Диабетден къутулурча амалла

Бу ауруулары болгъан саусузла диетаны тутаргъа (ашны айырып ашаргъа) кереклисин билселе, жашаудан тюнгюлюп, кеслерин мёхелликге хорлатып къоядыла. Врачла уа ашны айырып ашауну окъуна бек керекли излемге санайдыла. Аны юсюнден врачла айтхан энтта бир къауум шартны келтиребиз.

Стакан алма суудан эсе, алманы ашагъан игиди

Ашны айырып ашау адамгъа диабетни экинчи тюрлюсюнден (диабет 2-го типа), инсулин бла багъыуну излемеген диабетден, гипертониядан, инсультдан, инфарктдан, ракны кёп тюрлюлеринден къутулургъа ахшы болушлукъ этеди. Андан ауругъанланы саны терк кёбейе барады. Аны бла бирге уа энди диабетиклеге узакъ ёмюр сюрюрге эм къууанчлы жашаргъа онг берлик мадарла да табылгъандыла.

«Диабетни экинчи тюрлюсюнден Россейде ауругъанланы араларында жаш адамла кёбейе барадыла, - дейди Михаил Богомолов, Россейли диабет ассоциацияны диабетологу. – Бизни адамларыбызны ауузланыулары медицина излемлеге арталлыда тюз келишмейди: этни семизи асыры кёп ашалады. Алай бла адамны чархына сутканы ичинде керекли калорийлени ёлчемини 10-20 процентини орунуна 35-45 проценти сингеди. Адамны чархына акъырын сингнген углеводланы уа россейлиле кереклисинден иги да аз хайырланадыла. Ала зыбыр ундан этилген гыржында, терек-тахта кёгетледе, жемишледе бек кёпдюле».

Адамны саулугъуна хата келтирген, терк эриген углеводланы уа биз асыры кёп ашайбыз. «Аланы жаш тёлю мороженое бла газлары болгъан татлы суусапла, абаданла уа гыржын бла асыры кёп сингдиредиле чархларына», - дейди эндокринолог Наталья Трельская.

Диабет бла байламлы таурухла

1-чи ТАУРУХ. Сахарный диабетден ауругъанлагъа гречка хайырлыды

Хау, кёп замандан бери бу крупа диабетден ауругъанлагъа дарман ашарыкъгъа саналып турады, энди белгили болгъанына кёре уа, аны бирсиледен башхалыгъы жокъду. Анда темир эм витаминле кёп болгъанлыкъгъа, сахарный диабетден багъыуда айырып чертирча хайырлы тюйюлдю.

2-чи ТАУРУХ. Диабетикге кашаланы не тюрлюсюн да ашаргъа жарамайды

Угъай, алай тюйюлдю. Кашаланы къайсысын да ашаргъа боллукъду, жаланда хар адам кесине тийишли марданы билирге керекди. Кертиди, крупа асыры ууакъ тартылмаса игиди. Манкадан, тюйден эм пиринчден биширилген кашаланы уа ашаргъа тийишлиди. Пиринчни тёгерекден эсе, узун иничке бюртюклюсю хайырлыды. Быллай рекомендация да барды: кашаланы бишиулери оздурулгъандан эсе, жетмей къалса игиди.

3-чю ТАУРУХ. Картофну ашаргъа арталлыда жарамайды

Картофну къабугъун кетермей, сууда, духовкада эм отха кёмюп биширилгенни жарайды. Алай аны да мардасы барды. Къабугъу бичакъ бла кетерилип биширилген картофну эм андан этилген пюрени уа ашаргъа жарамайды.

4-чю ТАУРУХ. Сокла диабетиклеге хайыр бередиле

Алай жаланда помидордан эм ткемалиден этилгенлени юслеринден айтыргъа боллукъду. Башха сокладан а кёгетледен, жемишледен саулай тургъанлай сыгъылып этилген, къалынлай къалгъан сокланы санаргъа керекди хайырлылагъа. Аны бла бирге уа бу затлагъа эс буругъуз: алма сокдан бир стаканны ичгенден эсе, бир алманы ашагъыз. Адамны чархы кёгетлени эритир ючюн, иги кесек къарыу эм заман къоратады, ол себепден а къаннга бал туз акъырын эм аз къошулады.

5-чи ТАУРУХ. Диабетден ауругъан адам этни кёп ашаргъа керекди

Этни кюнден бир кере ашасагъыз, тамамды. Алай ол да семиз болмазгъа керекди – бу излемни бек къаты сакълагъыз. Къыйманы, жёрмени уа арталлыда ашамагъыз. Бутерброд ашарыгъыгъыз келсе уа, аны бир ненча къатлы этигиз: гыржын зыбыр ундан этилген, аны юсюнде бир кесек эт, помидор неда наша туурамчыкъ, ашаргъа жарагъан хансла болсала игиди.

6-чы ТАУРУХ. Алкогольну хайыры барды: къанда бал тузну азайтады

Диабетикге спирти болгъан затны ичерге хазна жарамайды. Кертиди, бал тузлары болмагъан чагъырладан 1-2 стаканны уа уртларгъа боллукъду.

Диабет ата-анадан сабийлерине кёчерге да боллукъду

Диабетни экинчи тюрлюсю семиз адамлада 50 жыллары толгъандан сора ачыкъланыр деген къоркъуу барды. Бу арт кезиуледе ол ауруу семиз сабийлени кёплеринде табылады.

Бусагъатда Россейде диабетден ауругъанланы саны миллионла бла саналады. Аланы 90 проценти 2-чи тюрлюден къыйналадыла. Аланы асламысына ол ол ауруу ата-аналарындан кёчгенди.

Диабетиклеге жарагъан аш аурумагъанлагъа да хайырлыды

БИРИНЧИ КЪАУУМ

Бал тузну кёбейтмеген продуктла:

Тахта кёгетле барысы да, къудору, гедгин-жыгыра битимле, грибле, кофе, сют къошулмагъан чай, гара суула, бал тузну орунуна хайырланылгъан затла къошулуп жарашдырылгъан суусапла.

ЭКИНЧИ КЪАУУМ

Бал тузну бир кесекчикге кёбейтген продуктла:

Жармала барысы да (манка бла пиринчден башхалары), сууда къабугъу бла бишген, духовкада неда отха кёмюлюп бишген картоф, зыбыр ундан этилген гыржын, къаты будайдан этилген ундан жарашдырылгъан макарон продуктла, бал тузсуз печеньяла, сют, айран-кефир затла, жемишле.

ЮЧЮНЧЮ КЪАУУМ

Бал тузну бек кёбейтген продуктла (диабетикге ашаргъа жарамагъанла):

Бал туз, пирожныйле, вареньяла, конфетле, бал, газлары болгъан суусапла, бал туз къошулгъан суусапла, жемиш-наныкъ суула.

 

 

Этезланы Зульфия хазырлагъанды.
Поделиться: