«Тюзлюкню сюйген, билимли оноучула бла ишлерге насыбым тутханды»

КъМР-ни  100-жыллыгъына

Борис Паштовну атын эшитмеген адам республикада, баям,  болмаз. Ол кёп жылланы тюрлю-тюрлю къырал къуллукълада ишлегенди, республиканы информация коммуникацияла, жамауат биригиуле эм жаш тёлю политика жаны бла министри болгъанды,  КъМР-ни Парламентини  Культура, граждан обществону институтларын айнытыу эм асламлы информация органла жаны бла комитетине башчылыкъ этгенди. Бюгюнлюкде законла чыгъарыучу органда КПРФ-ни фракциясыны таматасыды.    Биз аны бла ишини, юйюрюню  эм  башха затланы юслеринден ушакъ этгенбиз.

- Борис Султанович, сиз кёп жылланы тюрлю-тюрлю къуллукълада ишлегенсиз: комсомол алчыдан  башлап,  министрге, депутатха, партия башчыгъа дери да ёсгенсиз. Артыкъда бек ёхтемлендирген, къууандыргъан жетишимлеригизни юслеринден айталлыкъмысыз?

-   Мени жашауум адамла, жамауат  бла байламлыды. Алып къарагъанда, сюйген ишим бла кюрешгенме, бюгюн да андан кетмегенме.

Къаллай жетишимле бла ёхтемленеме деп соргъанса. Биринчиден, ВЛКСМ-ни Къабарты-Малкъар обкомундан кетип, КъМР-ни Жаш тёлюсюню юйюне башчылыкъ этген кезиу тюшеди эсиме. Ол сейир, жангычылыкъладан, башламчылыкъладан толу заман болгъанды. Биринчи проектибиз «Коврик» театр эди. Алгъын Нальчикде быллай оюнла ахыр да болмагъандыла: къараучула да спектакльни бир кесеги эдиле.  Бу эксперимент эсленмей къалмагъанды – ол къыралны иелигинде болмагъан театрланы арасында битеуроссей конкурсда биринчи жерге чыкъгъанды.

  «Баттерфляй» театр  да кёплени эслеринде болур. Ол биринчи миллет клоунада проектди.  Жаш художниклени «Вопрос» чыгъармачылыкъ биригиулери да Жаш тёлюню юйюнден башланнганды. Шабат эм ыйых кюнледе жаш художникле Нальчикни   солуу паркыны ара аллеясында  суратларындан   кёрмючле къурай эдиле.   Ол кезиуледе  адамларыбызны  чыгъармачылыкъгъа сейирлери ёсгенди. Бюгюнлюкде къыралда атлары айтылгъан Михаил Горловха, Мухадин Кишевге эм кёп башхала уллу  искусствогъа жолла бу чыгъармачылыкъ биригиуден ачылгъандыла.

Битеу дуниягъа да белгили жырчыла Сьюзи Кватро, Ян Гиллан  Нальчикде концерт берликдиле деп ийнаннган да къыйынды.  Алай шахарчылагъа быллай уллу саугъа этерге да къолубуздан келгенди. Ол  сейир, амалла кёп болгъан кезиу эди.

Артда жамауат-политика иш бла кюрешип башлагъанымда, информация коммуникацияла, жамауат биригиуле эм жаш тёлю политика жаны бла министрге салыннганма.     Бюгюн да кёпле манга жаш тёлю министр дейдиле.

Ол кезиуде республикада жаш тёлю политика аягъы юсюне бола башлагъан эди. Бек магъаналысы уа бу ишни жаш адамла кеслери бардыргъандыла. Бюгюнлюкде битеу къыралда да белгили «Машук» форум ол кезиуде башланнганды. Бизни жашларыбыз бла къызларыбыз анда ючюнчю жерден энишге бир заманда да тюшмегенлерин къууанып айтыргъа сюеме. Жаш тёлю жамауат организацияла ол кезиуде тириленип, бюгюн а граждан обществону   магъаналы кесеги болгъандыла.  

РФ-де биринчилени санында миллетлени арасында халланы тапландырыу жаны бла программаны да хазырлагъанбыз.  Шуёхлукъну юсюнден айта эсек, «Куначество» проектни сагъынсам тюз болур. Ол а Кёнделенден бла Аргудандан эки жашдан бла аланы юйюрлеринден башланнганды. Жарсыугъа, ол кезиуде къабартылыланы бла таулуланы араларында даулашла, ангылашынмаулукъла чыкъгъан эдиле. Алай бу эки жашчыкъ аланы тохтатхандыла. Проект бюгюн да жашайды, ол регионла аралы окъуна болгъанды.

Власть органланы КъМР-ни Муслийманларыны дин управлениясы бла хайырлы байламлыкъла да ол кезиуде къуралгъандыла. Былайда сёз хаж къылыугъа хазырланыуну юсюнден барады. Алгъын  бу ишде  даулашла кёп эдиле, бюгюн а ол бир низамгъа келтирилгенди.

Энтта бир уллу проектни юсюнден айтмай болмайма. Ол кезиуде министерствону къатылыгъы бла республикалы радиону FM ызгъа кёчюрюп, сау кюнню ишлерча оборудование келтирирге онгубуз болгъанды.

- Сиз кёп жылланы правительстволу къуллукълада ишлегенсиз. Алай бюгюн а РФ-ни Коммунист партиясыны КъМР-де бёлюмюне таматалыкъ этесиз. Кертисин айтханда, быллай тюрлениуле кёплени сейир этдиргендиле.

 -  Жашауум къаллай жолла бла элтгенине, къайры бурулгъанына да къарамай, мен   Совет Союзгъа, коммунист партиягъа бир заманда да аман айтмагъанма. Комсомолда манга ариу карьера къурала эди, обкомну таматасына дери ёсерге окъуна онгум болгъанды. Алай мен, айтханымча, Жаш тёлюню юйюне кетгенме.  Ол а культура министр элде Маданият юйге кёчгени бла тенгди.     

Сюйген ишим бла кюрешгенме. Информация коммуникацияла, жамауат биригиуле эм жаш тёлю политика жаны бла министерствода да бизге салыннган борчланы толтургъанбыз.  Алай            андан ары  айныр, ёсер, адамлагъа болушур онгум болмагъанын ангылап, кетерге хазыр   эдим.  Адам бир къуллукъну алып, бийикде олтуруп, бир тюк хайыр келтирмезге, жаланда кесини къайгъысын этерге эркин тюйюлдю.

Министерство чачылгъандан сора правительстволу органлада къалыргъа предложение бар эди, алай аны бла бирге уа КПРФ-ни республикада бёлюмюне таматалыкъ этерге да чакъыргъандыла. Мен экинчисин сайлагъанма.

Жашаууму комсомолдан башлап, ызы бла артха коммунист партиягъа къайтханма, ол да тюздю. Кертисин айтанда, къабартылылача, таулулача аз санлы халкълагъа совет къырал жаланда игилик, айныу келтиргенди. Биз ана тилибизни сакълагъанбыз, культура, илму, техника элитабыз барды. Битеу бу жетишимле уа коммунист партияны хайырындандыла.

 Хау, терс ишле да болгъандыла, сёз ючюн, халкъланы кёчюрюу ол адамлыкъгъа къажау оноу эди. Алай зорлукъ сынагъанланы ата журтларына да коммунист партия къайтаргъанды. Аны нек унутабыз? Совет власть бизни халкълагъа Тембора Мальбаховча, Къулийланы Къайсынча   фахмулу, закий адамланы бергенди. Ким биледи, Чегем ауузда энтта туугъан болур экинчи Къайсын, алай шёндюгю болумда аны  ким билликди?

Битеу  айтханымы магъанасы:  къайда ишлеген эсем да, коммунист партияны сатмагъанма.

- Сизни жашауугъузгъа, политикада айныуугъузгъа артыкъда уллу себеплик этген адамланы атларын айталлыкъмысыз?

- Бек биринчи атам. Аны жашауу сейир болгъанды, сынауладан толу эди. Биринчи классха баргъанында, аны школдан бир ненча кере къыстагъан эдиле – совет властьха къажау юйюрденсе деп. Алай анасыны оюмлулугъуну хайырындан атам артха къайтып, школну бошагъанды. Артда Куркужинден хар кюн да Нальчикге келип, мында Ленинни окъуу шахарчыгъын тауусханды.  

Ол Уллу Ата журт урушну биринчи кюнлеринден башлап, 1946 жылгъа дери къуллукъ этгенди, урушну Монголияда бошагъанды. Кеси да беш кере жаралы болгъанды. Урушдан сора 43 жылдан инбашындан   топну сыныгъын чыгъаргъан эдик.   Ол Славы, Красной Звезды орденле, кёп майдалла бла саугъаланнганды. Партия органлада ишлегенди, пенсиягъа уа школну директоруну къуллугъундан кетгенди, Бахсан районну ветеран организациясына башчылыкъ этгенди.

Анам, ол осетинлиди, Дамбегова Нина уа  атабызгъа хурмет этерге, аны даражасын бийикде жюрютюрге борчлу болгъаныбызгъа юйретгенди. Ол да жашауда бек магъаналыды.

Партияда, политикада да мени айныуума, ёсюуюме кёп адамла себеплик этгендиле, аланы санап чыкъгъан къыйынды. Иги, тюзлюкню сюйген, билимли оноучула, башчыла бла ишлерге насыбым тутханды.

- Сиз уллу юйюрню таматасысыз. Кючлю юйюрню жашырынлыкълары недедиле? Кертисин айтханда, бюгюнлюкде  бу институтну даражасы тюшюп барады, ол санда кавказлы халкълада да.

- Юйюрню тутуругъу  анады, тиширыуду. Ол от жагъаны сакълайды.   Алай атаны юлгюсю да магъаналыды, бютюнда жашлагъа.  Бюгюн жаш юйюрле, артыкъ сылтау да болмай, терк чачылып къалгъанлары уллу  жарсыуду. Ол а биз, таматала, аланы тюз юйретмегенибизге шагъатлыкъ этеди.

Насып – ол уллу, къыйын, сынауладан толу ишди. Ромеону бла Джульеттаны жашауларына сейир бюгюн да тас нек болмагъанды? Аланы сюймеклик бирикдире эди да, аны ючюн.

-  Онг болса, башха къыралгъа кёчерикми эдигиз?

- Угъай, бирле мен ётюрюк айтхан сунарла, алай мен  Нальчикни  къайсы жерден да бек сюеме. Бизни адамларыбыз къаллай аламат болгъанларын кеслери да биле болмазла!

Мени тенглешдирир онгум барды.  Дуния башында кёп жерледе болгъанма, ол санда Америкада, Европаны къыралларында да.  Санкт-Петербургну, Риганы бек сюеме, алай къайда болсам да,  артха, Нальчикге, къайтырымы тансыкъ болуп сакълаучума.