейме. Сейирлик ара шахарла, тыш къыралла  кёрсем да, элими кюнлюм бети бек сыйлы бийигимлей къалады.

Ол заманла кёз аллыма келип, сёзюм угъай, жюрегим тёгюлгенча, къуру болуп, къарайма седиреген тёгерекге. Не эсе да бир бек магъаналы затымы тас этип, аны излегенча, тапхан а этермеми деп, къоркъуу алгъанча жанымы.

– Жашау ауурлугъу къанатлы заман бла эришип жюрюйдю. Ол шарт а кёплени тюрлендиреди, – дейди черек. – Алай, Аллах чомартлыкъ этсе, жюрегинг сабырлыкъ табар, – деп юйретеди ол мени.

«Этмесе уа?» – мен аны эшитдирип айтыргъа къоркъуп сюелеме. Алай а

черек аны ангылап, иги кесекни тынгылайды, сора, къалай эсе да женгил, таукел болуп:

– Этмесе, жанар да жюрегинг, къызыл жилтин болуп, учар узакълагъа, – кюн, таягъын сызып, жетдиралмагъан, сюйген адамларынг, ызынгдан къычырып, эшитдиралмагъан бийиклеге.

– Алай узакъмы?! Алай бийикми?!

– Хау. Бийик да, узакъ да, жууукъ да. Анда уа жулдуз болуп жанарса, сюйгенлени кесинге къарата. Алай… ашыкъма ары барыргъа.

– Жюрек бла бирге бармай а!

– Эталлыкъ иги ишлеринги этип, жюк алып барыргъа керексе ары, алай болмаса, къайдан билликдиле андагъыла сени не адам болгъанынгы жерде къалай жашагъанынгы?

– Артда уа?

– Артда уа… къайтырса, къанатлы болуп, аязны сериуюнлюгю бла. Къанатсыз жашаргъа жарамайды.

Сабийлигим жулдуз жаннган кибик эди. Ол, жанып, бу кюмюш суугъа тюшгенди да, анга къошулуп къалгъанды. Экинчи жашауум жетсе, къайтып жаратылсам жангыдан, танырламы мени бу жагъада акъ ташла?

Баргъан суу бла, жел бла, жюрегим бла эришгенча, айланады айтылгъан, айтылмагъан сёзюм.

 

 

Мусукаланы Сакинат.
Поделиться: