Бир зат да къалмайды ызсыз

Жай ингир. Кюн кетерге ашыкъмагъанын кёрюп, таматаракъла аны къызыл жарыгъына  бёлене, къарайдыла ызындан, кими балконунда олтуруп, кими  солуу юйню кенг арбазында тюрлю-тюрлю духбарийлени къатышдыргъагн гюллю тахталаны тёгереклеринде созулгъан агъач шинтиклеге орналып. Жашыракъла уа тепсейдиле, ойнайдыла, музыкагъа тынгылайдыла. Алагъа деп ингир сайын баргъан дискотекагъа жыйылсала,  кюнню, айны да унутханча кёрюнедиле. Баям, аланы жашау алыкъа юйретмегенди аны тансыкъларгъа.

Башир  кюнню кюн узуну жазыу ишлери бла кюрешгенди да, бир кесек солургъа чыкъгъанды балконнга. Биледи, энишге тюшсе, ушакъ нёгерле табарыгъын. Алай излемейди кишини да. Сюймейди аны сыпхарылгъан, къансыз бетин, дуния азабы ары кирип тотагъанча, мудах кёзлерин кёрселе.

Ол мында тургъан айгъа не да тюрленнгенча кёрюнеди. Да, хау, бек къаршы ахлуларынгдан къачып айлансанг.  Юйдегингден, сабийингден. Андан а бир къачмай эди да Башир, бусагъатда юйюне кирип барса, аны аягъларына чырмашырыкъ Саниятдан ким да къалай къачар? Андан татлы такъыйкъасы жокъду аны бу эки жылда. Къызчыгъына тансыкълыгъын тыялмайды ансы, башха зат бла жарашыр эди, не болса да.

Атасы Локъман келеди кёз аллына. Сейир тюйюлмюдю, ол анасыны бетин унутханча кёрюнеди. Кеси да уялады аны кёзюне келтиралмаса. Атасын а унутмайды. Аны бла кёп жашагъандан болур.  Анасы Дарийна ол сабий заманда ауушханды. Мындан узакъ, ол къумлу орамлы жерде. Тамата жашы Ахмат бек къыйнагъанды Локъманны, анасын излеп. Башир а анга къысылып къалгъан эди ансы, къылыкъсызлыкъ этмегенди. Ол заты ючюн атасы да кичисин бегирек сюйгенди. 

Башир алай сунуп тургъанды ансы, сюйген а экисин да этгенди Локъман. Алай болмаса, ол да, башхалача, бирлеге урунур эди.  Тилеп кюрешгенлеринде да унамагъанды, сабийлерине ёге ана сынатыргъа къоркъуп.  Кеси атасыз-анасыз ёсген Локъман сюймей эди аны жашларына да бошалмазлыкъ даула айтылып турурларын артда, ала уллу болгъанда иш да. Ол кеси кёп эшитгенди аллай сёзлени, сабийлей ёксюз къалып – аны ёсдюрмеген, анга онг тапдырмагъан да жокъ тёгерекде. Къайтаралса…

Ариу ёсдюргенди ол жашларын. Артха да къайтаргъанды саулай. Ол аны ёхтемлиги эди. Къыралны бир иги иши да бар эди отузунчу жыллада – ёксюзлени ол такъыр заманлада окъуна кеси хакъына окъутханды, интернатла ачып.  Атасын акъла ёлтюрмеселе, анасы да ала от салгъан юйню ичинде къалмаса, Локъман, элде районда да аты айтылгъан кишини жашы, кёп сынауны башы бла ётер эди, тюбюне тюшмей. Эсепчи болуп тургъанды.

Башир атасын бош эсгермейди, ол ауушханлы он жыл болгъанды бюгюн. Анга жау ийис этдирип, садакъа берген а жокъ. Ахматны орус бийчесине керек тюйюлдюле аллай затла. Ахмат ауушханлы да, жашы анда-санда бир сёлешеди ансы, ол а этек юзгенди.  Баширники уа… Ол да эсгерлик тюйюлдю Локъманны. Таныгъан да этмейди, билирге да сюймейди.

Баширни уа къыйнайды. Кечмейди, кечалмайды анга Назифа ол биринчи юйдегисин сюйгенин, анга, замансыз кетген жашына кюйгенин да.

Ненча телилик этгенине сейир этеди Башир, артха, келген жолуна къарап.

Ол Зухрагъа окъуугъа кирген кюнюнде тюбеген эди. Таулула ата-бабаларыны жерлерине къайтып, жангыдан къурала тургъан кюнледе. Ахмат, Къызыл-Къаяда  тау техникумну  бошап келген эди да, Тырныауузда ишге кирген эди. Баширни уа атасы бир къауум жаш бла бирге университетге къурап ийген эди. Алгъа артыкъ батмаса да, артда уа кёплени озгъан эди къыргъцыз тилде окъуп келген Башир окъууда. Баям, Зухрагъа ариу кёрюнюрге сюйгени да тюрте болур эди аны алгъа.

Зухраны уа кёпле жаратхандыла, алай ол Баширни сайлагъанды.  Барындан да бек Мухаммат кюйгенди анга. Кюйген да этгенди, дерт да тутханды. Мухамматны къызыл ингилиги бир заманда букъмагъан бетин кёз аллына келтирди Башир. Ачыуу къозгъалыргъа керек болур эди, баям, алай анча жылны ичинде ол да эригенди. Бир зат, бир чюйрелик бар эди аны къарамында, сёзюнде адамны кесине жалгъашдыралмагъан. Хо да, ёлгенни ызындан зат айтмайды.

Аланы тойларына, ол а окъуп бошай туруп болгъан эди, бары да жыйылып келген эдиле элге. Локъманны къууанчы, жюрегине сыйынмай, битеу арбазгъа, кёкге, жерге да тёгюлгенча, алай къууатлы эди ол кюн арбаз. Ма бюгюнча, кюн да, ол ариу тойну кёрюп, бираз къарап турайым деп, кетерге ашыкъмай. Башир ол кюн, бийикден къарап, энишгеде сууну къызарып баргъанын эсине тюшюрдю. Сора аны шургулу белгиге санады. Ол кюн ол зат аны эсине нек келгенин бюгюн да ангыламайды.

Окъуп да бошагъынчы ишлеп башлагъан эди ол радиода. Баш иесини, жипле бла чабып келип, анга эшитилирге сюйген сабыр ауазына тынгылай, кеси кесине ышара, бёлей эди жашын Зухра. Бешик къулагъындан къолун кетермей, эте эди ууакъ жумушларын, сюйгенини аллына къарай.

Не десенг да, сюймеклик жашагъан юйню халы башхады. Ол кюнлени эсине тюшюрсе, сейир этеди Башир – жаланда бир темир ундурукъ, эки шинтик, стол сыйыннган, бек сыйлы ашха картоф къууурулгъан саналгъан хаух фатардан къачмай эди насып. Энди уа къачады, не да болгъан, омакъ, алтын бла дарий бир бирге эришген уллу, къолайлы фатарда турургъа унамай. Анга бир бек магъаналы  зат жетишмегенин ангылайды Башир, буду деп билалмайды ансы.

Ариу жашап тургъанлай оюлгъан эди Зухраны бла аны насыплары. Алай ургъан эди аланы къадар. Къолу бла да угъай, табаны бла ансы. Кишиге эшитдирмесе да, алай айтыучуду кеси кесине Башир. Локъман да тёшек болгъан эди, аланы айырылгъанларын билгенде. Орус келинине байланалмай эди ол, Зухраны уа къызынча сюйгенди.

Зухра иги ишге да чыкъгъан эди профсоюзлада. Кёплеге да жарагъанды. курортлагъа къагъытла юлешгенде. Жумушу бла ары келген Мухаммат Зухраны анда кёрюп, жангыдан чыкъгъан эди дерт жолуна. Зухра, жашчыгъын да элге анасына элтип, иш юсю бла Москвагъа кетгенде уа, аны Баширге айтырыкълагъа да билдирип, учханды ызындан.

Башир алгъа эс бурмаса да, экинчи, ючюнчю кюнде да, телефон бла сёлешип, «анга ахшылыкъ излегенлеге» тынгылап, тёзалмай, Зухраны ызындан тебиреген эди. Энди ангылайды ол, къалай тели болгъанын. Айхай, жашлыкъ – къайда, акъыл – къайда?!

Тамам ол келгенин марлап, къонакъ юйден Зухра Мухаммат бла бирге чыкъгъанлароын кёрюп, ол ингирде окъуна юйге къайтып келгени эсиндеди. Ол кече къалай озгъанын эсгерирге да къоркъады Башир.

Солуу алып, къагъыт жазып. кийимлерин жыйып кетерге умут этди. Жаз да жырт, жаз да жырт, болалмады. Сора, къаламны да бир жанына салып, тёгерекде-башха къарады. Аны бла Зухраны, Зухраны бла жашчыгъыны, ючюсюню а бирге къабыргъаладан къарап тургъан суратларын сыдырып алып жыртды.  Сора жиляды… Анасын эсине тюшюрюп, андан болушлукъ изледи. Эшитдиралгъан болмаз эди ансы, ол а айтырыкъ болур эди женгиллик этме деп, юйретирик болур эди жашау алдауладан къуралгъанын, кёп кере насыпны да ала жойгъанларын.

Ишинден, фатарындан да кетип, элине къайтды. Локъман ангылай эди жашыны халын. Кёп жашагъан кёп да биледи, ийнанмай эди ол Зухра жашын алай сындырыр деп. Не хадагъа этерге уа билмейди. Жукъ айтса:

– Сангамы ийнанайым, эки кёзюмеми ийнанайым? – дейди да тохтайды.

Баширни таматасы да иги адам эди. Ол аны заявлениясына къол салмай, анга отпуска буюргъанын да ол артда, ай озгъандан сора билгенди. Тамам ол заманлагъа уа, Башир да бир кесек тынчайыргъа, аны артха ишге чакъыргъан эдиле. Зухра бла, сен мен деп, бир бири кёзюне къарамагъандыла ала андан сора. Жетген жашын, жюреги тутуп, арбазда шинтикде ауушуп тургъанлай тапханларында да, анга тюбеп, жукъ айталмагъанды Башир. Къабырлагъа да кеси элтген эди жашын.

Назифа бла аны бир шуёху танышдыргъанды.

– Оллахий, андан иги къыз элибизде да жокъду. Юй этерикди, – деген эди ол. 

Юй этгенди.   Несин айтаса, мадарымлыды. Андан узакъгъа къарай а билмейди. Айхай, Башир анга да кёз жабып къояр эди, бу кюн сайын керексиз жерде да дауур чыгъарып туруучусуна тёзалмайды ансы. Жууукъла-ахлула да аз киредиле аны юйюне. Сууутуп къойгъанды аланы Назифа. Локъманны ашын-ташын этгенли да, элде юйге киши кирмегенди. Жюреги къыйналса, ары барады Башир. Жатады анда, агъач чырдыгъа къарап. сагъышлы жолларындан къайталмай. Солуу а береди ата юйю.

Баширни жангыз жашы ауушханда, эки эринин къаты къысып турду ансы, Назифа ауузундан бир ёзден сёз чыгъаралмады.

– Анасы кюйдюргени азды деп… Энди ол наркоманнга да кюй! Кюй да, от бол! Кюл бол! Тели! – дегени уа Баширни да жандырып къойгъан эди.

Алай чыгъып кетмесе, бир палах боллугъун ангылап, босагъадан душман къуугъанча къачхан эди жарлы ата. Кёп тургъанды ол кюн ол жашыны къабырыны къатында. Ары барыучу болуп, анда тюбеген эди Зухрагъа да бир кере. Алай ала бир бирге сёз айтмагъандыла.

Башир артда кёп сагъыш этгенди, Назифаны къатылыгъына тюшюналмай. Юйден а кеталмагъанды – къызчыгъы эди анга эс тупдыргъан. «Зухра ауушду», – деп эшитгенинде, ийнаналмай:

– Ким Зухра?! – деп соргъаны эсиндеди.

– Сени Зухранг, – дегенлеринде, аякъ тюбюнде жер тепген суннган эди.

Кесин ары къалай атханын да билмей, жетген эди Башир эски арбазына. Бешинчи этажгъа къалай чабып чыкъгъанын да эслемей, кирген эди Зухраны ол билиучю жылыуу, духларыны ийиси энтта да кетмеген, аны сакълап тургъан фатарына. Анда уа, пианино юсюнде,   жашыны бла аны суратлары къарай эдиле насыпсыз Зухрагъа жиляргъа, ахлулагъа къайгъы сёз берирге, келгенлени кёзлерине.

Башир тюзелип тургъан Зухраны юсюне аууп жилягъанын айтхан болурла бирле, Назифа аны юйге къоймагъанды.

Жаланда къызчыгъын кёрюрге термиледи Башир, андан башха насып излемейди къадардан.

Зухраны эгечи Мариям, байрым ингирде Зухрагъа юлеширге дунияны жыйып келген Баширге:

– Солуу юйде тураса дегенди Камал. Бу да сени юйюнгдю. Кимден да бек сен жашасанг сюерикди мында Зухра, – деген эди.

Болалмагъанды Башир.

Мухаммат къыйын ауруп, ауушуруну аллында телефон бла сёлешип, тилеген эди кечгинлик ол алдау ючюн.

– Аллахха баргъан жолдама, Башир. Зухраны бла сени аллыгъызда гюняхым уллуду. Таза адам эди ол. Ётюрюк хапарланы уа мен жайгъанма, сизге дерт жетдирир ючюн. Кеч мени.

– Аллах кечсин. – дегенден башха зат да айталмагъанды Башир.

Да не айтырыкъ эди, кеси анга сукъланып тургъанлай – ары кетерге ашыгъып? Бир зат да кетмейди ызсыз.

 

 

Мусукаланы Сакинат.
Поделиться: